کینه عربستان از ایران منطقه را مفلس می‌کند؟

دیپلماسی ایرانی: روابط تهران و ریاض به بدترین حالت خود طی دهه های اخیر رسیده است. اختلافات دو طرف درباره مسائل مختلف سبب شده تا آتش اختلافات دامنگیر تمامی مسائل مربوط به دو طرف شود. از جمله مسائل اقتصادی که به گفته عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان سعودی کاملا با ایران قطع خواهد شد. سوالی که در این جا مطرح می شود، مبادلات اقتصادی ایران و عربستان چقدر است که ریاض قطع شدن آن را به مثابه اقدامی ایذایی علیه ایران قلمداد می کند؟

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ایلاف، وابسته به جریان های لیبرال مخالف حکومت عربستان سعودی، واقعیت این است که مبادلات تجاری ایران و عربستان واقعا ناچیز است، حجم مبادلات دو طرف به بیش از 500 میلیون دلار در سال نمی رسد. البته این سطح پایین از همکاری دلایل مختلفی دارد که هیچ کدام مربوط به عربستانی ها نیست، بلکه مسائل تحریم و مشکلات به وجود آمده از بابت آن در مبادلات پولی میان دو طرف اصلی ترین دلیل پایین بودن این سطح از مبادلات است. در عین حال نبود اعتماد اقتصادی دو طرف به یکدیگر و همچنین عدم تمایل بازرگانان ایرانی برای تعامل با بازرگانان عربستانی یکی از اصلی ترین دلایل کاهش روابط اقتصادی ایران و عربستان بوده است. مساله دیگر که یکی از مهمترین مسائل در کاهش مبادلات تجاری دو طرف محسوب می شود، نبود سیستم حمل و نقل باری مستقیم میان دو کشور است، این مساله تاثیر مستقیمی در کاهش مبادلات اقتصادی ایران و عربستان داشته است. در عین حال عدم وجود نگاهی روشن از سوی دو کشور درباره نیازهایی که هر کدام از آنها در مبادلات اقتصادی با یکدیگر دارند تاثیر مستقیمی بر کاهش سطح روابط تجاری میان آنها داشته است.

بر اساس آمار مرکز توسعه صادرات عربستان، که از سوی مرکز تجارت جهانی در ژنو تاسیس شده است و کار بررسی بازار ایران را انجام می دهد، میانگین تجارت میان عربستان با ایران بر اساس آمارهای موجود از حجم مبادلات تجاری دو طرف، وضعیت حقیقی تجارت دو طرف را نشان نمی دهد چرا که عربستان برای صادرات و واردات خود از منطقه جبل علی استفاده می کند و این مساله بسیاری از آمارها درباره صادرات و واردات دو کشور را مخفی نگه می دارد.

سابقه تجاری دو کشور

آمارها نشان می دهد میزان طراز تجاری دو کشور در بین سال های 1996 تا 1999 تا اندازه بسیاری به سود عربستان بوده، به گونه ای که طراز مثبت 579.6 میلیون ریال عربستان را در سال 1996 نشان می دهد، این رقم در سال 1997 در حدود 58.8 درصد افت کرده و به رقم 238.3 ریال به سود عربستان پایین آمده است. در سال 2001 عربستان سعودی تعرفه گمرکی خود برای کالاهای ایرانی را از 12 درصد به 5 درصد کاهش داد که سبب افزایش تجارت مستقیم میان دو کشور شد. عربستان بازاری اصلی برای تجارت و صادرات دوباره از دبی به ایران محسوب می شد. عربستان در صادرات محصولات مربوط به مخابرات، صنعت اطلاعات و قطعات رایانه ای مبادلات تجاری مستقیم با ایران داشت.  

مرکز توسعه صادرات عربستان می گوید تصمیم ریاض به کاهش نرخ تعرفه گمرکی به این امید بود که عربستان بتواند جای دبی را در صادرات کالا به ایران بگیرد. همچنین با این کار امید می رفت نقش واسطه ای دبی از میان برود و نقش واسطه ها در دبی در تبادل دو کشور کم شود.

تاثیر بحران اخیر

بررسی ها نشان می دهد که شرکت ها و صنایعی که کالاهای خود را به ایران صادر می کردند با بحران پیش آمده و دستور دولت عربستان به توقف مبادلات تجاری و اقتصادی با ایران با چالش جدی مواجه شوند. پیش بینی می شود بسیاری از آنها به طور غیرمستقیم مبادلات تجاری خود را با ایران افزایش دهند که این مساله می تواند به معنای گران شدن کالاهای عربستانی و به مقرون به صرفه نبودن استفاده آنها از سوی طرف ایرانی محسوب شود و مبادلات را با سختی مواجه کند.

در عین حال کارشناسان بر این اعتقادند اگر عربستان بخواهد به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس فشار وارد کند تا مبادلات تجاری خود را با ایران قطع کنند، بحران اقتصادی سراسر منطقه خلیج فارس را فرا خواهد گرفت چرا که حجم مبادلات تجاری کشوری مثل امارات متحده عربی با ایران به حداقل 20 میلیارد دلار می رسد که در صورت توقف این سطح از همکاری ها منطقه وارد بحران اقتصادی شدیدی خواهد شد.

 تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

انتشار اولیه: چهارشنبه 16 دی 1394 / انتشار مجدد: دوشنبه 28 دی 1394