روسیه نمی‌خواهد متهم به خنجر زدن از پشت به ایران شود

حسن بهشتی پور، تحلیلگر مسایل آسیای میانه و قفقاز

دیپلماسی ایرانی: روسیه و آمریکا بر سر مساله سوریه به توافقی برای آتش بس دست یافتند. البته جزییات این توافق منتشر نشده است. این موضوع بیش از هر چیز به میزان موفقیت آمریکا در قانع کردن گروه های معارض به فاصله گرفتن از گروه های افراط گراتر، به ویژه جبهه النصره و در مقابل، میزان موفقیت روسیه در قانع کردن دولت سوریه به محدود کردن حملات هوایی خود بستگی دارد. اما گفته شده اگر طی هفت روز توافق ادامه یابد، موفق به شناسایی تروریسم خواهند شد. زیرا به شدت میان دیدگاه واشنگتن و مسکو بر سر تعریف تروریسم اختلاف وجود دارد. یعنی چه گروهی مصداق تروریسم است. از طرفی گروه های داخل_ بازیگران داخل سوریه_ تا حد زیادی آتش بس را پذیرفته اند و در حال همکاری هستند اما گروه های اصلی که داعش و جبهه النصره _ که برای خروج از فهرست گروه های تروریستی نام خود را به فتح الاشام تغییر داد_ هستند که هنوز آتش بس را نپذیرفته اند.

مشخص است گروه هایی که با عربستان ، قطر و امارات کار می کنند به آتش بس تن نداده و گروه هایی که مورد حمایت ترکیه و آمریکا بودند، مانند کردها، آتش بس را پذیرفته اند. اگر بازیگران داخلی مهار شوند، فقط بازیگران منطقه ای مانند ایران، عربستان، ترکیه، قطر و امارات و تا حدودی اردن باقی می مانند که در این صورت بازیگران منطقه ای نیز باید در مساله آتش بس به توافق برسند. البته مشخص نیست آینده صلح به چه سمتی پیش خواهد رفت. زیرا برگزاری انتخابات و تشکیل دولت انتقالی در سوریه به معجزه شبیه است. این امر نیازمند ثبات و امنیت بوده تا انتخابات برگزار و مردم نظر خود را درباره دولت و آینده سوریه بیان کنند.

نکته دیگر این است که روسیه تصمیم دارد برای علنی کردن توافق ها با آمریکا پیرامون سوریه تلاش کند اما واشنگتن همچنان ترجیح می دهد که این توافق ها محرمانه باقی بماند. بدین علت که گروه های تروریستی از این فرصت استفاده نکنند. در واقع مهم است که بتوانند نشان دهند فضای بین المللی از توافق حمایت می کند. اما این که روی چه موضوعی به توافق رسیده اند، خواهان علنی کردن آن نیستند. تمایل روسیه برای مشخص شدن توافق با آمریکا دال بر این مساله است که متهم به خنجر زدن از پشت به ایران یا گروه مقاومت نشود.

دیگر آن که روسیه خود را متعهد به بازیگران هم پیمان در سوریه می داند. به این دلیل که می داند اگر این بازیگران را با خود همراه نداشته باشد، موفقیتی نخواهد داشت. کاملا مشخص است روسیه به این امر واقف است که اگر بازیگران منطقه ای با او همراه نشوند، موفق نخواهد بود. و نمی تواند نقش وکیل مدافع گروه ها و بازیگران منطقه ای را ایفا کند.

در مجموع، طرح مورد توافق روسیه و آمریکا، طرحی بسیار پیچیده بوده و نیازمند همکاری و همراهی همه طرف های درگیر است. در همین راستا، باید توجه داشت، این نخستین بار نیست که مسکو و واشنگتن در ژنو بر سر طرحی درباره صلح سوریه به توافق می رسند. در نهایت آن که آمریکا و روسیه هم در حال رقابت و هم در حال همکاری در سوریه هستند. گاهی بر اساس منافع خود همکاری و گاهی بر اساس منافع تعریف شده رو در رو با یکدیگر قرار می گیرند. سیاست دوگانه طرفین قابل حس است و می توان گفت که واشنگتن و مسکو در سوریه به طرح مشترک جامعی دست نیافته اند. اما در حال حاضر تا زمانی که آتش بس ادامه یابد، نشان از غلبه همکاری بر رقابت طرفین دارد. اما واقعیت آن است که در پشت صحنه آمریکا و روسیه رقابت سنگین خود در سوریه را دارند.