عربستان در شرف تحولی شگرف است

دیپلماسی ایرانی: توماس فریدمن، تحلیلگر و از ستون نویسان معروف روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی که به تازگی در این روزنامه منتشر کرده است، تاکید می کند به زودی عربستان سعودی شاهد تحولات جدیدی خواهد بود. فریدمن این گزارش را بعد از سفرش به عربستان سعودی نوشته است. او هفته گذشته به عربستان رفته بود و با شماری از مقام های عربستانی دیدار کرده و در چند نشست نیز حضور یافته بود.

فریدمن درباره این سفر می نویسد: در سفرم به عربستان در نشستی با حضور 500 نفر از جوانان عربستانی در مرکز جوانان ملک سلمان حضور یافتم و در آن جا سخنرانی کردم و به تحلیل وضعیت جاری در خاورمیانه و سیاست های ایالات متحده در قبال آن پرداختم. در این سخنرانی بر پیشرفت روزافزون تکنولوژی و تاثیر شگرف آن بر جوامع در سراسر جهان تاکید کردم و گفتم تکنولوژی تاثیری مستقیم بر مراکز کاری حتی نهادهای سیاسی و استراتژیک در عموم جهان می گذارد.

فریدمن در این نشست به انتقاد شدید از سلفی گری پرداخته که یکی از حاضران در این نشست نیز با او همراه شده اما این انتقادها هیچ واکنشی را از سوی کسانی که در این نشست حضور داشتند برنینگیخته است.

فریدمن در گزارش خود به محتوای انتقادهای خود از سلفی ها که در این نشست پرداخته اشاره کرده است و می نویسد: به جوانان عربستانی گفتم سلفی گری چه تاثیرات سوئی بر وجهه عربستان در سطح بین المللی می گذارد و می تواند امنیت جامعه منطقه و جهان را تهدید کند.

فریدمن درباره دیدگاه جوانان عربستانی نیز می نویسد: بعد از این نشست به صحبت با جوانان عربستانی نشستم و پرسش و پاسخی با آنها داشتم، دیدم که نگاه آنها بسیار متفاوت از نسل های گذشته است و نسل جدید رویکردی کاملا مغایر با نسل قدیم خود در تعامل با جهان و چگونگی برخورد با جهان قرن بیست و یکم دارد.

فریدمن در بخش دیگری از یادداشت خود به بلندپروازی های رهبران جدید عربستان اشاره می کند و می نویسد: با امیر محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد و وزیر دفاع جوان عربستان سعودی دیدار کردم و با او درباره سیاست ها و نگاه های او در تعامل با مسائل منطقه ای و جهانی بحث و تبادل نظر کردم. او درباره جاشنین ولیعهد می نویسد: امیر محمد سرشار از شادابی و انرژی است و با این انرژی سرشار بلندپروازی های بسیاری در ذهن خود دارد که می خواهد به آنها جامه عمل بپوشاند.

فریدمن همچنین با امیر محمد بن نایف، ولیعهد عربستان نیز دیدار داشته است. در این دیدار او گفته که می خواهد در ماهیت کشور تحولی شگرف ایجاد کند و در شیوه اداره کشور تغییرات مهمی اعمال کند. امیر محمد به وضعیت اقتصادی عربستان اشاره کرده و گفته که بزرگترین مشکل عربستان اتکای بیش از اندازه اش به نفت است. ما باید تنوعی در منابع اقتصادی مان ایجاد کنیم. ما باید امتیازات ویژه افراد ثروتمند را لغو کنیم، یارانه های آنها را در بخش های آب، گاز و برق قطع کنیم و برای نوشابه های گازدار و دخانیات مالیات وضع کنیم. ولیعهد عربستان همچنین گفته است: «70 درصد عربستانی ها زیر 30 سال هستند و این بدان معنا است که آینده آنها متفاوت از 30 درصدی است که سنشان بالای 30 ساله است. ما باید کشوری ایجاد کنیم که آنها امیدی به آینده کشورشان داشته باشند.»

فریدمن می نویسد، نمی دانم اظهارات ولیعهد به معنای تلاش تازه ای از سوی او برای باز کردن جامعه به شدت بسته عربستان است یا خیر. به ویژه که کاملا مشهود است مقاومتی سرسختانه برای اعمال هر گونه تغییری در کشور وجود دارد.

فریدمن می نویسد، امیر محمد بن نایف از وضعیت مالیاتی کشور گلایه داشت و می گفت: «متاسفانه جامعه ما معنای مالیات را نمی فهمد.»

فریدمن همچنین می نویسد، کاملا روشن است که وضعیت رفاه در عربستان رو به کاهش است و این مساله مقامات عربستانی را بسیار نگران کرده است. امیر محمد اذعان دارد اگر حکومت جزئی از مردم نشود و مردم احساس نکنند که واقعا حکومتشان جزئی از آنها است محال است بتواند دوام بیاورد.

فریدمن در بخش دیگری از این گزارش خود به تغییرات شگرفی که اینترنت در جامعه عربستان به وجود آورده است، اشاره می کند و می نویسد عربستانی ها 50 میلیون حساب تویتر دارند که در جامعه بسته عربستان رقم بسیار بالایی محسوب می شود.

فریدمن می گوید از ولیعهد درباره بهار عربی پرسیدم، گفت: «کشور ما مثل اروپا نیست. برای این که پادشاهی به شیوه قبیله ای است که شاخه های قبایل در تمامی ارکان حکومت نفوذ دارند. برای همین هیئت حاکمه باید به همه نیازها و تقاضاهای قبایل ذی نفوذ توجه کند.»

فریدمن درباره هدف خود از سفر به عربستان می نویسد که هدف من از این سفر تحقیق بر سر ریشه های داعش بود. در آن جا به روشنی دیدم که سلفی ها و وهابی ها در همه جا حضور دارند، خیلی خوب انگلیسی می دانند و در حکومت عربستان نیز صاحب نفوذند. داعش از میان همین افراد است که نیرو جذب می کند. نهاد دینی وهابی عربستان رقابت شدیدی را با دیگر نهادها برای تغییر هویت کشور به وجود آورده است.

امیر محمد از این که جامعه جهانی عربستان را متهم به شکل گیری داعش می کند، گلایه دارد و ضمن رد این اتهام گفت: «داعش را ما به وجود نیاوردیم. داعش به دلیل وحشی گری هایی که عده ای در عراق و سوریه داشتند، به وجود آمد. قبل از این که امریکایی ها عراق را ترک کنند داعشی وجود نداشت. وقتی که امریکا از عراق رفت و ایران وارد شد در اعتراض به این وضعیت داعش به وجود آمد!»

وی سپس با انتقاد از نگاه غرب گفت: «ما چگونه می توانیم داعش را به وجود آورده باشیم در حالی که داعش مساجد ما را منفجر می کند. تروریست های داعش به من می گویند تو مسلمان نیستی آن وقت دنیا مرا متهم می کند که من داعش را به وجود آوردم.»

ولیعهد عربستان سپس گفت: «ملامتی متوجه غرب نیست. این ما هستیم که این کج فهمی را به وجود آوردیم. برای این که اوضاع را تشریح نکردیم. دنیا به سرعت تغییر می کند و ما همیشه از آن عقب هستیم. ما نیاز به بازبینی اولویت های خود داریم.»

توماس فریدمن در بخش دیگری از یادداشت خود به دیدارش با عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان اشاره می کند و می نویسد: در عربستان چیزهای جدیدی کشف کردم که نشان می دهد در جامعه این کشور عجین شده است. در دیدارم با جبیر او به من گفت: «این عربستان را نه پدربزرگت می شناسد نه پدرت. نه حتی نسلی که من در آن زندگی کردم.»

انتشار اولیه: یکشنبه 8 آذر 1394 / انتشار مجدد: پنج شنبه 19 آذر 1394

ترجمه: سید علی موسوی خلخالی