اگر جان کری بود همین بساط می‌شد

یک نفر روی میز نشسته است و سعی در «سلفی» گرفتن دارد؛ تعداد دیگری هم گوشی به دست ایستاده اند و سعی دارند از میهمان ویژه مراسم عکس بگیرند؛ نهایتا یک نفر گوشی اش را به معاون وزیر خارجه می رساند تا از جمع آن ها به علاوه می ه مان ویژه عکس بگیرد. این ها اتفاقاتی است که ١۴ مرداد در پایان مراسم تحلیف رئیس جمهوری ایران در مجلس شورای اسلامی رخ داد؛ نمایندگانی که سعی داشتند با «فدریکا موگرینی»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، عکس یادگاری بگیرند. این رخداد ها باعث شد تا حاشیه های مراسم تحلیف بیش از متن آن مورد توجه قرار بگیرند و بالا تر از آن، نماینده ای که سعی در گرفتن سلفی داشت بدون توجیه کارش، از مردم عذرخواهی کرد. «فرج الله رجبی»، نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی، در ساعتی پس از سلفی پرسروصدا در مجلس، در کانال تلگرامی اش متنی با تی تر «توضیح و اعتذار»، منتشر کرد؛ در این متن آمده: «ابوعلی سینا می گوید: «اگر برای یک کار غلط هزار دلیل بیاوری می شود هزارویک غلط». پس از انتشار عکس این جانب که البته در جوی غیررسمی و پس از پایان مراسم تحلیف در فضای عمومی منتشر شد، اگرچه نمایندگان حاضر در محل از سر مطایبه مشغول گرفتن عکس بودند ولی به هرحال این جانب وظیفه خود می دانم از آنچه خاطر مردم عزیز را مکدر می سازد و ناقضشان نمایندگی مردم است عمیقا ابراز تأسف و عذرخواهی کنم. امیدوارم مردم عزیز و به ویژه همشهریان گرانقدرم اعتذار این جانب از این غفلت را بپذیرند و عفو کنند».

ماجرای سلفی با موگرینی واکاوی شود

پروانه سلحشوری، رئیس فراکسیون زنان مجلس، نیز در همین زمینه به «شرق» گفته: «راستش را بخواهید، تحلیل عکس های این چنینی کار ساده ای نیست، شاید ما نمایندگان هنوز برایمان جا نیفتاده که هر کنش ما ضبط رسانه ای می شود و اینکه باید بیش از پیش مراقب حرکات و رفتارمان باشیم. خب این عکس بالطبع دیروز برای من عکس قابل تأملی بود و حالا به نظر می رسد یکی از کارهایی که می توانیم انجام دهیم این است که بگوییم در روند توسعه این هم می گذرد و برای ما درس های تازه ای خواهد داشت. آنچه اتفاق افتاده که شاید کمی دور از انصاف باشد این است که متأسفانه به جای واکاوی درست این کار بحث انتقام های جناحی پیش آمده که بهتر است بیشتر از این به این عکس پرداخته نشود». موضوع عکس گرفتن نمایندگان از موگرینی یا با موگرینی واکنش های رسمی و غیررسمی زیادی را در پی داشت؛ اما شاید اگر روز دیگری غیر از تحلیف این اتفاقات رخ می داد؛ مانند شنبه شب جلوه گری نمی کرد. در این بین بسیاری بر این عقیده اند که شأن مجلس در این صحنه ها حفظ نشده و زیر سؤال رفته است. چنان که برخی خواستار دخالت هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان هستند. در واکنش به اتفاقات مربوط به عکس گرفتن برخی نمایندگان، سیدصادق خرازی، دیپلمات پیشین و کار شناس مسائل سیاسی، گفت: «ای کاش مجلس یک واحد آموزش پروتکل رفتار و اخلاق جمعی برای نمایندگان محترم تدارک می دید که وجاهت نمایندگان محترم دستمایه نقد قرار نمی گرفت». آن طور که «ایرنا» نوشته، او افزوده که «اگرچه باید از خداوند متعال خواست تا در برابر نقد منصفانه همه آحاد مسئولان و مردم، فروتن و متواضع باشند و سپاس از منتقدان باشرف را سرلوحه زندگی خود قرار دهند». حسام الدین آشنا، مشاور فرهنگی رئیس جمهور، هم در توییتر خود با اشاره به سلفی جنجالی نمایندگان با موگرینی نوشت: «مشکل سیاسی نیست، فرهنگی است. ای کاش با تک تک نمایندگان محترم حاضر در آن تصویر سلفی، مصاحبه ای عمیق گرفته شود».

پیشنهاد برپایی نشست بررسی «سلفی با موگرینی»

«محمد فاضلی»، معاون پژوهشی مرکز بررسی های استراتژیک، پیشنهاد داده تا انجمن جامعه شناسی و علوم سیاسی نشستی با موضوع سلفی با موگرینی برگزار کرده و در آن نمایندگان مجلس و کار شناسان به گفت وگو بپردازند. او در یادداشتی نوشته: «فرا تر از نسبت دادن این مواجهه غیرمتعارف و تمایل به سلفی گرفتن و عکس یادگاری با خانم موگرینی که بعید است در پروتکل های دیپلماتیک تعریف شده باشد؛ جا دارد بپرسیم: چه عامل های ساختاری ای باعث شده اند چنین وضعیتی پدید آید؟ پاسخ می تواند در قالب چند سؤال بررسی شود:

*آیا زن بودن فدریکا موگرینی بر این مواجهه مؤثر بوده است؟

*آیا این واقعیت که موگرینی مهم ترین شخصیت حاضر در مراسم تحلیف بود (تا آنجا که من شخصیت های حاضر را بررسی کردم) تأثیری بر این مواجهه داشته است؟

*آیا بی اطلاعی نمایندگان و آموزش ندیدن پروتکل ها و عرف های دیپلماتیک، بی تجربگی در روابط حوزه سیاست خارجی و احساس نقصان جدی در ارتباطات خارجی، تأثیری بر پیدایش صحنه داشته است؟

رفتارهای خارج از عرف

البته رفتارهای دور از شئونات نمایندگی در مجالس بسیاری از کشور ها سابقه دار است؛ چه در محیط مجلس و چه بیرون از آن. همین هفته پیش بود که «حمدالله کریمی»، نماینده «بیجار»، در فرودگاه مهرآباد با یک مأمور راهنمایی و رانندگی درگیر شد و بینی مأمور مذکور در جریان درگیری شکست. مورد دیگر درگیری برخی نمایندگان با علی مطهری حین نطقشان درباره حصر بود که تنش لفظی به تنش فیزیکی کشیده شد. از دیگر رفتارهای دور از شأن نمایندگی می توان به تهدید «علی اکبر صالحی» رئیس سازمان انرژی اتمی در جریان تصویب کلیات برجام در مجلس اشاره کرد. هنگام سخنرانی صالحی برخی نمایندگان سروصدا می کردند. هم زمان عده ای هم به سمت تریبون هجوم بردند که البته ناکام ماندند. اما اوج قضیه زمانی بود که صالحی پشت تریبون از تهدیدشدنش به مرگ سخن گفت: «امروز برخی دوستان با قسم جلاله به من گفتند روی تو سیمان می ریزیم و تو را دفن می کنیم و در تلویزیون نیز برای من آرزوی مرگ کردند». پس از آن بود که اعلام شد نماینده تهدیدکننده «روح الله حسینیان» بوده است. اما از دیگر اقدامات دور از شأن نمایندگی می توان به ضرب وشتم خبرنگار روزنامه ایران به وسیله نادر قاضی پور نماینده ارومیه اشاره کرد؛ ضرب وشتمی که از سوی قاضی پور در پاسخ به سؤال خبرنگار صورت گرفت؛ آن هم در راهروهای مجلس. البته نباید از یاد برد که رفتارهای خارج از عرف، تنها در مجلس ایران رخ نمی دهد؛ هرازگاهی در مجالس کشورهای خارجی هم دعوا و کتک کاری رخ می دهد که اتفاقا از رخدادهای مورد علاقه بخش های خبری صداوسیما نیز هست؛ البته فقط از نوع خارجی آن.

دلیل اعتراض محبی نیا

اما عکس های آخر جلسه تنها حاشیه مراسم تحلیف نبود. اعتراض های «جهانبخش محبی نیا» نماینده «شاهین، دژ و میاندوآب» هم از جمله حاشیه های شنبه بود. هنگامی که روحانی برای ادای سوگند راهی تریبون مجلس شد، او نوای اعتراض سر داد. محبی نیا در توضیحاتی که «ایلنا» آن را منتشر کرده، نوشته: «از آنجایی که جلسه رسمی بود، نمایندگان حق تذکر و اخطار داشتند، اما مانیتور نمایندگان قفل بود که با اعتراض اینجانب، این اجازه داده شد متذکرین و آنهایی که خواهان اخطار قانون اساسی بودند، ثبت نام کنند. اما کرامت و لطف هیئت رئیسه به پایان نرسیده، هنگ کرد و این در حالی است که از این دست معجزه ها در جهان سوم زیاد می بینیم». او همچنین معتقد است «براساس آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی در تمامی جلسات رسمی به جز ایام بررسی بودجه و برنامه رأی اعتماد و استضیاح، سه نفر از نمایندگان باید سخنرانی داشته باشند و دو نفر هم می توانند نطق اضطراری ارائه کنند، این حق نمایندگان هم سخاوتمندانه از طرف هیئت رئیسه به باد فنا سپرده شد. شاید بعضی ها به علت عدم اطلاعات کافی، جنس این نشست را از نوع دیگر بدانند و به طریقی، آخر بخوانند. اما مستحضر باشید ما در قانون جلسه ای به نام پروتکل نداریم که قانون در دریای تشریفات غرق شود. جلسه نشست رسمی ۱۴ مرداد مجلس شورای اسلامی دستور داشت و قانون اساسی هم در تشکیل جلسه برای انجام تحلیف تأکید دارد».

نقدهای آقای نماینده به صحت تحلیف

او در ادامه از سخنرانی رئیس جمهوری و به خصوص رئیس قوه قضائیه در مراسم انتقاد کرده و نوشته: «اصل ۱۲۱ قانون اساسی می گوید، صراحت دارد و با کنایه هم به جایی دیگر اشاره ندارد. در این اصل قانون، غماضی نیست و گرفتار کرشمه هم نشده است و می گوید رئیس جمهور «با حضور» نه «در حضور» رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان سوگند زیر را می خواند و امضا می کند». او ادامه داد: «در قانون اساسی و آیین نامه داخلی مجلس برای افاضه رئیس قوه قضائیه و حتی رئیس جمهور در مراسم تحلیف جوازی داده نشده است تا هیبت و شاکله تحلیف که یک مراسم نمادین جهت انجام به تعهدات بین ملت و رئیس جمهور با حضور نمایندگان مجلس، رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان است، حفظ شود. اما در این اواخر صحبت آقایان هم یک موضوع مداخله گرایانه است. آقای رئیس جمهور در رأی اعتماد، استیضاح، طرح ها و لوایح می توانند صحبت کنند و برای رئیس قوه قضائیه هم نه در این حد، بلکه مواردی در آیین نامه پیش بینی شده است و ما فکر می کنیم با صحبت زیاد، جامعه را می توان ساخت، اشتغال را حل کرد و برای بحران های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی چاره ای اندیشید. اما هیهات همه این گرفتاری ها در این است که قانون را رعایت نمی کنیم».

شبهه درباره حضور اعضای شورای نگهبان

از دیگر حواشی عصر شنبه اظهارات «غلامحسین الهام» از اعضای سابق شورای نگهبان و سخنگوی دولت احمدی نژاد بود. او در مطلبی مراسم تحلیف رئیس جمهور را مخدوش دانست؛ چراکه همه فقهای شورای نگهبان در مراسم حاضر نبودند.

این شبهه «الهام» با واکنش نجات الله ابراهیمیان عضو حقوق دان شورای نگهبان مواجه شد؛ او به «عصر ایران» گفت «در قانون اساسی تصریح شده که تحلیف با حضور اکثریت اعضای شورای نگهبان برگزار شود، اکثریت هم بودند البته نکته ای که قابل توجه است؛ قانون مربوطه اعضا را مشخص نکرده که حقوق دان باشند یا فقیه و با حضور هشت نفر از اعضای شورای نگهبان مراسم تحلیف وجاهت قانونی لازم را داشته است».

عکس هایی که هشتگ شد

نحوه برخورد نمایندگان مجلس با فدریکا موگرینی بعد از اتمام مراسم تحلیف، مورد توجه گسترده کاربران شبکه های اجتماعی قرار گرفت. واکنش ها در نقد این اتفاق، مشترک بودند و کمتر کسی این نحوه برخورد را توجیه کرد، اما تفاوت در منشأ و ریشه نقد ها بود. گروهی نقد های خود را از اشخاص فرا تر بردند و به بحث های اجتماعی و سیاسی گره زدند. مخالفان دولت فرصت را مغتنم دانستند و شیوه برخورد نمایندگان را به مذاکره و حتی برجام وصل کردند. گروهی دیگر آن را نگاه مردان - حتی مردان عالی رتبه - به زنان در جامعه ایران ربط دادند و مسئله را از نظرگاه جنسیتی بررسی کردند. در جواب به این گروه مهدی قدیمی توییت کرد: «مسابقه سلفی به خاطر زن بودن موگرینی نبود، باور کنید فقط ناشی از تب داشتن عکس خاص برای کانال های شخصی تلگرامی است. اگر جان کری هم بود همین بساط می شد». افرادی هم مثل مینو خالقی از این فرصت استفاده کرده و به مطالبه مشارکت زنان در سیاست اشاره کرد. در این بین وجود علیرضا رحیمی در عکس ها نیز توجه کاربران را به خود جلب کرد. نماینده فعلی مجلس همان پسربچه ۱۳ساله ای بود که در جنگ اسیر شد و در مصاحبه ای در زمان اسارتش خبرنگار هندی را با بیتی به رعایت حجاب دعوت کرده بود.

هشتگ «سلفی حقارت»، پررنگ ترین تیتری بود که در توییتر به این موضوع پرداخت. البته طیف های متفاوتی از این هشتگ استفاده کردند اما بیشتر مورد استفاده مخالفان دولت قرار گرفت. از این سلفی پلی زدند به نقد/ زدن برجام و حتی «تَکراری» که توانست چینش مجلس را تغییر دهد؛ برای نمونه در این خصوص سیدکمیل باقرزاده توییت کرد: «سلفی حقارت را روزی گرفتید که خودتان را آن قدر تحقیر کردید که صرفا بر مبنای تکرار می کنم یک نفر، بدون شناخت به این [...] رأی دادید». البته در جواب این منطق کاربران به محدودیت هایی اشاره کردند که گزینه های خوب را از شرکت محروم و گزینه های انتخابات را محدود می کند. در پی این نوع نقد ها بحث و جدلی صورت گرفت، در این بین عکسی از دولتمردان دوره نهم در مواجهه با ملوان زن بریتانیایی نیز بازنشر شد و مورد توجه قرار گرفت. هنرمندان هم دراین باره اظهار نظر کردند؛ برای مثال مهناز افشار در این باره نوشت: «اصالت و فرهنگ نه به مقام است و منصب، نه به اسم است و نه به آوازه، نه به سواد است و نه به جناح. سال هاست جوهر رنگ رخسار باخته».

محمدحسن نجمی/ روزنامه شرق