نیاز اقتصادی اروپا به ایران

عباس لقمانی تحلیلگر مسایل اروپا

دیپلماسی ایرانی: اتحادیه اروپا تمایل بسیار زیادی برای عادی سازی روابط با ایران دارد. اما نکته مورد توجه این است که اتحادیه در درون خود با مسایل بسیار زیادی رو به رو است. آخرین مورد آن، امضای قرارداد تجاری با کانادا بود که تا آخرین لحظه برخی کشورها آن را امضا نکرده و در نهایت توافق کردند که قرارداد تجاری با کانادا را امضا کنند. مقصود از بیان چنین موردی، مطرح کردن مسایل داخلی اتحادیه اروپاست که نشان می دهد خلاف سال های گذشته، هماهنگی کاملی میان اعضای آن وجود ندارد.

دلایل متعددی بر این موضوع قابل طرح است. اول این که بسیاری از کشورهای اروپایی در حال آمده شدن برای برگزاری انتخابات هستند و مقامات اتحادیه بیشتر نگاه به درون دارند تا نگاه به بیرون. دیگر این که باید میان تمایل اقتصادی اتحادیه به برقراری روابط با ایران و روابط سیاسی تفاوت قائل شد. مسایل اتحادیه اروپا در سایه خواست های اروپا از جمله مواردی از جمله حقوق بشر مطرح می شود. آنها معتقدند باید با ایران درباره مسایل حقوق بشر صحبت کرد. اما به موازات آن مسایل اقتصادی پیرو دیدگاه سیاسی _ حقوق بشر _ نیست. آنها راه خودشان را می روند. همان طور هم که مشاهده شد، هیات های اقتصادی زیادی از کشورهای آلمان، اتریش، افرانسه و ایتالیا به ایران آمده و قراردادهایی نیز امضا شد. آنها نگاه اقتصادی به ایران دارند و کمتر به مسایل حقوق بشری می پردازند.

نکته دیگر این که اتحادیه اروپا به واقع تمایل دارد با ایران بر سر میز گفت وگو بنشیند و مسایل فی مابین را حل و فصل کند. حل کردن مسایل میان ایران و اروپا راه درازی نخواهد داشت. زیرا تمایل به حل آن در طرفین وجود دارد. از طرف دیگر اروپا تمایل به حل مسایل تنش آمیز منطقه طی همکاری با ایران را دارد. از این رو خانم موگرینی بعد از سفر به ایران بلافاصله به عربستان سفر می کند. اروپا تمایل دارد که تنش ها میان ایران و عربستان به حداقل برسد و در این راستا نیز خواست های جزیی که در پارلمان اروپا درباره ایران مطرح می شود، چندان وزنه قابل توجهی که بتواند بر روابط اتحادیه و ایران اثرگذار باشد، نیست.

بر این اساس باز تاکید می شود که باید میان روابط سیاسی و اقتصادی تفکیک قائل شد. از این رو به نظرم نمی رسد که مساله حادی بین ایران و اروپا در حوزه اقتصادی وجود داشته باشد. اما در مورد نقش گروه های راست افراطی یا حتی اتحاد لیبرال ها و  دموکرات ها ( ALDE ) و این که آیا می توانند تاثیری بر روند روابط اقتصادی ایران و اتحادیه داشته باشند، باید گفت، متاسفانه به دلیل برخی مسایل به وجود آمده به ویژه مساله پناهندگان و حساسیت های مروبط به آوارگان، گروه های راست افراطی موافق برخورد با خارجی ها هستند. این گروه ها توانسته اند در انتخابات ایالتی 12 درصد آرا را به خود اختصاص دهند.

از طرفی احزاب میانه رو نیز تمایل بیشتری دارند که به منظور جذب آرای مردم، گرایش های دست راستی از خود نشان دهند. به همین دلیل شاهد نوعی همسویی میان احزاب میانه رو و راست هستیم. نکته اساسی در اروپا این است که دیگر احزاب کهنه کار مانند سوسیال دموکرات و دموکرات مسیحی قادر به حکومت کردن نیستند. آنها برای حکومت کردن مجبور به ائتلاف هستند. آنها مجبور از برخی از مواضع خود که همواره بر آن اصرار داشتند، کوتاه بیایند. در آلمان صحبت بر سر این است که احزاب چپ _ سوسیال دموکرات _ با سبزها ائتلافی را به منظور برکناری خانم مرکل تشکیل دهند و هر کسی که رهبر حزب سوسیال دموکرات شد، به عنوان صدراعظم انتخاب شود. گرچه هنوز آرای آنها به اندازه کافی نیست، اما قابل توجه است. در فرانسه وضع به گونه دیگری است. احزاب دست راستی که در صدر آنها سارکوزی قرار دارد، در حال شکل گیری بوده تا خود را در صحنه نشان دهند. امروز وضع آقای اولاند به شدت بد است. تا کنون هیچ رییس جمهوری در فرانسه چنین آرای پایینی از محبوبیت را به دست نیاورده بود. در ایتالیا نیز احزاب مختلفی به منظور جبهه گیری علیه دولت در حال شکل گیری است. در انگلستان پس از واقعه برکسیت نیز چنین روندی مشاهده شده است. بنابراین گرچه اقتصاد اروپا در کل تابعی از سیاست اروپاست، مانند این که بخواهند قرارداد تجارت آزاد با کانادا یا آمریکا امضا کنند، که در این صورت نقش احزاب بسیار تاثیرگذار است، اما در مورد مسایل جزیی تر اقتصاد وابستگی وجود ندارد. بلکه کشوری به تنهایی تصمیم گیرنده است و می تواند قرارداد اقتصادی امضا کند. درواقع تمایل کشورهای اروپایی به همکاری اقتصادی با ایران چندان تابع برگزاری انتخابات و ... نیست. اقتصاد اتحادیه اروپا تمایل بسیاری برای همکاری با ایران دارد. زیرا وضع اقتصادی اروپا و غرب به طور کلی متزلزل است. این موضوع باعث می شود که ایران با دستان پر وارد مذاکره شود.  

در مورد مسایل سیاسی نیز باید از دو دیدگاه به اروپا نگاه کرد. یکی مسایلی که درون ایران نسبت به اروپا مطرح می شود و دیگری مسایلی است که در درون اتحادیه اروپا نسبت به ایران مطرح می شود که این دو تفاوت فاحشی دارند. در حقیقت بسیاری از مسایلی که در ایران نسبت به اروپا مطرح شده و متمرکز می شود، شاید در پارلمان اروپا مورد بحث و گفت وگو واقع شود، اما در کل تاثیرگذار نیست.

انتشار اولیه: یکشنبه 9 آبان 1395 / انتشار مجدد: شنبه 22 آبان 1395