رئیس جمهوری چچن، پیک روسیه از عربستان تا اسرائیل

نویسنده: ماکسیم ساچکوف

دیپلماسی ایرانی: در سال های اخیر چچن به یکی از کشورهای فعال حوزه آسیای میانه و قفقاز تبدیل شده است. جمهوری چچن که زمانی کشوری یاغی و متمرد قلمداد می شد، اکنون به یکی از وفادارترین یاران کرملین تبدیل شده است. این کشور با تأثیرگذارترین رهبران منطقه خاورمیانه و بسیاری از دیگر کشورها ارتباطات اقتصادی و سیاسی متعددی را ایجاد کرده است. «رمضان قدیروف»، رهبر کاریزماتیک چچن خود را "سرباز پیاده نظام" سرسخت و وفادار ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه می داند و آماده است از تمامی طرح های روسیه حمایت نظامی و سیاسی کند. قدیروف در ماه های اخیر از عملیات نظامی روسیه در کشور سوریه به شدت حمایت و پشتیبانی کرده است، به عنوان مثال او از سربازان چچنی که خواهان مبارزه داوطلبانه برای دولت بشار اسد بودند حمایت کرد و تعدادی از نیروهای نظامی خود را برای محافظت از تجهیزات و تأسیسات نظامی روسیه به سوریه فرستاد.

در بیست و هفتم نوامبر، قدیروف به دعوت «شاهزاده محمد بن سلمان»، جانشین ولیعهد عربستان سعودی، وزیر دفاع و نیز رئیس شورای امور اقتصادی و توسعه عربستان سعودی، به این کشور سفر و با وی دیدار کرد. در این دیدار دو طرف درخصوص مسائلی همچون مقابله با تروریسم، افراط گرایی مذهبی و همچنین روابط میان روسیه و عربستان سعودی در منطقه گفتگو و تبادل نظر کردند. سفر قدیروف به عربستان سعودی و دیدار با مقامات این کشور بسیار به جا و به موقع انجام شد؛ چرا که از یک سو روسیه در حال حاضر به دولت بشار اسد کمک می کند تا مناطق بیشتری را از کنترل داعش خارج کند و از سوی دیگر برخی از کشورهای منطقه در پی پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تلاش می کنند تا بفهمند چه آینده ای در انتظار سوریه و آنان است. مسلماً در چنین شرایطی برخی از کشورهای منطقه (همچون عربستان سعودی) احساس می کنند که با روی کار آمدن دولت جدید آمریکا، جایگاه و موقعیت آنان چندان تقویت نخواهد شد و از این رو به دنبال روابط بهتر با مسکو خواهند بود. اگر از این دیدگاه به موضوع بنگریم، قدیروف می تواند قاصد و پیام آور کرملین باشد. قدیروف روابط گرم و صمیمانه ای با رهبران سعودی دارد، از حسن شهرت و اعتبار خوبی برخوردار است و بدنبال آن است تا حکومت چچن را به یک حکومت اسلامی پرآوازه و مشهور تبدیل کند به همین دلیل به نظر می رسد که وی برای انتقال دیدگاه ها و منافع روسیه به مقامات سعودی و همچنین مذاکره بر سر مسائل و موضوعات حساس میان مسکو و ریاض گزینه مناسب تری باشد.

قدیروف اخیراً به روسیه اثبات کرده که می تواند در زمینه اجرای دیپلماسی این کشور در منطقه مهره مفیدی باشد. در اُکتبر سال 2016، قدیروف توانست با میانجی گری موجبات آزادی سه ملوان ربوده شده روس در لیبی را فراهم آورد و همین امر او را در کانون توجهات قرار داد. قضیه از این قرار بود که در سپتامبر سال 2015، مقامات لیبی سه تن از خدمه و ملوانان ناو نفت کش متعلق به شرکت «مکانیک چبوتارایوف» روسیه را به اتهام قاچاق نفت دستگیر کردند. فرایند آزادسازی این سه ملوان روس نیز بسیار طولانی بود و تلاش های دیپلماتیک بسیاری برای آزادی آنان صورت گرفت؛ بدین ترتیب دو تن از ملوانان ربوده شده در اُکتبر سال 2015 و یک ماه پس از دستگیری آزاد شدند اما آزادسازی ملوان سوم در حدود یک سال به طول انجامید.

رهبر چچن در حساب کابری خود در اینستاگرام جزئیاتی از نقش خود در روند مذاکرات و تلاش هایش برای آزادی این سه ملوان روسی را منتشر کرد و در یکی از پُست های اینستاگرامی خود نوشت که معاونش، «آدام دلیمخانوف» در طول روند این مذاکرات به صورت مستقیم با رئیس شورای ملی لیبی، رئیس شورای ریاستی عالی این کشور و دبیر کمیته تحقیقات لیبی در ارتباط بوده است. همچنین قدیروف در اظهاراتی به این موضوع اشاره کرد که «سرگئی لاوروف»، وزیر امور خارجه روسیه خود شخصاً در فرایند آزادسازی این سه ملوان روسی شرکت داشت و اعزام هیئت قدیروف نیز با هماهنگی وزیر امور خارجه روسیه صورت گرفته بود. نکته ای که در اینجا قابل توجه است این است که گاهی اوقات روسیه برای پیشبرد فعالیت های دیپلماتیک خود، از ارتباطات منحصر به فردی استفاده می کند که رهبر چچن آنها را ایجاد کرده است.

اما برخی از منتقدان، این تلاش ها و فعالیت های رهبر چچن را به حساب تلاش وی برای افزایش قدرت و به دست آوردن مشروعیت بین المللی بیشتر برای کشور چچن می گذارند. یکی از کارشناسان مسائل روسیه در قفقاز که نخواست نامش فاش شود در این رابطه می گوید: "در حال حاضر قدیروف به خوبی می داند که برای ایجاد یک کشور موفق و مرفه باید برنامه های خود را تحت نظر فدراسیون روسیه پیش ببرد. تردیدی نیست که قدیروف هیچ گاه به دنبال ایده های جدایی طلبانه نخواهد رفت اما به عنوان رهبر چچن، وی باید آینده را نیز مد نظر قرار دهد. قدیروف به خوبی می داند که ممکن است در آینده تغییراتی در روابطش با پوتین به وجود آید، این تغییرات لزوماً در دوران ریاست جمهوری پوتین صورت نخواهد گرفت اما شاید رئیس جمهوری بعدی روسیه روابط این کشور با چچن را مورد بازنگری قرار دهد و تغییراتی در آن به وجود آورد. بنابراین از دیدگاه قدیروف عقلانی آن است که تا فرصت هست روابط و ارتباطات جدیدی را برای خود ایجاد کند تا در صورت لزوم از آنها استفاده کند."

در واقع، قدیروف نه تنها تلاش می کند از طریق ارتباطات منطقه ای خود به تحقق هر چه بیشتر منافع روسیه کمک کند، بلکه وی از فرصت بوجودآمده استفاده می کند تا سرمایه گذاری های خارجی را به سوی کشورش جذب کند. به عنوان مثال، قدیروف در طول سفر خود به عربستان سعودی با «ماجد القصبی»، وزیر تجارت و سرمایه گذاری عربستان سعودی نیز دیدار و ملاقات کرد.

اسرائیل نیز در حال تبدیل شدن به یکی از سرمایه گذاران اصلی در کشور چچن است. در سفر اخیر وزراء و هیئت تجاری چچن به اسرائیل، دو طرف با ایجاد دامپروری های بزرگی در چچن (با حداکثر 1200 رأس گاو در هر یک از آنها) موافقت کردند و قرار است که بودجه لازم برای این کار از سوی کارآفرینان اسرائیلی تأمین شود. کارخانه تولید مواد غذایی دریایی یکی دیگر از پروژه هایی است که قرار است با همکاری چچن و اسرائیل ایجاد و احداث شود.

قدیروف با در نظر گرفتن این موضوع که در حال حاضر میلیون ها چچنی در سراسر اروپا و خاورمیانه زندگی می کنند، همواره تلاش می کند که به عنوان رهبری برای تمامی چچنی ها قلمداد شود و رهبری وی تنها به اداره جمهوری چچن محدود نباشد. در ماه سپتامبر، قدیروف با اعلام خبر تأمین بودجه و ساخت مسجدی در شهر «ابو قوش» اسرائیل، که بسیاری از مردمان چچنی در آن جا ساکن هستند، موجب حیرت و تعجب بسیاری شد.

در نهایت این که، قدیروف در سطح بین المللی تلاش می کند تا قدرتمند ظاهر شده و برای این منظور به دنبال آن است تا نیروهای نظامی خود را تا حد ممکن تقویت کند. در همین راستا، رهبر چچن هفته گذشته اعلام کرد که نهادی تحت عنوان "مرکز آموزش های بین المللی نیروهای ویژه" تا سال 2018 در چچن ایجاد خواهد شد. این مرکز که قرار است در زمینی به مساحت 400 هکتار ساخته شود به 40 مرکز آموزش نظامی از جمله محدوده تیراندازی، استخر و حتی یک باند فرودگاهی نیز مجهز خواهد بود. بر طبق اظهارات قدیروف عمده فعالیت های این مرکز بر سه جنبه تمرکز خواهد داشت: بالارفتن از ساختمان ها، کاشت و استفاده از مواد منفجره و نیز آزاسازی گروگان ها. قدیروف در ادامه اظهارات خود در این خصوص عنوان کرد که تمایل دارد تا از 200 تن از مدرسان نظامی آمریکا برای کار در این مرکز دعوت به عمل آورد. رهبر چچن در ادامه گفت: "تعدادی از کشورها برای ارسال نیروهای ویژه خود به این مرکز تمایل زیادی از خود نشان داده اند و ما نیز با برخی از آنها به توافق نهایی رسیده ایم. من اکنون نمی توانم نام تمامی این کشورها را بیاورم چرا که برخی از این کشورها ترجیح می دهند نامشان علنی نشود اما باید اعلام کنم که تقریباً تمامی کشورهای سابق در اتحاد جماهیر شوروی برای ارسال نیرو به این مرکز ابراز تمایل کرده اند. علاوه بر این، رئیس این مرکز در حال حاضر ارتباطاتی را با مقامات ارتش و دیپلمات های کشورهایی همچون آرژانتین، دانمارک، بلژیک، کانادا، نروژ، پاکستان، عمان، آفریقای جنوبی، تانزانیا، فیلیپین و بسیاری از کشورهای دیگر برقرار کرده است."

اما ایده ایجاد این مرکز در اوایل سال جاری به وجود آمد، درست زمانی که شورای امنیت ملی روسیه اجلاسی را با شرکت سران و مقامات عالی رتبه امنیتی کشورهای مختلف در شهر «گروزنی»، پایتخت چچن برگزار کرد. در این اجلاس بین المللی 300 تن از مقامات ارشد 75 کشور حضور داشتند و برای شرکت کنندگان علاقمند شرایطی فراهم شد تا بتوانند از منطقه مورد نظر برای احداث این مرکز دیدن کرده و جزئیات بیشتری برای همکاری های بالقوه در این زمینه در اختیار آنها قرار گیرد.

این که کدام یک از فعالیت های رهبر چچن می تواند موجب پیشبرد اهداف و منافع روسیه شود، موضوعی است که ذهن بسیاری از ناظران و تحلیلگران را به خود مشغول کرده اما آن چه مسلم است این است که تا زمانی که سازگاری و هماهنگی کاملی میان رویکردهای روسیه و چچن وجود دارد، مقامات مسکو به احتمال زیاد از پتانسیل قدیروف برای تنوع بخشی به روش های شرکت در مسائل مختلف منطقه ای استفاده خواهند کرد.

منبع: المانیتور/ مترجم: زهره شهریاری