خیز القاعده برای رقابت با داعش

دیپلماسی ایرانی: القاعده پاکستان طی یک دهه گذشته با حملات پهپادی سی.آی.ای شدیدا تضعیف شده است. به گفته مقامات ارشد اطلاعاتی و نیروهای آمریکایی و اروپایی مبارزه با تروریسم، هم اکنون سران این شاخه از گروه تروریستی به این نتیجه رسیده اند که آینده آنها در سوریه رقم خواهد خورد. از این رو القاعده به طور مخفیانه عمده جنگجویان باتجربه خود را به سوریه فرستاده است.

این اقدام رهبران القاعده در پاکستان، از یک سو نشان دهنده اهمیت فزاینده سوریه برای سازمان های تروریستی و از سوی دیگر، نشان دهنده تشدید رقابت آنها با داعش است.

گفته می شود که این عملیات روند ایجاد مراکز فرماندهی جدیدی در سوریه را آغاز کرده و بستر را برای به دست آوردن کنترل بخش هایی از سرزمین سوریه با کمک جبهه النصره، شاخه سوریه القاعده، برای رقابت با داعش فراهم کرده است. جبهه النصره در 2013 از داعش جدا شد. این اقدام می تواند برای القاعده و شاخه های آن تحولی بزرگ باشد زیرا این گروه پیش تر معتقد بود که تا قبل از فراهم شدن شرایط در جبهه زمینی نباید اقدام به ایجاد حکومت رسمی یا امیرنشین کرد. چنین گروهی می تواند همچنین تهدیدات تروریستی علیه آمریکا و اروپا را پر رنگ تر کند.

سال ها است که نیروهای القاعده در سوریه رفت و آمد دارند. ایمن الظواهری، رهبر القاعده در پاکستان چندی از نیروهای برجسته خود را در 2013 برای تقویت جبهه النصره به سوریه فرستاد. یک سال بعد، وی یکی دیگر از گروه های وابسته به القاعده به نام گروه خراسان را به سوریه فرستاد. مقامات آمریکایی معتقدند که این گروه عملیات هایی علیه آمریکا طرح ریزی کرده بود.

اما حضور با دوام نیروهای القاعده در سوریه می تواند فرصت های قابل توجهی را در اختیار این گروه قرار دهد. حضور القاعده در سوریه نه تنها آن را به اروپا به لحاظ مسافت نزدیک تر می کند، بلکه آن را از مزایای جذب نیرو و تامین لجستیکی از جانب عراق، ترکیه، اردن و لبنان نیز برخوردار می نماید.

ظواهری پس از چندین ماه در اوایل ماه می با انتشار یک پیام صوتی، خطاب به چهره های القاعده از آن ها خواست که در سوریه و با استفاده از جبهه النصره، با برخورداری از حمایت وی اقدام به تشکیل حکومت کنند. با این وجود برخی از رهبران جبهه النصره زمان حاضر را برای این اقدام مناسب نمی دانند.

به گفته چارلز لیستر، کارشناس ارشد در موسسه خاورمیانه، «ترکیب امیرنشین القاعده و احیای رهبری مرکزی آن در شمال سوریه می تواند نشان دهنده افزایش اعتماد به نفس این گروه تروریستی در سطح جهانی باشد.»

القاعده خود را جنبشی هوشمند، بادوام و متدولوژیک می داند که بر خلاف داعش خود را با استراتژی تطبیق داده است که با زندگی روزانه مسلمانان سنی قرابت بیشتری دارد.

اهداف غائی القاعده و داعش مشابه است، اما تاکتیک هایی که تاکنون مورد استفاده قرار داده اند، با هم فرق دارد. داعش به سرعت درصدد به دست آوردن کنترل یکجانبه بر عراق و سوریه و اعلام استقلال بر آمد. اما جبهه النصره با دقت بیشتر، تلاش می کند که در ابتدا نفوذ لازم را در مناطقی که قصد دارد کنترل آن را به دست بگیرد، ایجاد کند و با دیگر نیروهای معارض مخالف دولت بشار اسد نیز ارتباط برقرار کند.

به گفته مقامات آمریکایی، داعش القاعده را در سلسله مراتب گروه های تروریستی تحت الشعاع قرار داده و هم اکنون بسیاری از رهبران و پیشروان القاعده کشته شده اند.

بنا بر تخمین مقامات آمریکایی، داعش بین 19 تا 25 هزار نیرو دارد که بین عراق و سوریه تقسیم شده اند. این در حالیست که نیروهای جبهه النصره تنها بین 5 تا 10 هزار نفرند و همگی در سوریه به سر می برند. امیرنشینی که القاعده به دنبال آن خواهد بود، با آنچه داعش خلافت اسلامی می خواند در ماهیت و ابعاد جاه طلبانه متفاوت خواهد بود. امیرنشین جبهه النصره بر خلاف داعش داعیه حاکمیت جهانی را مطرح نخواهد کرد.

مقامات آمریکایی و اروپایی مدعی اند که عملیات های القاعده در سوریه شناسایی شده و به شدت تحت کنترل هستند. با این وجود= حضور نیروهای برجسته القاعده در سوریه واشنگتن و متحدان آن را نگران کرده است.

به گفته جان برنان، بخش های قابل توجهی از القاعده نابود شده است، اما این گروه به طور کامل حذف نشده است. بنابراین نباید تمرکز را روی این گروه از دست داد.

یکی از مهم ترین چهره های القاعده که مقامات اطلاعاتی غربی هم اکنون بر وی تمرکز دارند، سیف العدل از اعضای ارضد شورای رهبری القاعده است که پس از کشته شدن بن لادن وظیفه نظارت بر القاعده را به عهده گرفت. هنوز اطلاع دقیقی در مورد محل استقرار وی وجود ندارد.

نام سیف العدل در لیست 50 مضنون اصلی تروریسم در جهان که از سوی اف.بی.آی منتشر شده، دیده می شود. برای اطلاع از محل اختفای وی مژدگانی 5 میلیون دلاری در نظر گرفته شده است.

این که در چه زمانی القاعده تصمیم بگیرد در سوریه به تاسیس امیرنشین بپردازد و جایگاه خود را مقابل دیگر نیروهای معارض تقویت کند، هنوز مشخص نیست.

منبع: نیویورک تایمز / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25