جمهوریخواهان سیاست‌های اوباما را صرفا به نفع ایران می‌دانند

علیرضا میریوسفی، مدیرگروه خاورمیانه دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه

دیپلماسی ایرانی: سرمقاله نیویورک تایمز[1] موضع نامه[2] حزب جمهوریخواه را افراطی ترین موضع نامه تاریخ انتخابات آمریکا خوانده است. این موضع نامه به همراه موضع نامه حزب دموکرات، در آستانه مجمع نهایی این دو حزب نهایی و قبل از معرفی نامزدهای نهایی انتخابات ریاست جمهوری 2016 منتشر شدند. این موضع نامه ها حاوی دیدگاه ها و خطوط کلی سیاست های حزبی است که رئیس جمهور آینده آمریکا آن را دنبال خواهد کرد. در یک نگاه کلی، همان گونه که سرمقاله نیویورک تایمز اشاره کرده است، موضع نامه حزب جمهوریخواه افراطی ترین دیدگاه ها را راجع به موضوعات مبتلابه این کشور را از جمله سیاست خارجی جمع آوری کرده است و مواضع اعلام شده درباره ایران و خاورمیانه نیز عاری از این خصیصه نیست.

این که سیاست های اعلام شده در این موضع نامه ها تا چه حد رعایت خواهد شد و تبدیل به تصمیمات و سیاست های عملی می شود، به عوامل عدیده ای از جمله شخصیت و جایگاه اجتماعی و سیاسی رئیس جمهور و تیم وی بستگی خواهد داشت که پرداختن به آن فرصت مجزایی را می طلبد. با این حال صرف نظر از تاثیر نهایی این موضع نامه ها در سیاست عملی آمریکا، مقایسه این دو حداقل این فایده را خواهد داشت که تا حدودی می توان به خطوط و مواضع حزبی راجع به ایران و مسائل خاورمیانه پی برد.

در مقایسه کلی این دو موضع نامه، موضع نامه حزب دموکرات مختصرتر (55 صفحه در برابر 66 صفحه)، سازماندهی شده تر و عینی تر است. در حالی که تاکید اصلی مقدمه موضع نامه جمهورخواهان بر مطالب کلی و احساسی مانند استثنا گرایی آمریکایی [3] و لزوم بازگرداندن عظمت آمریکا قرار گرفته، مقدمه موضع نامه دموکرات ها عموما بر دستاوردهای اقتصادی دولت اوباما در ایجاد شغل و اشتغال و نظایر آن متمرکز است. سامان و نظم موضع نامه دموکرات ها هم به ویژه در سیاست خارجی منظم تر و سازمان یافته تر است و از جمله هر کشور در بخش مجزایی مورد اشاره قرار گرقته، حال آن که در موضع نامه جمهوریخواهان سیاست ها پراکنده تر و نابسامان تر است.

با وجودی که کلمه ایران در موضع نامه دموکرات ها بیش از دو برابر موضع نامه جمهوریخواهان تکرار شده است (16 در برابر 7)، موضع نامه جمهوریخواهان بسیار تندتر و مقابله جویانه تر از موضع نامه دمکرات هاست. اگر چه مهمترین موضوع در هر دو موضع نامه از نظر ایران، نحوه نگرش این دو حزب به برجام و آینده آن است، موضع نامه جمهوریخواهان مطالب متعدد دیگری نظیر مقابله با نفوذ ایران در آمریکای لاتین یا حمایت از ابزارهای فیلترشکن در اینترنت یا مقابله سایبری با ایران را نیز مدنظر قرار داده است. درباره برجام، این موضع نامه  برجام را حاصل توافق شخصی رئیس جمهور فعلی آمریکا با ایران تلقی می کند. مطابق ادعاهای این بخش، توافق دولت فعلی با ایران، شامل لغو تحریم های بین المللی و تقدیم صدها میلیارد دلار به ایران، آن را برای رئیس جمهور بعدی الزام آور نمی داند؛ چراکه این توافق تایید دو سوم سناتورهای آمریکایی را به همراه ندارد و به همین علت دارای ویژگی های یک معاهده بین المللی نیست. این موضع نامه همچنین برجام را عامل تداوم اتهاماتی چون حمایت از تروریسم، توسعه سلاح های هسته ای، آزمایش موشک هایی که روی آنها شعار مرگ بر اسراییل نوشته شده است و نقض حقوق بشر در ایران دانسته و ادعا می کند که رئیس جمهور جمهوریخواه آینده به این توافق متعهد نخواهد بود و تمام گزینه ها را برای مقابله با آنچه تهدیدات جدی علیه امنیت و منافع ملی آمریکا و حیات متحدانش در منطقه می خواند، مدنظر خواهد داشت.

در بخش های دیگر این موضع نامه، لحن تند و پرخاشجویانه نسبت به ایران حفظ می شود. از جمله سه اصل اساسی شکل دهنده سیاست منطقه ای آمریکا را منافع آمریکا، ادامه اعتماد دولت های دوست و حفظ امنیت رژیم اسرائیل دانسته و نتیجه سیاست های اوباما در سال های گذشته را ویران کننده و صرفا به نفع ایران دانسته است. در بخش دیگری درباره امنیت قاره آمریکا، ضمن حملات شدید به رئیس جمهور فعلی ونزوئلا و تهدید به این که رئیس جمهور جمهوریخواه چنین افرادی را در هیچ نقطه ای از آمریکای لاتین تحمل نخواهد کرد، ادعا می کند که این منطقه به یک پایگاه ایرانی برای تهدید آمریکای مرکزی و بهشت امن مأموران حرب الله تبدیل شده است.

در بخش دیگری از این موضع نامه، با اشاره به دستیابی کره شمالی به موشک های هسته ای، ادعا می کند که ایران نیز در آستانه کسب این توانایی است و به همین خاطر خطر حملات قوی الکترومغناطیسی یا EMP را تهدیدی جدی و  فراتر از نگرانی های نظری صرف فرض می کند. این موضع نامه همچنین بر توسعه نرم افزارهای ضدفیلتر برای غلبه بر سانسور در کشورهایی مانند چین، کوبا و ایران به عنوان یک أولویت تاکید کرده و بر عدم غفلت از توانایی کشورهایی نظیر روسیه، چین و ایران را در زمینه حملات سایبری و تهدید امنیت اینترنت، پافشاری می کند.

در مورد داعش، موضع نامه جهوریخواهان، این گروه مسلح را حاصل سوء مدیریت بهار عربی توسط دولت أوباما می داند و با متهم کردن رئیس جمهور سوریه به کشتار صدها هزار نفر از مردم این کشور، دولت اوباما را ناتوان از ایجاد یک ائتلاف فراگیر علیه وی و داعش توصیف می کند که باعث شده است امروز متحدان آمریکا در منطقه، احساس ناامنی بیشتری نسبت به  ٨ سال قبل کنند. این موضع نامه وظیفه دولت جمهوریخواه آینده را، بازیابی اعتبار آمریکا، ایستادن کنار متحدان منطقه ای این کشور، مقابله با دشمنان، شکست داعش و منزوی کردن حزب الله لبنان دانسته است و بر حمایت رئیس جمهور جمهوریخواه از انتقال سوریه به یک دولت بعد از اسد تاکید می کند. همچنین با حمایت از مردم کرد، بر ایجاد یک منطقه أمن در شمال عراق  برای أقلیت های قومی و مذهبی در برابر جنایات داعش تاکید می کند.

در مقام مقایسه، موضع نامه دموکرات ها، لحن به مراتب نرم تری را به نسبت موضع نامه جمهوریخواهان به کار برده است. اولا با حمایت قاطع از برجام، ادعاهای ترامپ درباره آن را رد کرده است، هرچند استفاده از گزینه نظامی در صورت تلاش ایران برای ساخت سلاح های هسته ای را مطرح می کند. به علاوه با وجودی که کماکان به ایراد اتهامات و طرح مسائلی چون حمایت از گروه های حزب الله و حماس، نقش بی ثبات کننده در منطقه، نقض حقوق بشر، انکار هولوکاست و تهدید رژیم اسرائیل  ادامه داده و از تقویت تحریم های غیر هسته ای در صورت لزوم صحبت می کند، ولی در همان حال بر حق مردم ایران برای تعامل بیشتر با آنچه جامعه بین المللی می نامد، تاکید ورزیده و از گسترش تبادلات فرهنگی و دانشگاهی با ایران سخن می گوید.

موضع نامه دموکرات ها، بر ادامه رهبری ائتلاف فعلی برای نابودی داعش در سوریه و عراق تاکید کرده و بر توقف شبکه جهانی که این گروه را با پول، اسلحه و نیروهای جهادی تغذیه می کنند، اصرار دارد. همچنین راهکاری که  برای توقف حملات این گروه به کشورهای غربی و آمریکا پیشنهاد می کند مبتنی بر کار اطلاعاتی گسترده با شرکای این کشور است. در مورد آینده سوریه نیز ضمن حمله به مواضع تفرقه افکنانه ترامپ در این زمینه که به اعتقاد نویسندگان این موضع نامه به داعش اجازه خواهد داد قلمرو خود را در سوریه گسترش داده و جنگ را به سایر مناطق تسری دهد، بر ریشه کنی داعش و گروه های مشابه، و همچنین یکپارچه سازی گروه های معارضی که آنها را میانه رو می خواند برای تشکیل یک دولت انتقالی در سوریه از راه مذاکرات سیاسی تاکید می کند. این موضع نامه همچنین ترامپ را متهم می کند که قصد دارد دستاوردهای سیاست خارجی آمریکا در 50 سال گذشته را در قبال ناتو مضمحل کند و دست روسیه را برای اقدامات بی ثبات کننده در اوکراین و سوریه باز بگذارد.

در مجموع با مقایسه دو موضع نامه جمهوریخواهان و دموکرات ها می توان گفت که موضع نامه جمهوریخواهان تندتر و با گرایش های مداخله جویانه بیشتری تنظیم شده است، هر چند هر دو موضع نامه نسبت به سیاست های فعلی دولت آمریکا تندتر به نظر می رسند. نکته جالب توجه در هر دو موضع نامه _ دموکرات ها و جمهوری خواهان_ هم این است که هیچ یک کوچکترین اشاره ای به عربستان سعودی نمی کنند، هر چند به نظر می رسد در هر دو متن بخش بزرگی از اشاره ها به متحدین منطقه ای یا "متحدین در خلیج (فارس)" اشاره به نگرانی های عربستان دارد و در مجموع موضع نامه جمهوریخواهان همدلانه تر با سیاست های عربستان در منطقه به نظر می رسند.

به این نکته هم باید اشاره کرد که موضع نامه ها عموما کاربرد انتخاباتی دارند و معلوم نیست که چه میزان از سیاست های اعلام شده در این سند، به سیاست های رسمی دولت آینده آمریکا تبدیل خواهد شد. با توجه به این که ترامپ بیشتر به عنوان یک کاندیدای خارج از جریان اصلی محسوب می شود، این احتمال که وی توجه کمتری به مفاد موضع نامه حزب جمهوریخواه نشان دهد، بیشتر از بی توجهی احتمالی کلینتون به موضع نامه حزبش خواهد بود.

با این حال، سیاست های عملی رئیس جمهور آینده در دوره بازبینی سیاست ها[4] و طی یک پروسه شش ماهه تا یک ساله تدوین خواهد شد و این موضع نامه ها نیز در این مرحله مورد توجه خواهند بود.

به عنوان جمع بندی، ایران باید همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند بر داشته و توانایی های و عناصر قدرت بومی خود تکیه کند تا هر یک از دو کاندیدای فعلی رئیس جمهور آینده آمریکا شد، مجبور به قبول واقعیت قدرت ایران باشد. برجام یک تعهد بین المللی برای دولت آمریکاست و رئیس جمهور آینده آمریکا ملزم به پایبندی به آن است، هرچند به نظر می رسد اگر صرفا موضع نامه های حزبی ملاک قضاوت باشد، موضع نامه حزب جمهوریخواه موضع خصمانه تری نسبت به ایران و محور مقاومت اتخاذ کرده است.