به اعتقاد کردها راه آزادی موصل از بغداد می گذرد

نویسنده: عزیز احمد 

دیپلماسی ایرانی: در هفته جاری سرانجام عملیات برای بازپس گیری دو شهر مهم عراق و سوریه که به دست داعش افتاده، یعنی فلوجه و رقه آغاز شده است. در حال حاضر برنامه ای برای آزادسازی موصل در آینده نزدیک وجود ندارد و حمله اخیر ارتش عراق در ماه مارس نیز به شکست انجامید.

موصل، دومین شهر بزرگ عراق است که در سال 2014 به دست داعش افتاد. ابوبکر البغدادی در این شهر اعلام خلافت کرده و از مسلمانان جهان خواست تا با وی بیعت کنند. بنابراین بازپس گیری آن می تواند در شکست داعش گام بسیار مهمی تلقی شود. از آنجایی که جنگجویان مخالف داعش تلاش می کنند که در دیگر قسمت های میدان جنگ پیشروی کنند، اقدامات بسیار ناچیزی برای ایجاد وفاق میان اهل تسنن و تشیع عراق انجام شده است. این اقدام لازمه و پیش شرط شکست داعش و بازپس گیری موصل است.

به اعتقاد کردها راه آزادسازی موصل از بغداد می گذرد. هم اکنون نیروهای پیشمرگ کُرد کارآمدترین نیروی زمینی برای مبارزه با داعش در عراق هستند و توانستند در بسیاری از جبهه ها افراطیون را شکست دهند.

نیروهای پیشمرگ به تلاش خود برای ایجاد زمینه های آزادسازی موصل ادامه خواهند داد. کردها به نیروهای دولت اجازه داده اند که از خاک آنها به عنوان بستر عملیات استفاده کنند. از آن زمان تا کنون حملات داعش به مناطق کردستان بیشتر شده، اما کردها نمی توانند به تنهایی به موصل که شهری عرب نشین است بروند زیرا در آن صورت به عنوان نیروی اشغالگر قلمداد می شوند. به عبارت ساده تر، از آنجا که کردها مایلند امور خود را در کردستان عراق مدیریت کنند، هیچ کردی خود را وقف حفظ اتحاد عراق نخواهد کرد. کردها نمی توانند اعراب شیعه و سنی را مجبور کنند که با صلح و آشتی کنار یکدیگر قرار بگیرند.

حداقل 40هزار نیروی پیشمرگ به فعالیت خود در حفاظت از 600مایل مرز مقابل داعش در شمال عراق ادامه می دهند. این نیروها عمدتا با اتکا به تجهیزات و تسلیحات دوران شوروی سابق وظیفه خود را انجام می دهند. کردها همچنان خواهان حفظ مرزها از جمله منطقه نفت خیز کرکوک هستند. نیروهای پیشمرگ جزئی از ائتلاف بین المللی مبارزه با داعش هستند و سرزمین های اشغال شده از سوی داعش همچنان تهدیدی علیه آنها تلقی می شوند، بنابراین مشار کت در عملیات بازپس گیری موصل در حوزه منافع آن قرار دارد. اما متقابلا نیروهای پیشمرگ انتظار همکاری و واگذاری امتیاز از سوی دولت عراق چه به لحاظ نظامی و چه به لحاظ سیاسی دارند.

مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان طرحی برای برگزاری رفراندوم استقلال مناطق تحت کنترل نیروهای پیشمرگ ارائه داده بود. کردها به این باور رسیده اند که دولت مرکزی تعمدا آنها را کنار گذاشته است؛ دولت مرکزی دو سال است که سهم کردستان را از درآمدهای نفتی قطع کرده و اقداماتی علیه تلاش های کردستان برای خرید تسلیحات مدرن انجام داده است.

عملیات پیش رو برای بازپس گیری موصل به مراتب از عملیات آزادسازی رمادی دشوارتر خواهد بود. در آزادسازی رمادی دولت عراق توانست با اتکا بر کمک یک جبهه کوچک اما منسجم از سنیان به پیروزی برسد. این بدان معناست که آن عملیات مستلزم اشغال شهر سنی نشین از سوی شبه نظامیان شیعه نبود. اما موصل شهری به مراتب بزرگ تر با آمیزه ای از فرق و مذاهب مختلف است. موصل مقر تحرکات ضدمرکز است. بنا بر تخمین های صورت گرفته حدود 9هزار ستیزه جوی داعشی در این شهر هستند و بیرون کردن آنها از شهر مستلزم حضور 30 هزار نیرو برای شش ماه است. هم اکنون تنها 5هزار و 400 نیروی ارتش در مخمور یعنی 50مایلی موصل حضور دارند.

آمریکا هم اکنون همه تلاش خود را می کند تا شبه نظامیان شیعه را از موصل دور نگاه دارد، زیرا دخالت آنها در جنگ می تواند اندک امید موجود برای مبارزه اهل تسنن علیه داعش و مقابل آن ایستادن را از بین ببرد. شکست داعش بدون ایجاد اتحاد میان اهل تسنن در مناطق تحت تصرف داعش، غیر ممکن است. نیروهای داوطلب در جنگ فعلی اختلافات قومی زیادی دارند و فضای عدم اعتماد بر آنها حاکم است. هر گروه به دنبال این است که نفوذ خود را در دوران پس از داعش تثبیت کند.

در این میان دولت عراق نیز به این سیاست ها دامن می زند. مقامات عراقی هیچ اقدامی برای ارائه آلترناتیوی به مردم موصل به جز سلطه شبه نظامیان شیعه یا سلطه داعش بر این مناطق نداده است.

سیاست های درست می تواند فرصت موفقیت این عملیات را بالا ببرد. بغداد می تواند بیش از این برای تشویق شورش اهل تسنن و مبارزه آنها با داعش تلاش کند. بیش از یک میلیون نفر عرب سنی مذهب آواره در سرزمین کردستان ساکن هستند که حاضر نیستند بدون دریافت تضمین امنیتی و سیاسی از سوی بغداد در عملیات بازپس گیری موصل شرکت کنند.

در مورد کردستان نیز، اگر حیدرالعبادی خواستار مشارکت فعالانه نیروهای پیشمرگ در بازپس گیری موصل است، باید به تجهیز آنها بپردازد و مجددا بودجه دولتی آنها را برقرار کند. این اقدامات می تواند انگیزه لازم را به کردها بدهد تا در جنگی وارد بشوند که در اصل متعلق به آنها نیست.

کردها می توانند ابزار و شرایط لازم برای بازپس گیری موصل را فراهم کنند، اما حفظ آن در طول زمان بسته به عملکرد دولت شیعی و نحوه تعامل آن با اهل تسنن دارد.

منبع: آتلانتیک / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25