مرگ زهران علوش و تغییر معادلات سوریه

دیپلماسی ایرانی: ترور زهران علوش، فرمانده شبکه "جیش الاسلام" ابهام های بسیاری را در آستانه مذاکرات صلح سوریه به وجود آورده، آن هم در حالی که قرار است حکومت سوریه و گروه های مخالف اواخر ژانویه در ژنو گردهم آیند و به مذاکره با یکدیگر بپردازد.

به گزارش روزنامه العرب، چاپ لندن، تحلیلگران بر این اعتقادند که ترور علوش می تواند تاثیرات بسیاری بر مخالفان سوری و کسانی که برای مذاکرات صلح سوریه تلاش می کنند، بگذارد، به ویژه که علوش شبکه گسترده ای از روابط قوی در داخل و خارج از سوریه داشت و از چهره پراگماتیکی برخوردار بود تا آن جا که بسیاری او را طرفی قدرتمند در مبارزه با گروه های تندرو می دانستند.

چارلز لیستر، تحلیلگر سیاسی در پیامی در صفحه تویتر خود نوشت: «کشته شدن علوش، خسارتی بزرگ برای مخالفان سوریه که پنج سال است درگیر منازعات درونی هستند، محسوب می شود.»

کریم بیطار، پژوهشگر در مرکز مطالعات بین المللی و استراتژیک در پاریس نیز در این باره می گوید: «با توجه به نگاه سلطه جویانه علوش و اعمال قدرتی که داشت، جیش الاسلام نیاز به فردی دارد که بتواند نبود او را جبران کند. مخالفان برای این که بتوانند به حیات خود ادامه دهند باید چهره ای واقعا در حد و اندازه او بیابند.»

جیش الاسلام و زهران علوش مورد حمایت عربستان سعودی هستند و ترور علوش ضربه ای سخت به منافع عربستان در سوریه نیز وارد کرده است.

ران لوند، نویسنده وب سایت مرکز کارنگی انداومنت که ویژه بحران سوریه است، در این باره می گوید: «علوش نقشی استثنائی و موفق در یکپارچه کردن جریان مخالف سوری داشت. با کشته شدن او این نقش از میان رفت. او همچنین از افراد موثر در احقاق صلح متزلزل اما هدفمند مذاکرات سیاسی جنگ در سوریه بود.»

وی در ادامه می افزاید: «مذاکرات نیاز به مشارکت طرف های تندرویی مثل زهران علوش دارد تا بتواند جامعیت بیابد. مرگ او می تواند تاثیر مستقیم بر فرایند صلح بگذارد، چرا که باعث تضعیف جیش الاسلام خواهد شد و آن را متزلزل خواهد کرد.»

در عین حال ناظران می گویند هدف از کشتن زهران تسهیل کار برای مخالفان برای ورود به مرحله صلح است تا دیگر نیازی به شعارهای دهان پرکن و بزرگ نباشد. بسیاری می گویند بزرگ نمایی در شعارها و تلاش برای عملی کردن آنها حامیان خارجی جیش الاسلام را خشمگین کرد و حتی موجب خشم برخی از رهبران جیش الاسلام نیز شد تا آن جا که برخی از آنها در نوامبر گذشته خواستار کناره گیری زهران و واگذاری ریاست ستاد ارتش جیش الاسلام شده بودند.

با توجه به این که علوش خود شخصا در درگیری های مهم مشارکت می کرد و به طور مستقیم جنگ ها را اداره می کرد، انتظار می رفت در یکی از نبردها کشته شود برای همین بسیاری از رهبران جیش الاسلام تلاش می کردند به سمت معاونت او منصوب شوند تا به محض این که او کشته شود یا کناره گیری کند جای او را بگیرند. این مساله اتفاقا دقیقا در نبرد اخیری که علوش در آن کشته شد اتفاق افتاد. ساعاتی بعد از مرگ علوش مسئولان شبکه جیش الاسلام ابو همام البویضانی 40 ساله را به جای او منصوب کردند. آن طور که رامی عبدالرحمن، مدیر دیده بان حقوق بشر سوریه می گوید او بر آمده از خانوده ای نزدیک به جماعت اخوان المسلمین از شهر دوما در غوطه شرقی است.

پیش از این علوش مورد هدف گروه های وابسته به اخوان المسلمین بود. گروه هایی که بسیاری از آنها اخیرا به جیش الاسلام پیوسته بودند اما از آن جا که جیش الاسلام از تفکر و ایدئولوژی دینی به جای ایدئولوژی اخوانی استفاده می کند این مساله سبب شده بود تا ایدئولوژی اخوان به شدت تضعیف شود و حتی حضور سیاسی و ایدئولوژیکش در اطراف دمشق کاهش یابد. جیش الاسلام همین شیوه را در مواجهه با جبهه النصره نیز به کار برد و مانع از ظهور آن در مناطقی که جنگ های مذهبی در آنها در جریان است، شد. به این ترتیب جیش الاسلام توانسته بود جلوی نفوذ بسیاری از گروه های تندرو را بگیرد.  

دیپلماسی ایرانی/11