ظریف: محدودیت سفر به ایران خلاف برجام است

وزیر امور خارجه در مصاحبه با پایگاه المانیتور به توضیح مواضع جمهوری اسلامی در قبال مسائل مختلف از جمله اوضاع سوریه، قانون جدید آمریکا برای ایجاد محدودیت سفر به ایران و همچنین روابط تهران-ریاض، پرداخت.

به گزارش فارس، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه با «لورا روزن» خبرنگار پایگاه المانیتور، در مورد موضوعات مختلف از جمله وضعیت سوریه، روند مذاکرات صلح، مصوبه جدید کنگره آمریکا و روابط ایران با عربستان و ترکیه صحبت کرده است.

در ادامه متن کامل این مصاحبه که روز جمعه صورت گرفته و بامداد یکشنبه منتشر شد، آمده است:

امروز روز بسیار سازنده ای بود. آیا تصمیم به عدم اشاره به نام (بشار) اسد (رئیس جمهور سوریه) در قطعنامه تنها توافقی بود بر سر اینکه یک عدم توافق باقی بماند و مسئله به زمانی دیگر موکول شود یا اینکه تفاهمی فراتر از آنچه اینکه سوری ها آزادند در یک انتخابات تحت نظارت بین المللی، «در مورد آینده سوریه» تصمیم بگیرند، صورت گرفته است؟

تصور می کنم آنچه که برای جامعه بین الملل حائز اهمیت است، تسهیل گفت وگو با سوری ها به جای دیکته کردن مفاد گفت وگو است. در طول چهار سال و نیم گذشته یا دستکم بعد از چند ماه ابتدایی که همه در دو طرف تصور می کردند همه چیز ظرف چند ماه فیصله می یابد، بعد از آن و در طول چهار سال گذشته، تلاش ها برای پایان دادن به این وضعیت تنها به این دلیل شکست خورد که برخی تمایل داشتد نتیجه مذاکرات را پیش از آنکه مذاکرات آغاز شود، تقریبا به صورت یک پیش شرط برای مذاکرات، تعیین کنند.

تصور می کنم بعد از آنکه افراد متوجه شدند که اینطور امکان پذیر نیست و اینکه اگر شما می خواهید راهکاری بسیاری برای کابوس سوریه بیابید، باید بدون تعیین پیش شرط پشت میز مذاکره بیائید. تصور می کنم که این در واقع فهم (این واقعیت) است. این موکول کردن مسئله به آینده نیست، بلکه واقع نگری است. اینکه شما باید ابتدا مذاکرات را آغاز کنید و بعد در طول مذاکرات به نتیجه برسید؛ نه اینکه پیش از آغاز مذاکرات به نتیجه برسید.

بنابراین، نتیجه باید آن چیزی باشد که مردم سوریه تصمیم می گیرند، نه آنچه که ما در این اتاق در فکر آن هستیم، نه اینکه ما در هتل های زیبا در نیویورک، وین یا هرجای دیگر بنشینیم و برای سوری ها تصمیم بگیریم. تصور می کنم این مسئله مهمی است. البته قطعا اختلاف نظرهایی وجود دارد ما در مورد اینکه چه کسی تروریست است، اختلاف نظر داریم. متأسفانه، برخی از دوستان و همسایگان ما همزادان القاعده، داعش و جبهه النصره را به جای تروریست، به عنوان معارضین سوری جا می زنند. بنابراین، این مسئله ای است که باید حل شود.

ما قطعا در مورد نحوه پیشرفت روند سیاسی برای رسیدن به یک دولت وحدت ملی نیز دشواری هایی داریم. ما دیدگاه های خود را به صورت راهکاری شفاف ارائه کرده ایم و امیدواریم که دیگران هم آماده انجام این کار باشند و در عین حال به سوری ها برای گردهم آمدن و پایان دادن به این خونریزی ها، کمک کنند.

تصور می کنم حوزه دیگری که ممکن است در مورد آن اختلاف نظر باشد، این است که برخی از دوستان هنوز تصور می کنند که راهکار نظامی وجود دارد. تصور می کنم این یک توهم است. قطعا یک عنصر نظامی هم وجود دارد، اما نهایتا باید به راهکاری سیاسی رسید. ما باید برای حل مسئله گروه های افراط گرا، رویکردی جامع در دستور کار قرار دهیم.

در رابطه با این گروه های تروریستی، قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل هم آن ها را از حضور در فرآیند مذاکره منع کرده است. آیا اجماعی در مورد نحوه تعیین این گروه ها وجود دارد. شما امروز (18 دسامبر) در یادداشتی در روزنامه گاردین اشاره کردید که «تلاشی برای حاضر کردن گروه هایی که خودشان اذعان کرده اند وابسته به القاعده هستند، پای میز مذاکره، در جریان است.» شما چطور این گروه ها را مشخص می کنید؟

خوب، به نظرم خیلی هم دشوار نیست. گروه هایی هستند که با القاعده مرتبط هستند و حتی بیانیه داده و از القاعده طرفداری کرده اند یا اینکه حتی شاخه القاعده در سوریه هستند. آن ها نمی توانند ناگهان به معارضه سوری تبدیل شود. آن ها گروه های تروریستی هستند که عمدتا از اتباع غیرسوری تشکیل شده اند. اینکه تلاش کنیم آن ها را آراسته کرده و به عنوان معارضین دموکراتیک ارائه کنیم، غیرقابل قبول است.

خوب شما چه گروهی را به عنوان معارضه مشروع که باید آن را به حضور در مذاکرات تشویق کرد، تعریف می کنید؟

خوب ما یک خط قرمز تعیین کرده ایم، مبنی بر اینکه داعش، جبهه النصره و دیگر وابستگان به القاعده نباید به عنوان معارضین مشروع شناسایی شوند. بنابراین، هرکس که بین اینها نباشد و آمادگی نشست پشت میز و تلاش برای یافت راهکار سیاسی را داشته باشد، اگر این معیارها را رعایت کنند، خوب همین معیار است. متأسفانه برخی تلاش می کنند که چنین معیاری تعیین نشود.

آیا ایران توانسته با برقراری آتش بس های محلی به ارائه دسترسی بیشتر برای انتقال کمک های بشردوستانه در سوریه کمک کند؟

خوب در چند سال گذشته ما بارها تلاش کرده ایم و در مواردی هم توانسته ایم دسترسی ها بشردوستانه فراهم کنیم و حتی پیش آمده که آتش بس های موقت برای خروج غیرنظامیان برقرار شده است. حتی این اتفاق افتاده است که به جنگجویانی که دیگر نمی خواسته اند بجنگند، اجازه داده شده است که از مناطق تحت محاصره خارج شوند. بنابراین تصور می کنم که این مسئله امکان پذیر است، منوط بر اینکه اراده سیاسی برای تعامل در سوریه وجود داشته باشد.

برخی تلاش می کنند که خونریزی در سوریه ادامه یابد، چراکه این امر به کسانی که می خواهند از آن برای جنگ تبلیغاتی استفاده کنند، مفید است. این واقعا تأسف بار است و از گفتن مسئله متأسفم. اما همه باید درک کند که نمی توان از آلام مردم سوریه، پیشرفتی برای خود دست و پا کرد. در چنین حالتی، ما تلاش می کنیم که هر کمکی که می شود اجام دهیم. اگر آتش بس های محلی است، اگر آتش بس عمومی است یا اگر یک آتش بس موقت انسان دوستانه است. باید هرآنچه بتوانیم برای کاهش درد و رنج های مردم سوریه انجام دهیم.

زمانی که در پائیز در نیویورک بودید، گفتید که تلاش می کنید که با سعودی ها گفت وگو کنید، اما سعودی ها تا الان نپذیرفته اند. بعد از تلاش های ایالات متحده و دیگران، ایالات متحده توانست سعودی ها را متقاعد کند که شما بخشی از گروه بین المللی حمایت از سوریه باشید که تلاش می کند طرف های سوری را پای میز مذاکره بیاورد. نظر شما در مورد این تلاش چیست و شما همکاری های یک سال و نیم گذشته را چطور دیده اید؟

خوب ما همواره آماده تعامل با همسایگانمان بوده ایم و عقیده داریم که همسایگان ما در اولویت هستند. زمانی که دوستان سعودی ما آماده گفت وگویی جدی باشند، ایران را هم آماده خواهند یافت. اینکه اجازه داده شد برخی از کشورها، کشورهای دیگر را از حضور در روند گفت وگوها مستثنا کنند و همه بازیگران کلیدی دور میز مذاکره نباشند، امری غیرمعمول بود.

منظورم این است که آنچه پیش از این رخ می داد، غیرمعمول بود، نه آنچه که اکنون رخ می دهد.

معاون شما (حسین) امیر عبدالهیان اخیرا در رسانه های ایرانی گفت که اخیرا گفت وگوهای بیشتری بین ایران و عربستان صورت گرفته است. آیا این کانال پیش رفته است؟

گفت وگوهای کوتاه، اما بسیار خوبی صورت گرفته است. من چند تبادل نظر هم با همتای سعودی ام داشته ام. سفیر ایران هم چند گفت وگو در این زمینه داشته است. امیدواریم که این شروع خوبی باشد. اما ما به جایی که باید باشیم، حتی نزدیک هم نیستیم.

آیا توانسته اید در مورد درگیری های جاری در یمن گفت وگو کنید؟

نه. ما داریم برای کمک از طریق سازمان ملل و مذاکراتی که در ژنو در جریان است، تلاش می کنیم. ما گفت وگوها را تسهیل کرده ایم و به کمک به برقراری مذاکراتی که اکنون در جریان است، ادامه خواهیم داد. این گفت وگوها در جریان است، امیدوارم به جهت درستی برود.

در مورد توافق هسته ای، به نظر شما اجرای توافق و اجرای تعهدات از سوی ایالات متحده برای رفع تحریم ها ذیل برجام، از جمود در روابط ایالات متحده و ایران می کاهد؟

خوب، باید منتظر ماند و دید. متأسفانه پیام های متناقضی از سوی واشنگتن می بینیم که اغلب آن ها هم منفی هستند، نمونه آن نیز همین محدودیت برنامه لغو روادید که توسط مجلس نمایندگان تصویب شد و سنا هم امروز آن را تائید کرد، که از نظر ما با تعهدات ایالات متعهده ذیل برجام همراستا نیست. اکنون منتظر تصمیم دولت (آمریکا) هستیم تا ببینیم که چطور می خواهد خود را با تعهداتش در برجام، همخوان کند.

من در روزهای گذشته، از وقتی که مشخص شد این تصمیم را دارند، با وزیر (خارجه آمریکا، جان) کری صحبت کردم و اکنون منتظر اقدام آن ها هستم.

خوب، آنچه مهم است، این است که ایالات متحده باید این پیام را به مردم ایران ارسال کند که آماده اصلاح رفتار و سیاست خود در قبال ایران است. این مصوبه، کاملا بی معنی است، چراکه هیچ ایرانی یا کسی که به ایران سفر کرده باشد، ارتباطی با تراژدی هایی که در پاریس یا سن برناردینو یا جاهای دیگر رخ داد، ندارد. اما حالا آ ن ها هستند که هدف (مصوبه کنگره) قرار گرفته اند. تصور می کنم که این مصوبه کسانی را که آن را تصویب کردند، کسانی که آن را تائید کردند و کسانی که آن را اجرا کنند، بیش از هر چیز بی اعتبار می کند. این پیامی بسیار بد به ایرانی ها می فرستد مبنی بر اینکه ایالات متحده به سیاست های خصمانه به هر شکل ممکن علیه ایران، عادت کرده است.

از آنجایی که به نظر می رسد ایران این مصوبه را نقض تعهدات ایالات متحده می داند، آیا ایران اقدامی در قبال آن انجام می دهد؟

منظور من این است که برای ما مهم نیست که در نظام قانونی ایالات متحده چه اتفاقی می افتد. آنچه مهم است، ای است که دولت ایالات متحده، به عنوان مرجع قوانین ملی در روابط بین دولتی، باید مسیر خود را در پیش بگیرد. تصور می کنم که راه چاره هایی برای دولت آمریکا وجود دارد که می تواند برای کاهش تبعات منفی این مصوبه و منطبق کردن ایالات متحده با برجام در دستور کار قرار دهد. منتظر اقدام آن ها هستیم.

در ادامه سوالات در مورد توافق هسته ای، یکی از تغییراتی که بعد از انتخاب رئیس جمهور (حسن) روحانی در مسیر مذاکرات هسته ای رخ داد، انتقال پرونده هسته ای از شورای عالی امنیت ملی به وزارت خارجه بود. با توجه به نقش سازمان انرژی اتمی ایران در اجرای تعهدات ایران ذیل برجام، کدام نهاد دولتی ایران مسئول اجرای توافق هسته ای است؟

خوب، این یک روند بین نهادی است. وزارت خارجه مسئول پیشبرد مذاکرات بود، اما در عین حال ما همواره از تخصص و همچنین مشارکت سیاسی سازمان انرژی اتمی خود به خصوص در مراحل پایانی مذاکرات، سود بردیم. ما دیدیم که رئیس سازمان، دکتر (علی اکبر) صالحی با همتای آمریکایی خود، وزیر (انرژی، ارنست) مونیز در مذاکرات تعامل کرد، که مشخص شد تا چد کارساز بود.

الان هم این یک مسئله بین نهادی در ایران است، که یک هیئت تحت نظر شورای عالی امنیت ملی بر اجرای برجام نظارت می کند. بنابراین، این فرآیندی پیچیده است، اما بیشتر به این دلیل است که اقدامات ایران برای اجرای تعهداتش توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد راستی آزمایی قرار می گیرد. برای ما مهم است که اطمینان یابیم که ایالات متحده و اروپا، به خصوص ایالات متحده، به تعهداتش ذیل توافق، پایبند می ماند. به همین خاطر هم هست که این هیئت نظارت در ایران وجود دارد، تا از پایبندی ایالات متحده اطمینان حاصل کند.

کمی تغییر جهت بدهیم و در مورد روسیه صحبت کنیم. روسیه به عنوان یک شریک راهبردی برای ایران در منطقه ظاهر شده است. با توجه به سطح تجاری کنونی کشور شما با ترکیه که 10 برابر سطح تجاری شما با روسیه است، ایران منفعتی آشکار در حفظ روابط خود با آنکارا و مسکو دارد. آیا ایران گام هایی برای تنش زدایی از روابط روسیه و ترکیه برداشته؟ اگر اینطور است، چه گام هایی؟

خوب، ما سعی کرده ایم در مقابل برخی موضع گیری هایی که صورت گرفته، از خود خویشتداری نشان دهیم. ما تلاش کرده ایم با دوستان ترک خود در مورد موضع گیری هایشان در مورد عراق صحبت کنیم. ما اعتقاد داریم که تمرکز باید بر مبارزه با داعش و دیگر سازمان های تروریستی در سوریه و عراق باشد، نه بر تلاش برای منحرف کردن توجهات از مسئله اصلی، که همان افراط گرایی و تروریسم در منطقه است.

بنابراین، ما قطعا امیدواریم که تحولات منطقه چه در ارتباط با رابطه بین ترکیه و روسیه و چه در ارتباط با روابط میان ترکیه و عراق، مهار شود. تصور نمی کنیم که بیش از این تنشی رخ دهد، چراکه هرگونه تنش بین بازیگران منطقه ای مستقیما به نفع داعش خواهد بود.

و سوال آخر. گزارشی در روزنامه الحیات منتشر شده، مبنی بر اینکه اردن فهرستی شامل 167 گروه تروریستی در سوریه تهیه کرده است. بر اساس این گزارش، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و حزب الله هم در این فهرست هستند. آیا در جریان این گزارش هستید؟

خوب، اردن وظیفه هماهنگی را بر عهده داشت. بنابراین، فهرستی را شامل گروه هایی تهیه کرد که یک یا چند کشور مدعی شده بودند که سازمانی تروریستی به شمار می آیند. فقط یک یا دو کشور، تلاش کردند از این به عنوان حربه ای سیاسی برای امتیازگیری استفاده کنند، به نظرم یک امتیاز سیاسی بچه گانه. این در حالی است که در مورد (تروریستی بودن) شماری از سازما ن ها، نظیر داعش و جبهه النصره اجماع وجود دارد و اکثر کشورها نیز سازمان هایی چون احرار الشام را که متاسفانه به نشست در عربستان سعودی هم دعوت شده بود، سازمانی تروریستی می دانند.

یک یا دو کشوری بودند که برخی اسامی را وارد کردند، اما آن فهرست دیگر به طور رسمی کنار گذاشته شده است. بنابراین دیگر فهرستی که در آن نام گروه هایی باشد که به درخواست دولت سوریه برای مبارزه با داعش و دیگر گرو ه های تروریستی به سوریه رفته اند، وجود ندارد.

اینکه برخی تلاش کنند به جای تمرکز بر سازمان های شناخته شده تروریستی مانند القاعده، داعش، جبهه النصره، احرار الشام و جیش الاسلام که همگی آن ها را سازمان های افراطی به شمار می آورند، از آن ها به عنوان اهرمی برای فشار یا بازی یا امتیازگیری استفاده کنند، بسیار ناخوشایند است. منظورم این است که انگار دارند اعلام می کنند که همه اینها متحدانشان هستند و اینکه «ما می خواهیم به هر نحو ممکن این ها را حفظ کنیم.» خوب این پیام بسیار بدی می فرستد و تصور می کنم که این مسئله در حال حل شدن است. دیگر چنین فهرست هایی وجود ندارد. اگر کسی می گوید چنین فهرستی وجود دارد، من می توانم آن را از اساس رد کنم. اگر نواری از نشست وجود دارد، آن نوار نشان می دهد که چنین احتمالی به طور رسمی کنار گذاشته شده است.