احترام پوتین به اسلام ایرانی

“ولادمیر ولادیمیرویچ پوتین” تنها رئیس جمهور فدراسیون روسیه است که تا کنون هواپیمایش دوبار وارد آسمان ایران و خاک تهران شده است. او که در سال دوم از ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد به منظور شرکت در اجلاس روسای کشورهای حاشیه دریای خزر وارد تهران شده بود، دوشنبه هفته گذشته بار دیگر هواپیمایش بر باند فرودگاه مهرآباد تهران به زمین نشست؛ اینبار در سال سوم از ریاست جمهوری حسن روحانی (دولت یازدهم).

اگر بخواهیم نگاهی به سفر بالاترین مقام سیاسی پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به تهران داشته باشیم، باید به سفر “ژوزف استالین” اشاره کنیم. ۶۴ سال پیش، استالین، رهبر حزب کمونیست شوروی برای شرکت در کنفرانس تهران، ۲۸ نوامبر سال ۱۹۴۳ به ایران سفر کرد؛ کنفرانسی که تاثیر مهمی بر جنگ جهانی دوم داشت. پس از آن دیگر هیچ رئیس جمهوری از سرزمین شورویایی ها یا بهتر بگوییم تزارهای دیروز یا روس های امروز به ایران سفر نکرد تا در سال ۲۰۰۷، باردیگر هواپیمای روسیه بر باند فرودگاه مهرآباد تهران بر زمین نشست و مرد شماره یک کرملین از آن پیاده شد؛ این بار رئیس جمهور پوتین.

 پوتین به منظور شرکت در اجلاس کشورهای صادر کننده گاز (جی.آی.سی.اف) دوشنبه هفته گذشته وارد تهران شد و در اقدامی غیر منتظره پیش از آنکه به محل اجلاس برود و مورد استقبال رسمی رئیس جمهور قرار بگیرد، به دیدن مقام معظم رهبری رفت.

• مهرآباد ـ بیت رهبری ـ سالن اجلاس سران

رئیس جمهور روسیه از هواپیمای خود پیاده می شود و زیر ذره بین خبرنگاران به ماشین ویژه خود می رسد؛ بسیاری از دوربین ها به دنبال کیف جنجالی وی هستند که در همه سفرها همراهش می باشد و برخی شگفت زده از تیم حفاظت وی. پوتین که حرکت تیم حفاظتش از فرودگاه با کمی تاخیر آغاز شد از داخل ماشین لبخندی برای خبرنگاران می زند و دستی تکان می دهد؛ لبخندی که تنها یک روز بعد، بر اثر حمله ترکیه به جنگنده روسی به خشم در مقابل آنکارا تبدیل می شود.

تیم حفاظت وی حرکت می کند، اما گویا هدف اول رئیس جمهور روسیه در سفر به تهران شرکت در اجلاس کشورهای صادر کننده گاز (جی.آی.سی.اف) نیست. وی ابتدا به بیت رهبری می رود تا با رهبر جمهوری اسلامی ایران دیدار داشته باشد؛ اقدامی که به خوبی نماینگر اولویت بندی وی در سفر به تهران است.

او که در اقدامی غیرمنتظره نگاه همه دوربین ها را به خود خیره کرده است یکی از قدیمی ترین نسخه های خطی قرآن را به رهبری ایران هدیه می دهد. به نظر می رسد پوتین می خواهد این پیام را بدهد که با اسلام و مسلمانان در تقابل نیست و رهبر روحانی ایران برای وی بسیار قابل احترام است و اگر از ماه پیش مواضع داعش و مخالفان دولت بشار اسد را هدف قرار داده است، تقابلش با افراط گرایی و قرائت های انحرافی از اسلام است؛ سیاستی که از آغاز حمله هوایی روس ها به سوریه در فدراسیون روسیه اتخاذ شده است.

از سوی دیگر در این دیدار دو ساعته، مقام معظم رهبری، پوتین را شخصیت برجسته ای در دنیای امروز می خوانند و از تلاش های کشور روسیه در موضوع هسته ای ایران تشکر می کنند. به طول انجامیدن این دیدار به گفته علی اکبر ولایتی نشان دهنده کاری بودن است و خط بطلانی است بر یک دیدار تشریفاتی؛ دیداری که مشخص می کند هدف اصلی این سفر سیاستگذاری برای کیلومترها دورتر است؛ سوریه.

پس از توافق هسته ای ایران و ۵+۱ بسیاری از تحلیلگران از چرخش ایران به سوی ایلات متحده و غرب خبر می دادند اما این دیدار و مواضع طرفین نشان می دهد دور جدیدی از همکاری ها پس از توافق هسته ای ایران میان تهران و مسکو قابل شکل گیری است که این موضوع در بازتاب دیدار رهبر ایران و رئیس جمهور روسیه در رسانه های غربی به خوبی مشهود است.

• حل بحران سوریه بدون دخالت ها و دیکته های خارجی:

همکاری های ایران و روسیه در مقابله با تروریسم و خنثی کردن توطئه ایالات متحده آمریکا در سوریه، موضوعی بود که توسط بسیاری از رسانه ها و مطبوعات غربی پس از دیدار پرزیدنت پوتین با رهبر جمهوری اسلامی ایران مطرح شد. یقینا می توان گفت مهمترین پیامی که سفر پوتین به تهران داشت تثبیت ائتلاف ایران و روسیه در قبال سوریه و مشخص کردن سیاستگذاری های آنها در قبال بحران سوریه بوده است. سیاستگذاری که نشان دهنده احترام دو کشور ایران و روسیه به نظر مردم سوریه است و اجازه دخالت کشورهای خارجی در این کشور را نخواهند داد.

سفر پوتین به تهران پیام های مهمی در رابطه با بحران سوریه داشت؛ به ویژه آنکه این سفر همزمان با مذاکرات وین برای حل بحران سوریه بود. طی چهار سال و نیم گذشته کرملین و پاستور سیاستی مشابه در قبال دمشق داشته اند و طی ماه گذشته مسکو رسما وارد فاز نظامی مستقیم برای حمله به داعش شده است. سفر پوتین به تهران و دیدار وی با رهبری و رئیس جمهور ایران نشان دهنده همگرایی دیدگاه ها و رویکردهای دو کشور در حل بحران سوریه بوده است.

مسکو طی ماه های گذشته تلاش کرده است تا خود را تبدیل به محور اصلی حل بحران روسیه نماید؛ روس ها از یک سو با مقامات عربستانی و مخالفین بشار اسد دیدار و گفتگو کرده و از سویی همواره بر نقش و حضور ایران در حل بحران سوریه سخن به میان آورده اند.

• روابط ایران و روسیه در بهترین وضعیت خود پس از شاه طهماسب صفوی

روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه و پیشتر از آن پادشاهی ایران و اتحاد جماهیر شوروی و پادشاهی تزاری در روسیه، در طول سالیان گذشته همواره با فراز و فرودهایی رو به رو بوده است. با روی کار آمدن دولت یازدهم در ایران و گسترش روابط تهران با غرب به موجب مذاکرات هسته ای ایران با ۵+۱، دستگاه سیاست خارجی پاستور همواره تلاش کرد تا به طرف کرملین نشین خود این اطمینان را بدهد که گسترش روابط با طرف غربی، به معنای سردی در مناسبات دیپلماتیک تهران ـ مسکو نخواهد بود. موید این ادعا، سفرهای مقامات عالی رتبه ایرانی به روسیه و گفتگوهای مستمرسیاسی و اقتصادی طی دو سال گذشته می باشد.

اکنون سطح روابط جمهوری اسلامی ایران با فدراسیون روسیه به حدی رسیده است که به گفته “علی اکبر ولایتی”، مقام معظم رهبری در دیدار با رئیس جمهور روسیه تاکید کرده اند که در تاریخ دو کشور بعد از زمانی که بین ایوان چهارم و شاه طهماسب صفوی رابطه قدرتمندانه بین دو کشور بود، تا به حال این رابطه سابقه نداشته است. 

یکی از عوامل اصلی این اتفاق را می توان رویکرد سیاست خارجی نوین جمهوری اسلامی ایران طی سه سال گذشته و عبور از سیاست خارجی خاموش و سرد با دیگر بازیگران بین المللی دانست؛ به گونه ای که اکنون رئیس جمهور روسیه خواستار روابط راهبردی همه جانبه با ایران می شود.

• روابط اقتصادی ایران و روسیه، همچنان در امید صعود

“الکساندر کارپیچ” معاون رئیس بخش روسی کمسیون تجاری روسیه ـ ایران در یادداشتی می نویسد حجم مبادلات تجاری ایران در تراز تجارت خارجی روسیه حدود چهار درصد می باشد که با پتانسیل موجود، اصلا همخوانی ندارد. به اعتقاد وی این حجم پایین بر ضرورت تحرک بیشتر برای توسعه روابط تجاری میان دو کشور دلالت می کند.

باید توجه داشت موانع ساختاری در حوزه بازرگانی میان دو کشور تاثیر بسزایی بر پایین بودن حجم مبادلات داشته است. اگرچه در دولت جدید تلاش های بسیاری از سوی سفارت کشورمان در مسکو و سازمان توسعه و تجارت صورت گرفت، اما همچنان گام های بسیاری تا گسترش سطح روابط و نقش پذیری ایران در تراز تجارت خارجی روسیه وجود دارد که البته روس ها نیز می بایست همکاری های خود را جهت تسهیل موانع گسترش دهند.

از جمله اقدامات انجام شده می توان به موافقتنامه دامی اشاره کرد که پس از هفت سال پیگیری سرانجام منتج به نتیجه شد؛ همچنین امضای موافقتنامه هایی در خصوص شیلات و طیور.

در انتها باید گفت اگرچه نمی توان سفر پوتین به تهران را با سفر استالین مقایسه کرد؛ اما شاید بتوان اینگونه مطرح کرد که همانطور که نشست تهران در سال ۱۹۴۳ تاثیر مهمی بر روند جنگ جهانی دوم داشته است، این سفر نیز تاثیر مهمی بر روند حل بحران سوریه خواهد داشت؛ سفری که تنها به اجلاس سازمان کشورهای صادر کننده گاز در تهران محدود نخواهد شد.

منبع: هفته نامه مثلث