فلوجه، شهر ارواح

دیپلماسی ایرانی: در طبقه همکف بیمارستان فلوجه، جایی که به نماد خیزش دوباره شهر پس از جنگ های اخیر تبدیل شده، نیروهای دولتی عراق و شبه نظامیان حامی دولت یک مسجد برپا کرده اند. در اینجا داعشی ها فرش های تمام بخش پذیرش را جمع کرده و این قسمت را به محلی برای سخنرانی شخصیت های مذهبی خود تبدیل کرده بودند، تا بیماران روانی را از این طریق مداوا کنند. 

در بیرون از ساختمان آمبولانسی از کار افتاده و گاری بارکشی شکسته دیده می شود. در گوشه و کنار محوطه خارجی بیمارستان جا به جا نیروهای نظامی در حال دفن کردن جنگجویان داعش هستند که اجسادشان در طول شش هفته ای که از فرار نیروهای داعش از فلوجه می گذرد، در فضای باز مانده بوده است.

از زمان فرار نیروهای داعش از فلوجه، نیروهای امنیتی عراق به آرامی وارد فلوجه شده اند، شهری که در 13 سال گذشته به "شهر مساجد" یا "شهر مقاومت" مشهور شده است. تازه واردها همه چیز را تغییر داده اند. فلوجه حالا شهر ارواح و گرافیتی است.

در تمام سطح شهر، بر روی دیوارهای صدها خانه و آپارتمان رها شده، فاتحان پیشین ردی از خود به جا گذاشته اند. حالا نیروهای امنیتی و شبه نظامیانی که کمک کرده اند تا جنگ شش هفته ای به نفع آنان به پایان برسد، با اسپری های رنگ شعارهایی را در محکومیت داعش و اعلام وفاداری به چهره های مقدس شیعه جایگزین شعارهای قبلی می کنند.

اگرچه پیروزی بر داعش در این شهر اعتبار زیادی به نیروهای عراقی بخشیده، شبه نظامیان شیعه موسوم به "جبهه بسیج مردمی" (PMF) هم به همان اندازه نقش پررنگی در درگیری ها و تحولات پس از آن داشته اند.

سعید عمار، سخنگوی یگان های عملیات های فوری وزارت کشور عراق می گوید: «اول ما وارد شهر شدیم. بعدا نیروهای صدر و سپس نیروهای گروه عصائب اهل حق وارد شهر شدند.»

هر دو گروه، نیروهای صدر و عصائب اهل حق که از حمایت ایران برخوردارند، نقش مهمی در جنگ علیه داعش داشته اند. نقش این گروه ها در برخی موارد حتی پرنگ تر از نیروهای امنیتی عراق بوده است. همین مساله باعث شده برخی عراقی ها که در میان آنان سنی ها نیز دیده می شوند از این شرایط انتقاد کنند. حتی برخی نیروهای غربی این گروه ها را ناقضان حاکمیت ملی عراق می دانند.

یکی از افسران ارتش عراق در پاسخ به پرسشی درباره نقش شبه نظامیان در آزاد سازی فلوجه می گوید: «بسیج مردمی را بپذیرید یا نه، آنها به اینجا آمده اند تا مردمی را آزاد کنند که داعش را در زندگی خود پذیرفته بودند.»

یکی دیگر از نیروهای دولتی عراقی می گوید: «فلوجه اکنون در دست نیروهای صدر است.»

در تمام سطح  شهر بنرهای شیعی در کنار پرچم های ملی عراق قرار گرفته است، پرچم هایی که به تعداد زیاد در سطح شهر دیده می شود. در طول دو سال و نیم گذشته، هیچ پرچمی به جز بیرق سیاه داعش در فلوجه به اهتزاز درنیامده بود.  

با وجودی که حکمرانی بیش از دو سال داعش در فلوجه به پایان رسیده، آینده این شهر هنوز بسیار نامطمئن به نظر می رسد. هیچ فرد محلی بانفوذی که بتواند به اداره امور کمک کند باقی نمانده است. به نظر می رسد که اینجا به جز جابه جا شدن نیروهای دولتی با داعش هیچ چیز تغییر نکرده است. حالا ساکنانی که تحت حکومت داعش در این شهر زندگی می کردند در حال ترک فلوجه هستند. 

بسیاری در اردوگاه آوارگان در بیابانی در نزدیکی شهر ماوا می گیرند: مکانی خشک و خشن در نیمه داغ تابستان. بعید است که بتوانند در کمتر از شش ماه آینده به خانه های خود بازگردند.

به گفته مقام های عراقی، فلوجه نمی تواند به این زودی ها پذیرای ساکنان خود باشد. درگیری های شدید برای تصاحب شهر، تقریبا بیشتر خیابان ها را ویران کرده است. این در و دیوارهای ویران بسیاری از اسرار داعش را برملا می کند. گروهی که از ترس و خشونت برای تحمیل خود به مردم استفاده می کند، همان طور که پیشتر در شهرهای دیگر عراق و سوریه این کار را کرده است.

تمام خیابان های فلوجه آبله رو شده اند. اغلب خانه ها غارت شده و به آتش کشیده شده اند؛ با این حال قفس هایی که برای نگهداری زندانیان تعبیه شده بود شعله های آتش را تحمل کرده و هنوز سرپا هستند. برخی از این قفس ها برای نشستن بسیار باریک هستند و برخی دیگر برای ایستادن بسیار کوتاهند.

در مدرسه ای در همان نزدیکی، داعش از حیاط آن به عنوان مرکز کشتار استفاده کرده است. اجساد دو مرد جوان که چشم بندهای قرمز رنگی بر صورت دارند بر روی زمین افتاده است. کاپیتان علی قزوینی می گوید: «اجساد نه نفر دیگر از آنان دفن شده. همه آنان داعشی بوده اند. همگی قصد داشته اند که فرار کنند اما دستگیر شده و به عنوان خائن محاکمه شده اند.» سه قایق در نزدیکی در ورودی مدرسه پنهان شده که احتمالا برای عبور و مرور در رودخانه فرات استفاده می شده است. قزوینی می گوید که از قایق ها برای قاچاق استفاده می کرده اند.

نیروهای وزارت کشور عراق تخمین می زنند که زمان آغاز درگیری ها برای بازپس گیری فلوجه، بیش از 1000 نیروی داعش در این شهر حضور داشته اند و تعداد کمی از آنان موفق به فرار شده اند. سعید عمار، سخنگوی نیروهای دولتی عراق می گوید: «ما اجساد آنان را به رودخانه فرات ریختیم که غذای ماهی ها شوند.»

در میان فاتحان جنگ فلوجه با داعش، شک و تردیدهای جدی نسبت به ساکنان این شهر وجود دارد، به ویژه نسبت به کسانی که از زمان آغاز درگیری های جدید این شهر را ترک کرده اند. یکی از فرماندهان نیروهای عراقی می گوید: «طرز تفکر مردم اینجا با سایر نقاط عراق به لحاظ تعصبی، ایدئولوژیکی و مذهبی کمی متفاوت است. اینجا مرکز تروریسم در عراق است. ما باید همه چیز را به دقت بررسی کنیم»   

فلوجه در زمان صدام حسین نیز مرکز بازرگانان، صنایع بزرگ و وفاداران به صدام بود. یک مقام عراقی می گوید: «مردمی که اجازه دادند داعش به اینجا بیاید باید خود را تبرئه کنند. آنها باید توضیح دهند که چرا داعش آینده خود را در این شهر می دید.»

به نظر می رسد روزها پس از پاکسازی فلوجه و پایین کشیده شدن بیرق داعش در این شهر، برای مردم آینده هنوز نامطئن است.  

منبع: گاردین/ تحریریه دیپلماسی ایرانی/30

انتشار اولیه: جمعه 25 تیر 1395 / انتشار مجدد: چهارشنبه 6 مرداد 1395