جنگی برای کتاب‌های تاریخ

نویسنده: خوان مانوئل سانتوس، رئیس جمهور کلمبیا و برنده نوبل صلح 2016

دیپلماسی ایرانی: کلمبیا در آستانه پایان دادن به قدیمی ترین و تنها درگیری باقی مانده در نیمکره غربی است. 5 سال پس از آغاز مذاکرات با فارک (نیروهای شورشی مسلح کلمبیا) می توان گفت که دو طرف به نقطه ای بی بازگشت رسیده اند، تا به بیش از 50 سال جنگ بی رحمانه و پرهزینه پایان دهند.

همه پیشینیان من، در بیش از پنج دهه گذشته در تلاش بودند تا صلح را با فارک برقرار کنند. فارک بزرگترین و قدیمی ترین ارتش چریکی است که در آمریکای لاتین پدید آمده است. همه پیشینیان شکست خوردند. پس چرا این بار روند صلح موثر بود؟

مهمتر از همه چیز، یک روند درست برنامه ریزی شده بود که با دقت اجرا شد و از زمانی که به شرایط خاصی رسیدیم آغاز شد. اول، ما باید تغییراتی در همبستگی نیروهای نظامی در حمایت از دولت کلمبیا ایجاد می کردیم. دوم، رهبران فارک را متقاعد کردیم که ورود به مذاکرات جدی به نفع خودشان است و هرگز اهداف مورد نظر از طریق خشونت و جنگ چریکی دست یافتنی نیست. سرآخر، اما نه کم اهمیت تر از سایر موارد، پیاده سازی تغییراتی رادیکال در سیاست خارجی ما بود که به بهبود روابط با همسایگان و سایر مناطق انجامید. این همکاری ها به حمایت از طرح صلح منجر شد و آغاز روند صلح را تسهیل کرد.

ما مذاکرات محرمانه را تقریبا چهار سال پیش شروع کردیم تا به ایجاد یک دستور کار محدود، متمرکز و بر اساس قوانین واضح و روشن برسیم (مساله ای که فقدان آن در مذاکرات قبلی مانعی عمده بود). این بنیانی بود که به ما اجازه داد – با فرض این که به توافق برسیم ـ به جنگ خاتمه دهیم. برای اولین بار فارک با چنین روندی توافق کرد.

نتیجه این مرحله، دستورکاری پنج بخشی بود: توسعه روستایی، مشارکت سیاسی، قاچاق مواد مخدر، قربانیان و عدالت انتقالی و در نهایت پایان درگیری، که شامل خلع سلاح و ادغام مجدد است، پروسه ای که DDR خوانده می شود. پس از امضای توافقنامه در اسلو در اکتبر 2012، فاز عمومی مذاکرات در کوبا آغاز شد. کشور میزبان و نروژ به عنوان تضمین کننده حضور داشتند در حالی که ونزوئلا و شیلی روند مذاکرات را همراهی می کردند. بعدها، ایالات متحده و اتحادیه اروپا نیز فرستاده های ویژه ای برای مذاکرات منصوب کردند.

از همان آغاز یک اصل اساسی در مذاکرات وجود داشت، اصلی که می گفت تا درباره همه چیز توافق نشده باشد هیچ توافقی صورت نگرفته است. تا به امروز، درباره همه موارد به جز DDR، مسائل موجود حل و فصل شده است. برای جلوگیری از اشتباهات گذشته ما مطالعه کردیم که چرا مذاکرات صلح پیشین در کلمبیا شکست خوردند و همچنین از مذاکرات مشابه در جاهای دیگر درس گرفتیم.

ما همچنین یک گروه از مشاوران بین المللی با تجربه عملی در ایجاد صلح را انتخاب کردیم تا به ما در عبور از موانع و ادامه روند صلح کمک کنند. من در حال حاضر می توانم بگویم که ایجاد صلح کار سختی است، بسیار بسیار سخت تر از یک جنگ. من به عنوان وزیر دفاع و در حال حاضر به عنوان رئیس جمهور کلمبیا، به طور گسترده ای در این پروسه درگیر بودم.

این روند صلح در راه های گوناگونی پیشگامانه عمل کرد. ما قربانیان را مشخص کردیم (بیش از 7,5 میلیون نفر طبق محاسبات ما) و یک سیستم جامع برای تضمین حقوق آنها به عنوان راه حلی در مرکز این مناقشه قرار دادیم. ما همچنین در ایجاد یک حوزه قضایی ویژه و دادگاهی خاص که تضمین کند کسانی که مسئول جنایات جنگی هستند به صورت بین المللی و مطابق با اساسنامه دیوان کیفری بین المللی مورد بررسی قرار می گیرند، به توافق رسیدیم. این نخستین باری است که یک جنبش چریکی با خلع سلاح و موضوع عدالت انتقالی، موافقت کرده است.

صلح در کلمبیا داستانی اشتیاق آمیز برای موفقیت است و منافعی حقیقی برای جهانی مملو از درگیری های مسلحانه خواهد داشت. با وجود این که کلمبیا بالاترین هزینه را در جنگ با مواد مخدر صرف می کند ـ جنگی که غیرممکن بودن پیروزی در آن ثابت شده است ـ ما هنوز صادرکننده پیشرو جهان در کوکائین هستیم. این واقعیتی ناخوشایند است که عمدتا به خاطر فعالیت های چریکی به وجود آمد. چرا که محافظت از این تجارت به عنوان منبع درآمد اصلی چریک ها، از وظایف آنها بود.

صلح این مساله را نیز تغییر خواهد داد چرا که فارک موافقت کرده است به جایگزینی سایر محصولات قانونی به جای تولید کوکائین کمک کند. بدون تهدید حملات چریکی، تک تیراندازها و مین های زمینی، سربازان شجاع ما، پلیس و مردم غیرنظامی می توانند برای مبارزه با قاچاق مواد، کار خود را به خوبی انجام دهند.

از نظر محیط زیستی نیز مقدار نفت ریخته شده به رودخانه ها و اقیانوس ها که بر اثر حملات تروریستی در اطراف خطوط انتقال ایجاد می شد، کاهش خواهد یافت. مطابق محاسبات بیش از چهار میلیون بشکه نفت در طول دو دهه گذشته به این شکل از دست رفته است. علاوه بر این در کشوری که دارای غنی ترین تنوع زیستی در هر کیلومتر مربع در جهان است، نزدیک به 4,4میلیون هکتار از جنگل های حاره ای طی درگیری ها نابود شده اند. همه این ها با این توافق متوقف خواهد شد و من امیدوارم با پایان جنگ روندی معکوس به خود بگیرند.

به همین دلیل است که ما کلمبیایی ها خوش شانس بودیم تا منطقه و جهان روی ما حساب باز کنند. امروز هیچ کشوری نیست که به روند صلح ما نگاه نکند. اثبات این حرف قطعنامه ای است که در شورای امنیت سازمان ملل به اتفاق آرا تصویب شد تا بررسی و نظارت بر روند DDR یک ماموریت بین المللی باشد.

با وجود منفی بافان سنتی، که عمدتا ریشه ای داخلی دارند و بسییاری از آنها به دلایل سیاسی مخالف این روند هستند، من مطمئنم که این جنگ به جایی خواهد رفت که به آن تعلق دارد یعنی کتاب‎های تاریخ. تغییر شکل واقعیت اطراف ما وظیفه ما در قبال نسل آینده است. وقتی که به توافق رسیدیم، وقتی که پس از نیم قرن جنگ از کشتن یکدیگر دست برداشتیم، ما باری سنگین، که پیشرفت ما را متوقف کرده بود، برداشته ایم و در نهایت فرصت این را داریم که از لذت نوشتن فصلی جدید برای رفاه، پیشرفت و مدرن کردن این کشور بهره ببریم.

منبع: پراجکت سیندیکیت/ مترجم: روزبه آرش