ترکیه با خلف وعده جدید روس ها به سمت ایران کشانده شد؟!

بیش از پنج سال از بحران سوریه ـ که از ۱۵ مارس ۲۰۱۱ آغاز شده ـ می گذرد. در این سال ها تلاش های فراوان سیاسی و حتی نظامی برای پایان این بحران انجام گرفته است، ولی تاکنون کشور سوریه رنگ ثبات و آرامش به خود ندیده است. میلیون ها آواره، هزاران کشته و میلیارد ها دلار خسارت تنها بخشی از آثار این بحران پنج ساله است. حتی در برخی تحلیل ها از کشور سوریه و منازعات در آن به عنوان جنگ جهانی سوم کوچک یاد می شود که نشان دهنده عمق فاجعه در این سرزمین است.

به گزارش «تابناک»، در این سال ها راهکارهای فراوانی برای پایان این بحران به کار گرفته شده است که هر یک از این ها به دلایل متعدد، در نهایت نتوانسته است به هدف اصلی خود ـ که پایان درگیری ها و ایجاد ثبات به همراه دولت فراگیر است ـ منتهی شود. در ادامه به طور خلاصه بخشی از این راهکار ها و علت عدم نتیجه آن اشاره خواهیم کرد.

۱- گفت و گوهای سوری – سوری  

یکی از مهم ترین راهکارهای سیاسی و دموکراتیک مبتنی بر قواعد بین المللی آغاز گفت و گوهای سیاسی سوری ـ سوری میان معترضان و دولت فعلی سوریه بوده است که این طرح جزو طرح های پیشنهادی ایران از ابتدا تا به امروز نیز بوده است؛ اما متأسفانه به دلایل متعدد این الگو نتوانسته است به نتایج مشخصی دست پیدا نماید، زیرا در میان خود گروه های معارض اختلاف و چند دستگی وجود دارد و این موضوع باعث می شود که در گفت و گو ها جدی نباشند. از سوی دیگر، یکی از پیش شرط های معارضان برای گفت و گوهای جدی برکناری بشار اسد است که این موضوع به این خاطر که خلاف اصول اولیه دموکراسی و همچنین پیش شرط آغاز گفت و گوهای سیاسی است، مهم ترین عامل شکست این گونه گفت و گو هاست. مضافاً اینکه ادغام شدن برخی گروه های تروریستی در میان مخالفان و ادعای آن ها برای حضور در این گفت و گو کار را برای ادامه این مذاکرات با چالش جدی روبه رو کرده است. به همین دلیل، می بینیم تاکنون به رغم گذشت بیش از پنج سال از این بحران این راهکار نتوانسته است به نتایج مشخصی دست پیدا نماید.

۲- دخالت نظامی خارجی

با ادامه بحران سوریه برخی قدرت های بزرگ و منطقه ای درصدد برآمدند با توجه به اهمین ژئوپلتیک و استراتژیک سوریه برای تغییر سیاسی در این کشور و پایان بحران از شیوه دخالت نظامی اشکار شبیه به مورد قذافی در لیبی را اجرا نمایند؛ اما این راهکار نیز به سبب درگیری و تناقض آشکار منافع میان قدرت های بزرگ و منطقه ای در این کشور راه به جایی پیدا نکرد و نتوانستند مدل لیبیزاسیون را در سوریه پیاده نمایند.

۳- گفت و گوهای بین المللی

راهکار گفت و گو میان بازیگران منطقه ای و بین المللی برای رسیدن به فهم مشترک از بحران سوریه و پایان درگیری ها از ابتدای بحران به عنوان یکی از راهکارهای اساسی پایان دادن به بحران سوریه مورد توجه جدی قرار گرفته بود. گفت و گوهای متعددی نیز در ژنو و... در این باره انجام گرفت؛ اما با توجه به عمق اختلافات میان برخی کشورهای منطقه ای و همچنین قدرت های بین المللی از جمله روسیه و امریکا این نوع گفت و گو ها به تدریج شکست خورد. حتی ایران نیز در دوره های پایانی این گفت و گو ها نیز دعوت و نقش پررنگی را به عهده گرفت.

راهکار بینابین

با شکست راهکارهای سه گانه گفت و گوهای سوری-سوری، مداخله نظامی، گفت و گوهای بین المللی بازیگران بحران سوریه از جمله کنشگران داخلی، منطقه ای و بین المللی تصمیم بر آن گرفتند که برای رسیدن به نتیجه برای پایان بحران سوریه همزمان گفت و گوهای بین المللی و گفت و گوهای سوری – سوری را توامان برگزار کنند تا بتوانند به نتیجه دلخواه دست یابند؛ هرچند این راهکار نیز در ماه های اخیر در حال آزمایش است و هنوز معلوم نیست که نتیجه این تلاش ها چه خواهد بود، ولی تحولات اخیر میدانی در سوریه و همچنین توافقات محرمانه میان امریکا و روسیه باز هم بارقه های رسیدن به توافق برای پایان بحران را با تردیدهای جدی مواجه کرده است.

برخی منابع خبری در روزهای گذشته اعلام کرده اند، حضور احمد داود اوغلو نخست وزیر ترکیه و همزمان با آن حضور بوگدانف فرستاده ویژه پوتین رئیس جمهور روسیه در تهران را ناشی از تقارب پیش آمده بین آمریکا و روسیه نسبت می دهند. ایالات متحده و روسیه که پیش از این در موضوع سوریه دو سر کاملاً متناقض بحران بوده اند، در این روز ها به تفاهماتی دست پیدا کرده اند. جان کری بار ها گفته بود در صورتی عملیاتی نشدن planA که همانا حل فصل مسالمت آمیزجنگ در سوریه و ایجاد دولت فراگیر است، امریکا به سمت plan B خواهد رفت.

این روز ها با علنی شدن این ایده مشخص شده که ایده plan B امریکایی ها مبتنی بر تجزیه و یا به عبارت دیگر خاورمیانه جدید از طریق تجزیه و ایجاد سایکس پیکو جدید در خاورمیانه است. متأسفانه در زمانی که امریکایی ها از این طرح رونمایی می کردند، برخی مقامات روسیه نیز در برابر طرح Plan B آمریکا از طرح فدرالیزه شدن سوریه خبر دادند؛ هرچند مقامات روسیه، به سرعت خود وارد میدان شدند و اعلام کردند فدرالی موضوع پرمناقشه ای است که باید زمان مناسب بحث از آن فرا برسد. شایان ذکر است که در سفر بوگدانف، مقامات ایرانی یادآور شدند، تا پیش از پایان جنگ نمی توان از مدل خاصی صحبت کرد و این موضوعی است که در درون سوریه و در شرایط باثبات تصمیم گیری می شود.

به هرحال به نظر می رسد، سفر نخست وزیر ترکیه به تهران و اعلام وی مبنی به توافق رسیدن با تهران بر سر سوریه خواه ناخواه به معنای مقابله با توافق محرمانه احتمالی میان آمریکا و روسیه خواهد بود. همچنین سفر داود اوغلو به تهران در عین حال، علامت واضحی از فاصله گرفتن ترکیه از مواضع عربستان و هم پیمانان او درباره بحران سوریه حساب می شود.

این موارد نشان می دهد، همچنان حتی ایده جدید پیگیری گفت و گوهای بین المللی همزمان با ادامه گفت و گوهای سوری – سوری نیز نتوانسته است به هدف خود دست پیدا کند، زیرا تناقض و همچنین در برخی مواقع تلازم اهداف و منافع قدرت های بزرگ و پایبند نبودن آن ها به قوانین و اصول بین الملل باعث شده است که آینده این بحران همچنان راز آلود و مه آلود ادامه پیدا کند و آنچه واضح و مشخص ادامه پیدا می کند رنج و درد مردم مظلوم سوریه خواهد بود.