استیضاح یا کودتا

نویسنده: متیو تیلور 

دیپلماسی ایرانی: پس از چندین ماه تعلیق، استیضاح « دیلما روسف»، رئیس جمهوری برزیل سرانجام روز یکشنبه در صحن علنی مجلس نمایندگان به رای گذاشته خواهد شد. در حال حاضر به نظر می رسد که استیضاح به نتیجه خواهد رسید. «مایکل تمر»، نخست وزیر برزیل و متحدان آن توانستند بر بسیاری از موانع سیاسی موجود بر سر راه استیضاح فائق آیند و اجماعی نسبی در پارلمان مبنی بر عدم سودمندی حمایت از روسف به وجود آورند. وضعیت حاکم بر کنگره برزیل نشان می دهد که از میان 7 حزب مهم موجود تنها یک حزب همچنان وفاداری خود را به روسف حفظ کرده، 5 حزب به جبهه مخالف گرویده و 1 حزب هنوز تصمیم قطعی خود را اعلام نکرده است.

استیضاح روز یکشنبه می تواند پایانی بر دوران سوء مدیریت اقتصادی و سیاسی روسف در برزیل باشد. بسیاری در این روز به خیابان ها خواهند ریخت و برخی به جشن و پایکوبی پرداخته و برخی به این رای اعتراض خواهند کرد. اما صبح روز دوشنبه برزیل با معماهای زیادی رو به خواهد بود که باید آنها را حل و فصل کند:

1- سنا: اولین سوال این است که آیا سنا پیشرفت حاصل شده در مجلس نمایندگان را بر هم خواهد زد؟ رئیس سنا از روسف اعلام حمایت کرده، در عین حال تاکید کرده است که مانع از استیضاح وی در سنا نمی شود. آیا دولت روسف می تواند با کمک متحدانی همچون رئیس مجلس سنا در مجلس سنا دفاع بهتری از خود به عمل آورد؟ روسف وقت زیادی بر دفاع از خود در سنا ندارد، زیرا این مجلس نیز طی 15 روز باید موافقت یا مخالفت خود را با استیضاح اعلام کند. اگر اکثریت سنا با استیضاح موافقت کنند، روسف برای 180 روز از مسئولیت های خود تعلیق خواهد شد و قدرت رئیس جمهور در زمینه تخصیص بودجه و عزل و نصب مقامات به نخست وزیر واگذار خواهد شد. در صورت وقوع این اتفاق، حفظ ائتلاف ناپایدار موافق روسف و یافتن پایگاه حمایتی جدید برای وی بسیار دشوار خواهد بود.

2- دادگاه عالی فدرال (STF): آیا از دادگاه عالی درخواست مداخله می شود؟  پیش از این گزارش هایی مبنی بر پر کردن دادخواست از سوی دولت، در مورد بی نظمی های قانونی صورت گرفته در روند استیضاح منتشر شده است.  به گفته یکی از اندیشمندان حقوق اساسی برزیل به نام «اسکار ویلهنا ویرا» دادگاه عالی فدرال به دلایل مختلف می تواند حتی پس از رای استیضاح مداخله کند.

3- تمر: نخست وزیر با طراحی بازی زیرکانه ای به تخریب دولت از درون پرداخت. روز دوشنبه، فایل صوتی صحبت های تمر با جمعی از متحدان او منتشر شد. وی به گونه ای سخن می گفت که گویا استیضاح انجام شده است. نخست وزیر اعلام کرده است که افشای این فایل صوتی سهوا صورت گرفته است. انتشار این فایل سیگنالی به وزرا است که نشان می دهد نخست وزیر به شدت خود را متعهد به استیضاح می داند. با این وجود، احتمال ابقای مسالمت آمیز تمر در دولت نیز بسیار اندک است: هم اکنون اتهاماتی در دادخواست علیه وی مبنی بر چانه زنی با شاهدان برای اعلام شهادت علیه روسف مطرح شده است. نظرسنجی ها نشان می دهد که تنها 16درصد حمایت از وی وجود دارد و دادگاه عالی فدرال نیز می تواند وی را به خاطر قانون شکنی های مالی برای کمپین انتخاباتی برکنار کند. اگر استیضاح در سنا نیز رای بیاورد، تمر تنها دو سال فرصت برای قرار گرفتن در صدر قدرت دارد، ولی به احتمال زیاد وی عمده این زمان را زیر نظر خواهد بود.

4- لالوا جاتا: افراط های صورت گرفته از سوی دادستان و دادگاه در مورد بررسی پرونده لالوا جاتا (پرونده فساد مالی) بسیاری را به این باور رسانده است که این تلاش ها با همکاری نیروهای حامی استیضاح روسف انجام شده است. طنز ماجرا این است که بسیاری از بازیگران حاضر در ائتلاف تمر از به نتیجه نرسیدن این تحقیقات منتفع خواهند شد. روش های مختلفی برای منحرف کردن تحقیقات وجود دارد و شایعاتی نیز در این زمینه منتشر شده، از آن جمله می توان به شایعه استعفای ادواردو کنها از مجلس نمایندگان به ازای اخراج آن و حفظ مزیت عضویت وی در دادگاه عالی اشاره کرد.

5- دولت جدید: با فرض استعفای روسف در روز یکشنبه، دولت جدید چه اختیاراتی خواهد داشت و دولت موقت تمر چه رویکردی دارد؟ آیا تمر درصدد اجرای اصلاحات و تثبیت شخصیت خود به عنوان برقرار کننده صلح برخواهد آمد یا به دنبال پیروزی های کوچکی خواهد رفت که می تواند کرسی ریاست جمهوری 2018 را برای وی به ارمغان بیاورد؟ تمر ادعا کرده است که در صورت به نتیجه رسیدن استیضاح تلاش می کند که اصلاحات را کلید بزند، اما حتی در صورت صحت این ادعا نیز دولت جدید باید توانایی غلبه بر تلون موجود را داشته باشد، مخالفان را در خود جذب کند، وضعیت اقتصادی را سر و سامان دهد و به خواسته های احزاب و جریان هایی که با آن ائتلاف کرده اند، جوابگو باشد. روند استیضاح حامیان روسف را به این باور می رساند که کودتایی در جریان بوده است و سایه سنگین آن بر سر دولت موقت باقی خواهد ماند. ماهیت یک جانبه نتیجه حاصل از استیضاح بسیاری از چپ گرایان را رادیکالیزه خواهد کرد، چرا که این نتیجه فساد احزاب دیگر مثل پی.ام.دی.بی را که زمانی متحد آنها بودند، نادیده می گیرد. رئیس جمهور جدید باید بتواند چالش های مالی پیش رو را مدیریت کند و هم زمان به موضوع بدهی های دولت رسیدگی کرده و قوانین جدیدی نیز در مورد دولت بیش از اندازه بزرگ فعلی پایه گذاری کند.

در شرایط سیاسی حساس کنونی،  یک سناریو دیگر این است که استیضاح روسف در روز یکشنبه به نتیجه نرسد. اگر چه احتمال آن اندک است. این مهم می تواند از طریق متقاعد کردن تعدادی از نماینده ها به عدم حضور در جلسه استیضاح محقق شود. در این حالت نیز کشور دچار وضعیت تعلیق خواهد شد؛ رئیس جمهوری خسته، ائتلافی ناکارآمد، تدوام تهدید به برکناری رئیس جمهور و تهدید به به جریان انداختن مجدد استیضاح و تداوم شرایط بد اقتصادی همگی باعث می شوند که برزیل روزهای خوبی را سپری نکند.

منبع: شورای روابط خارجی / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25