جزییاتی از دیدار محرمانه صالحی و مونیز در عمان

«عمان» در سیاست خارجی ایران مترادف است با واژه «میانجی»؛ «عمان» یعنی «میانجی» روابط ایران با سایر کشورها، «عمان» یعنی «میزبان» نشست های محرمانه و پنهانی و «عمان» یعنی سرآغاز رایزنی هایی که ممکن است در ابتدا پیچیده و ممنوعه به نظر برسند. اینکه چرا مسقط در هر شرایطی همراه تهران بوده، ریشه در تاریخ روابط دو کشور دارد و اینکه چرا چنین همراهی در اکثر مواقع کارساز بوده، ریشه در روابط عمان با سایر کشورها دارد؛ عمان یکی از متحدان اصلی آمریکا در خاورمیانه و یکی از 6 عضو شورای همکاری خلیج فارس است و در عین همراهی با آن ها، همواره مستقل عمل کرده است.

به گزارش روزنامه بهار، حال خبر از دیدار «محرمانه» و اعلام نشده رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و وزیر انرژی آمریکا در «عمان» می رسد؛ علی اکبر صالحی و ارنست مونیز طی ماه گذشته در عمان دیدار داشتند تا «درباره رفع موانع اجرای توافق هسته ای» رایزنی کنند.

این دیدار در آستانه نزدیک شدن به روز انتشار قطعنامه شورای حکام آژانس برای مختومه شدن «موضوعات گذشته» برنامه هسته ای ایران انجام شد و نشان می دهد پیشبرد ابعاد مختلف لازم برای اجرایی شدن «برجام» تا چه اندازه پیچیده و گسترده است. قطعنامه شورای حکام روز سه شنبه براساس گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی رأی به مختومه شدن پرونده «موضوعات گذشته» برنامه هسته ای ایران موسوم به «پی ام دی» می دهد و این امر، یعنی مهم ترین شرط ایران برای اجرایی کردن «برجام»، عملی می شود. ازسوی دیگر، بازطراحی رآکتور اراک در دستورکار قرار می گیرد که مقدمات آن و اسناد مربوط به همکاری کشورهای عضو گروه 1+5 دراین مورد نهایی شده و به امضای تمامی طرف ها رسیده است. نکته دیگر تبادل سوخت و انتقال ذخایر اورانیوم 20 درصدی ایران است. براساس برجام، ایران باید به زودی درمورد نحوه کاهش حدود 9 تن ذخایر اورانیوم با غنای پنج درصد و همچنین به صفر رساندن ذخایر 20 درصد خود تصمیم گیری کند. مسئله مبادله اورانیوم سه و نیم درصد با اورانیوم خام میان ایران و روسیه مطرح شده اما مسئله اصلی ایران اورانیوم 20 درصد است که حال زمزمه های انتقال آن به قزاقستان به گوش می رسد.

 صالحی در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران مسئله دیدار با مونیز و رایزنی برای «رفع موانع اجرای برجام» در عمان را تایید کرد و درمورد گزارش وال استریت ژورنال مبنی بر اینکه «ایران درحال بررسی گزینه انتقال بخشی از اورانیوم غنی شده مازاد خود به بانک سوخت قزاقستان است» گفت: «ما برای ارسال ضایعات سوخت با تعدادی از کشورها درحال گفت وگو هستیم.»

مسئله تبادل سوخت، رآکتور آب سنگین و تحریم ها سه مورد اصلی بود که سد دستیابی به توافق نهایی میان ایران و گروه 1+5 می شد، اما تمامی این اختلافات در مذاکرات فشرده ای که در 14 جولای (23 تیر) منجر به توافق هسته ای وین شد، برطرف شد؛ اینکه چطور با 18 ماه مذاکره اختلافات به کمترین سطح رسید و شرایط برای یک توافق جامع فراهم شد، برای برخی جای تعجب داشت اما حال که نزدیک به پنج ماه از این توافق می گذرد، با کنار هم گذاشتن تکه های پازل می توان چگونگی حصول این توافق را بیش ازپیش درک کرد؛ همزمان با توافق وین، دو توافق نامه میان ایران و آژانس امضا شد که همکاری بیشتر دوطرف برای بستن «پی ام دی» را به دنبال داشت و روز سه شنبه (24 آذر) نتیجه این توافق نامه ها با انتشار قطع نامه شورای حکام مشخص می شود. درمورد رآکتور آب سنگین اراک نیز تمام هماهنگی ها انجام شده است. نکته سوم، انتقال اورانیوم ایران به خارج از کشور است؛ کمتر از دو هفته پس از توافق هسته ای تاریخی میان ایران و 1+5 (پنجم شهریور)، قرارداد تاسیس نخستین بانک سوخت اتمی جهان در قزاقستان به امضا رسید.

این بانک می توانست بهترین گزینه برای انتقال اورانیوم ایران باشد. ایرانی که یک بار از اعتماد به فرانسه برای فروش اورانیوم ضربه خورده و درمورد انتقال آن به آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز هیچ تصمیمی ندارد و علنا از بی اعتمادی به این سازمان سخن گفته، می تواند از تاسیس بانک سوخت آژانس در کشوری که روابط دوستانه و بسیار نزدیکی با ایران دارد، استقبال کند. یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس، نیز در زمان امضای قرارداد تاسیس این بانک، با آگاهی از مواضع تهران اعلام کرد ایران نیز می تواند برای تامین سوخت نیروگاه هایش از این بانک استفاده کند؛ نکته ای که صراحتا در متن برجام نیز پیشنهاد شده است. در «پیوست یک: اقدامات مرتبط با هسته ای» برجام، بند 57 آمده: «ایران ممکن است هر زمان که بانک سوخت آژانس در قزاقستان عملیاتی شد، فروش اورانیوم غنی شده مازاد خود در آنجا را انتخاب کند.»

در همین راستا، علی اکبر صالحی 22 شهریور در حاشیه کنفرانس سالانه آژانس در وین با وزیر انرژی قزاقستان دیدار کرده و درباره برجام و اشاره ای که در متن آن به بانک سوخت قزاقستان شده، به همتای قزاقستانی خود توضیحاتی ارائه کرد. تمامی این تکه های پازل وقتی در کنار هم قرار می گیرد.

گزارش وال استریت ژورنال درباره احتمال همکاری ایران و آمریکا برای انتقال اورانیوم ایران به قزاقستان نه تنها دور از انتظار نیست، بلکه رایزنی ماه گذشته مونیز و صالحی در عمان برای عملی کردن یکی دیگر از بندهای برجام ضروری به نظر می رسد. گام های اجرای برجام یک به یک برداشته می شود تا روند رسیدن به «روز اجرا» و لغو تحریم ها تسریع شود.