ظریف: تماسی با تیلرسون نداشته‌ام

در حالی که ابهامات و نگرانی ها درباره امضا شدن یا نشدن قوانین و دستورات رییس جمهوری آمریکا برای لغو یا توقف تحریم ها علیه ایران در چارچوب برجام به یکی از مهم ترین نگرانی های ماه های پیش روی ایران و کشورهای دیگر عضو گروه 1+5 تبدیل شده است، محمد جواد ظریف معتقد است که "دلیلی نمی بینیم لغو و توقف اجرای تحریم ها که تعهد برجامی ایالات متحده آمریکاست، انجام نگیرد."

رییس دستگاه دیپلماسی گفت که با تدابیر مقام معظم رهبری و دولت در شرایطی هستیم که می توانیم به راحتی "بازگشت پذیری" را انجام دهیم، البته این ترجیح ما نیست بلکه ترجیح ما ادامه اجرای برجام است.

ظریف تاکید کرد که دولت آمریکا وظایفی دارد و طبق برجام باید این وظایف را انجام دهد.

وی با اشاره به لفاظی ها در دولت ترامپ درباره برجام با بیان این که "اتفاق جدیدی در دوران ترامپ نیفتاده است" تاکید کرد که البته لفاظی های جدید در دولت ترامپ می تواند مغایر روح و برخی از مواد برجام به ویژه در رابطه با ایجاد فضای مطلوب سرمایه گذاری خارجی در ایران باشد.

وزیر امور خارجه در عین حال تاکید کرد که محدودیتی برای ایران در مذاکره با آمریکا و تیم جدید وزارت خارجه این کشور در چارچوب اجرای برجام وجود ندارد.

ظریف که در روزهای پایانی سال 1395 بیش تر میزبان رسانه های مختلف کشور است، در گفت وگو با ایسنا درباره موضوعات مختلف از جمله آخرین تحولات مربوط به اجرای برجام در یک سال گذشته و آنچه در ماه های آینده پیش رو داریم به سوالات ما پاسخ گفت.

مهم ترین دستاوردهای برجام؛ شکست فضای ایران هراسی و رفع محدودیت در حوزه های نفت، حمل و نقل و بیمه

وزیر امور خارجه کشورمان در خصوص اجرای برجام در یک سال گذشته با بیان این که برای داشتن ارزیابی دقیق از دستاوردهای برجام باید دید در چه حوزه هایی بیش ترین موفقیت به دست آمده است و در چه حوزه هایی مخالفان جمهوری اسلامی ایران بیش ترین نگرانی را دارند، اظهار کرد: معتقدم هدف اساسی موضوع هسته ای بیش از فشار اقتصادی بر ایران، ایجاد فضای امنیتی و ایران هراسی علیه ایران بود و برجام این هدف را به شدت مخدوش کرد و برای همین تندروها در آمریکا، رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای منطقه تمام تلاش شان این است که این فضای امنیتی علیه ایران را مجدد شکل دهند و تمام بحث هایی که این روزها طرح می شود، متمرکز بر این مساله است. بنا بر این نباید فراموش کنیم مهم ترین دستاورد برجام این بود که فضای امنیتی و ایران هراسی را شکست و اجماع بین المللی علیه کشورمان که در شش قطعنامه شورای امنیت تحت فصل هفت بود را فروپاشاند.

ظریف ادامه داد: نکته دیگر که باید به آن توجه کنیم، این است که برجام توانست برنامه هسته ای ایران را نه تنها حفظ کند، بلکه گسترش دهد. امروز به سانتریفیوژ IR-8 گاز UF6 تزریق می کنیم که در مذاکرات اولیه هسته ای در ژنو تنها یک مفهوم تحقیقاتی بود، اما امروز این مفهوم تحقیقاتی به لطف تلاش دانشمندان و مسئولان صنعت هسته ای به یک واقعیت علمی تبدیل شده است. بحث هسته ای ایران امروز از یک ممنوعیت به مساله ای تبدیل شده که شورای امنیت از کشورها می خواهد با ایران در این حوزه همکاری کنند.

گشایش ها در حوزه نفت و حمل و نقل راحت به دست نیامده است

وزیر امور خارجه کشورمان دستاورد دیگر برجام را در حوزه رفع تحریم ها دانست و گفت: آنها تحریم ها را در سه حوزه نفت، حمل و نقل و بانک مورد هدف قرار داده بودند که ما در دو حوزه اول و دوم به طور کامل با اجرای برجام به شرایط قبل از تحریم ها بازگشته ایم. البته دلیل نمی شود فکر کنیم گشایش های به دست آمده در دو حوزه نفت و حمل و نقل راحت به دست آمده است. همکاران ما در حوزه نفت در حوزه داخلی و بین المللی تلاش بی نظیری برای رفع تحریم ها و موانع داشتند. برخی تلاش داشتند ایران مجبور شود با فشار تولیدکنندگان نفت سطح تولیدش در سطح تولید زمان تحریم ها باقی بماند و یک تحریم دیگر علیه ایران را می خواستند اعمال کنند اما این اتفاق نیفتاد.

ظریف گفت: در حوزه حمل و نقل و بیمه کشتی ها در ابتدای رفع تحریم ها حداکثر کشتی های ایرانی را 60 میلیون دلار بیمه می کردند، اما دوستان ما در حوزه دیپلماسی گام به گام پیش رفتند و جنگیدند و در حوزه اجرا توفیقات زیادی به دست آوردند و امروز محدودیتی برای بیمه وجود ندارد. هم چنین در حوزه بانکی اگر یک روز قبل از تحریم ها 600 کارگزاری بانکی داشتیم که در طی سالیان طولانی ایجاد و فعال شده بودند و البته همه آنها هم فعال نبودند، در سال های گذشته که کشور با تحریم گسترده مواجه شد، این تعداد به 50 کارگزاری کاهش یافت اما در 11 ماه گذشته با اجرای برجام به 270 کارگزاری رسید.

دست کشیدن از تحریم ها برای آمریکایی ها سخت بود

وی تصریح کرد: نکته جالب این است که این توفیق ها در حالی به دست آمد که آمریکا خصلت بدعهدی اش را کنار نگذاشته بود. برجام اصولا تفاهمی نبود که اخلاق آمریکا را درست کند یا ما رفتار آنها را عوض کنیم یا آنها رفتار ما را.  یکی از خصلت های آمریکایی ها این است که فکر می کنند که قدرت اقتصادی شان برای آنها نفوذ بین المللی ایجاد کرده است، به خصوص قدرت منفی اقتصادی یا قدرت تحمیلی شان در حوزه تحریم ها. در هیچ دوره ای از تاریخ آمریکا سراغ ندارید که تعداد زیادی از کشورها تحت یک نوع یا انواع تحریم های سیاسی و اقتصادی و غیره از سوی آمریکا نبوده باشند. آمریکایی ها بر این تصورند که تحریم ها نوعی سرمایه برای آنها است، از این رو در زمان مذاکرات هسته ای و در حوزه اجرای برجام دست کشیدن از تحریم ها برایشان سخت بود.

رییس دستگاه دیپلماسی افزود: در رابطه با خرید هواپیما که در چارچوب برجام بود، 9 ماه طول کشید تا قرارداد ایرباس و بویینگ از مرحله بروکراتیک و کاغذبازی به جایی برسد که بتواند از وزارت خزانه داری آمریکا مجوز گرفته و عملیاتی شود. البته بخشی از کندی کار و طولانی شدن روند امضا و اجرای این گونه قراردادها ربطی به برجام ندارد، بلکه به ذات روابط اقتصادی بازمی گردد. ما با روسیه در عقد قراردادهای مختلف منع سیاسی نداریم، اما بر سر توافق برای احداث نیروگاه هسته ای ممکن است چند ماه طول بکشد تا این قرارداد نهایی شود و این وضعیت درباره قرارداد با زیمنس یا شرکت های دیگر نیز صدق می کند.

ظریف گفت: برجام صرفا مسیر را هموار کرد و در این هموارسازی نیاز بود قدم به قدم با بدعهدی آمریکایی ها مقابله کنیم. از این رو دوستانی که در داخل به ما ایراد می گیرند در واقع باید ما را تشویق کنند. همکاران من در زمان مذاکرات و اجرای برجام گام به گام حق کشور و مردم را گرفته و می گیرند.

راه هایی برای کار با دلار پیدا کرده ایم

وزیر خارجه کشورمان در پاسخ به این پرسش که هنوز شرایط برای انجام معادلات تجاری با کشورهایی مثل کره جنوبی، چین و غیره به خاطر تعاملات مالی و بانکی این کشورها با ارز دلار وجود ندارد، چه تمهیدات و اقداماتی در این راستا انجام شده یا در حال انجام است؟ گفت: می توانم با جدیت بگویم که حتی برای کشورهایی که پول شان ارتباط مستقیم با دلار دارد، مثل کره جنوبی، روش هایی پیدا کرده و بر روی آن توافق کردیم و از وزارت خزانه داری آمریکا مجوزها گرفته شد تا تعاملات اقتصادی مان را داشته باشیم. البته ممکن است توافق دیگر تجاری به طور دو جانبه با کشورها یا کشوری خاصی داشته باشیم یا قبلا منعقد کرده ایم که بر اساس آن مقداری از معامله به شکل ارز غیر آزاد انجام می شود و این ربطی به برجام ندارد و صرفا به قرارداد تجاری مربوط است.

وی ادامه داد: در معاملات بین المللی ترجیح ما این است که به دلایل مختلف با سایر ارزهای بین المللی غیر از دلار کار کنیم. با توجه به سیاست های غلط آمریکا نه ما که خیلی از کشورها از این که پول شان در معاملات دلاری به آمریکا برود و احتمالا به دلیل قوانین و مقررات مختلفی که کنگره وضع کرده به کشورشان بازنگردد، احساس امنیت نمی کنند. امروز کشورهایی مثل عربستان به خاطر قانون "جاستا" نگرانند که اموال شان از آمریکا نتواند به کشورشان بازگردد با وجود این که متحد آمریکا هستند و انواع تضمین ها را دارند، اما باز هم نگرانند.

تلاش برخی برای احیای ایران هراسی نشان از اهمیت فضایی دارد که برجام آن را شکست

رییس دستگاه دیپلماسی در پاسخ به این پرسش که برخی کشورها به ویژه در منطقه با وجود اجرای برجام در یک سال گذشته و حمایت شش قدرت عضو شورای امنیت و اتحادیه اروپا و مجامع بین المللی، هم چنان به دنبال احیای فضای ایران هراسی و ایجاد اجماع بین المللی و منطقه ای علیه ایران هستند یا سعی دارند به شکلی اجرای برجام را مختل کنند، اظهار کرد: این تلاش ها نشان از اهمیت فضایی دارد که برجام توانست آن را بشکند. سیاست ما در منطقه، منطقی و راهبردی است. ما معتقدیم امنیت تک تک کشورها برای ما امنیت ایجاد می کند. خدا را شکر امنیت ما خودجوش و درون زاست و برای امنیت مان به هیچ کشور و نیروی خارجی متکی نیستم؛ این ادعا را هیچ کشوری در منطقه به جز روسیه نمی تواند مطرح کند.

وی ادامه داد: همه کشورهای منطقه یا عضو یک ائتلاف بین المللی و پیمان نظامی بین المللی هستند یا برای حمایت از مشروعیت شان به چتر حمایت خارجی نیاز دارند، اما ما به برکت حضور مردم در صحنه، مقاومت آنها و توان دفاعی نیروهای مسلح کشورمان این امنیت درون زا را داریم. با این حال معتقدیم هر چقدر فضای پیرامونی مان ناامن باشد، هزینه ما برای تقویت امنیت داخلی مان افزایش می یابد، از این رو به دنبال امنیت در کشورهای همسایه خود و زندگی در محیطی امن هستیم.

ظریف خاطرنشان کرد: دیر یا زود کشورهای همسایه به این باور می رسند که از طریق همکاری با ایران و گسترش همکاری های منطقه ای می توانند امنیت خود و منطقه را فراهم کنند. همسایگان ما که با یک عتاب اوباما نگران امنیت شان می شدند و به کمپ دیوید می رفتند و می گفتند که چرا می خواهید ما را رها کنید و از منطقه خارج شوید، باید از آن واقعه درس گرفته باشند که امنیت را نمی توان در بیرون از مرزهای خود جستجو کرد، بلکه باید درون زا باشد و ایران کشوری است که در این رابطه حسن نیت دارد و معتقد است امنیتش با ناامنی همسایگان مان پرهزینه خواهد بود.

در حوزه اجرای برجام محدودیتی برای گفت وگو و تعامل با کسی نداریم

وزیر امور خارجه در پاسخ به این پرسش که چرا ایران بعد از انتخاب ترامپ از سوی مردم آمریکا و بعد از آن که به طور رسمی در کاخ سفید مستقر شد، در رابطه با اجرای برجام سعی نکرد با تیم رییس جمهور جدید آمریکا ارتباط برقرار کند و و برای توجیه و توضیح برجام اروپایی ها را واسطه کرد؟ تاکید کرد: ما هیچ وقت نگفتیم برای اجرای برجام با کسی (آمریکایی ها) صحبت نمی کنیم.

ظریف در پاسخ به این که اما آقای عراقچی حدود یک ماه پیش در کنفرانسی خبری بر این مساله تاکید کردند که گفت وگوی ایران با آمریکا با پایان مذاکرات و اجرایی شدن برجام پایان یافته است، اظهار کرد: آن زمان که آقای عراقچی این صحبت را مطرح کردند، هنوز دولت آمریکا شکل نگرفته بود که بخواهیم با آن دولت تعامل کنیم.

برجام موضوع مذاکرات مجدد نیست
  هیچ تماسی با وزیر خارجه آمریکا نداشتم

وی ادامه داد: در حوزه اجرای برجام محدودیتی برای گفت وگو و تعامل نداریم. ما اعلام کردیم که برجام موضوع مذاکرات مجدد نیست، اما برای گرفتن مجوزهای اوفک مثل گذشته دوستان ما در وزارت خارجه با همتایان خود در وزارت خارجه و خزانه داری آمریکا ارتباط دارند، هم چنین با اروپایی ها و کشورهای دیگر. البته تاکنون در سطح بنده نیازی به ارتباط با وزیر خارجه (جدید) آمریکا برای اجرام برجام نبوده و از این رو هیچ تماسی با ایشان نداشته ام.

ظریف در پاسخ به این پرسش که تا الان که حدود دو ماه از روی کار آمدن دولت ترامپ می گذرد و با توجه به مواضع قبل و بعد از انتخابش به عنوان رییس جمهوری آمریکا تعلل و اخلالی در روند اجرای برجام، رایزنی ها و ارتباطات مقامات پیگیری کننده اجرای برجام مشاهده نکرده اید؟ گفت: در زمان اوباما هم اخلال در کار اجرای برجام بود. متاسفانه دولت آمریکا صرف نظر از این که چه کسی در کاخ سفید است فکر می کند اهرم فشار اقتصادی را در اختیار دارد و می تواند از آن استفاده کند و حتی بعد از برجام هم آن چه ما و مقام معظم رهبری از بدعهدی آمریکا مورد تاکید قرار دادیم، این بود که باید یک به یک آنها (آمریکایی ها) را به اجرای تعهدات شان مجبور کنیم. این واقعیتی است که در همه مراحل آن را دیدیم.

اتفاق جدیدی در دوران ترامپ نیفتاده است

لفاظی های جدید در دولت ترامپ می تواند مغایر روح و برخی از مواد برجام باشد

رییس دستگاه دیپلماسی با اشاره به رفتار دولت ترامپ در رابطه با اجرای برجام خاطرنشان کرد: اتفاق جدیدی در دوران ترامپ نمی بینم که متفاوت از گذشته، افتاده باشد. البته لفاظی های جدیدی را شاهد بودیم که می تواند مغایر روح و برخی از مواد برجام باشد، از آن جمله در زمینه ایجاد فضای مناسب و مثبت برای سرمایه گذاری خارجی که یکی از ضرورت های برجام است. اما فراتر از این اقدامی را ندیدیم که حرکتی متفاوت از گذشته باشد.

فعلا اجلاس در سطح معاونان وزیران خارجه ایران و 1+5 کفایت می کند

وی درباره احتمال برگزاری نشست کمیسیون برجام در سطح معاونان و وزیران خارجه ایران و 1+5 در آینده نزدیک با توجه به تغییر وزیر خارجه آمریکا اظهار کرد: معمولا کمیسیون مشترک برجام باید در سطح مدیران سیاسی یا معاونان وزیران خارجه که همواره مسئولیت مذاکره را برعهده داشتند، برگزار شود. اگر ضرورتی ایجاب کند ما می توانیم درخواست برگزاری اجلاس وزیران خارجه را داشته باشیم. سال گذشته به خاطر بدعهدی آمریکا به خصوص در ارایه مجوز به ایرباس و بویینگ و در حوزه بانکی درخواست برگزاری اجلاس وزیران خارجه را ارائه کردیم و در مهرماه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد این اجلاس برگزار شد. درخواست ما برای برگزاری این نشست باعث شد تا آمریکا یک روز قبل از اجلاس، مجوز فروش 17 هواپیمای ایرباس و 80 بویینگ را صادر کند. طبق برجام هر دو سال یک بار اجلاس در سطح وزیران ضروری است، اما زودتر از آن اگر نیاز باشد باید درخواست کنیم که فعلا احساس می کنیم اجلاس در سطح معاونان کفایت می کند که در زمان مشخص خود برگزار می شود.

اجرای برجام یک روند خودکار و بدون مشکل نبوده است

ظریف در پاسخ به این پرسش که از اجرای برجام بعد از آن که کمیسیون مشترک برجام در سطح وزیران خارجه در مهرماه امسال برگزار شد، رضایت دارید؟ گفت: اجرای برجام یک روند خودکار و بدون مشکل نبوده است و برای مرحله به مرحله آن نیاز بوده تا تلاش کنیم و حقوق خود را احیا کنیم، البته این باعث شده تا همکاران من هیچ وقت حوصله شان سر نرود و بیکار نباشند.

ترجیح ما "بازگشت" به وضعیت قبل نیست
  دولت آمریکا طبق برجام باید وظایفش را انجام دهد

وزیر امور خارجه کشورمان در پاسخ به این پرسش که حدود سه ماه آینده موعد تمدید لغو و توقف اجرای تحریم ها علیه ایران فرا می رسد که باید توسط ترامپ انجام شود، آیا نگرانی خاصی برای آن مقطع وجود دارد؟ خاطرنشان کرد: معتقدیم دولت آمریکا وظایفی دارد و طبق برجام باید این وظایف را انجام دهد. همه طرف ها می دانند که انتخاب های ایران محدود نیست؛ اگر به جز آن چه در روند اجرای برجام مشخص و توافق شده است، انجام شود. مکانیزم "بازگشت پذیری" برای ایران نسبت به مکانیزمی که برای طرف های دیگر تعیین شده، خیلی راحت تر است، چون اگر ایران تشخیص دهد طرف های دیگر در حال نقض برجام هستند، اختیارش دست خودش است که برنامه هایش را به حالت اول یا وضعیت قبل برگرداند. با تدابیر مقام معظم رهبری و دولت در شرایطی هستیم که می توانیم به راحتی این کار (بازگشت پذیری) را انجام دهیم، البته این ترجیح ما نیست.

طرف مقابل از هزینه های تمدید نکردن لغو و توقف قوانین مربوط به تحریم ها اطلاع دارد

رییس دستگاه دیپلماسی گفت: ترجیح ما ادامه اجرای برجام است. معتقدیم با همه پیش بینی هایی که صورت گرفته است، طرف مقابل از هزینه های تمدید نکردن لغو و توقف قوانین مربوط به تحریم ها علیه ایران اطلاع دارد و دلیلی نمی بینیم لغو و توقف اجرای تحریم ها که تعهد برجامی ایالات متحده آمریکاست، انجام نگیرد.

ظریف در پاسخ به این پرسش که سرنوشت برجام به ماندن یا نماندن آقای روحانی در انتخابات بعدی ریاست جمهوری بستگی دارد؟ با تاکید بر این که "برجام توافقی چند جانبه است و ارتباطی به دولت های عضو برجام ندارد"، گفت: معتقدم آقای روحانی خدمات گسترده ای در همه حوزه ها چه در چارچوب برجام که ثمرات آن روشن و واضح است و نیز در حوزه اقتصاد با توجه به اقداماتی از جمله منظم کردن روابط اقتصادی و اقتصاد کشور انجام داده اند و مردم هوشمند ما با انتخاب درست و حضور گسترده در روز انتخابات زمینه اقتدار بیش تر کشور را فراهم می کنند.

بعید می دانم دولت ایران حساب بانکی در آمریکا داشته باشد

وزیر امور خارجه کشورمان در پاسخ به این پرسش که آیا حساب های بانکی متعلق به دولت یا ارگان های زیر مجموعه دولت جمهوری اسلامی ایران در آمریکا وجود دارد که احتمالا از سوی دادگاه های آمریکا مورد دست اندازی قرار گیرند؟ با بیان این که "بعید می دانم حسابی در آمریکا داشته باشیم، جز حساب نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد که از مصونیت ویژه برخوردار است" افزود: اگر چنین حسابی باشد که بنده از آن بی اطلاع هستم، حتما دستگاه هایی که در این حوزه قبلا فعال بودند، باید اقدام کنند. سال ها قبل وزارت خارجه به دستگاه های مختلف داخلی تذکر داد که داشتن حساب در آمریکا یا هر نوع معامله مرتبط با آمریکا در خطر است.

رییس دستگاه دیپلماسی در پاسخ به این پرسش که گفته شده است، انگیس با وجود موافقت شفاهی در رابطه با خرید اورانیوم از قزاقستان از سوی ایران، به یک باره نظرش را تغییر داده و هنوز موافقت کتبی خود را اعلام نکرده است، این تغییر موضع ارتباطی با اظهارات اخیر ترزا می نخست وزیر انگلیس در آخرین سفرش به منطقه و واکنش ایران به آن ندارد؟ اظهار کرد: خودشان ادعا می کنند دلایل اعلام نظر نکردن شان تا کنون فنی است. در عین حال گفت وگوها در این زمینه ادامه دارد.