آغاز جنگ تمدن‌ها از فرانسه

حمید احمدی نژاد، دانشجوی دکتری روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: حملات تروریستی در قلب خاک فرانسه شوکی بزرگ را به جامعه غرب وارد کرد. این حملات به خوبی نشان داد که تروریسم خود را با روندهای جهانی شدن و امکانات آن از دنیای مجازی گرفته تا جذب درآمدهای مالی و از بین رفتن فاصله جغرافیایی هماهنگ ساخته و در دنیای کنونی از ساختاری منسجم برخوردار شده است، به طوری که می توان آن را اختاپوسی دانست که از هر کجا دستی از آن قطع شود، در جای دیگر رشد می کند. این حملات نشان داد که تصور غرب مبنی بر محصور شدن تروریسم در جغرافیایی خاص و تلاش برای صدور، حمایت، تقویت و یا تقسیم بندی آن به تروریسم خوب و بد، برای استفاده ابزاری از آن امری محال است. تروریست ها نه از سر ماجراجویی بلکه با اعتقاد کامل، انجام این گونه حملات را تعریفی از ایدئولوژی و هویتشان می دادند. به عبارتی از آنجا که امروزه تروریست ها در هرجا که بخواهند می توانند این گونه حملات را سازماندهی کنند اکنون به مثابه یکی از بازیگران نظام بین الملل تلقی می شوند. به هر حال این گونه حملات بدون شک پیامدهایی در سطح بین المللی دارد که نمی توان به سادگی از آن گذشت. در همه حملات چند سال گذشته در فرانسه از جمله، حمله یک اسلام گرای تندرو در شهر تولوز به پلیس، حمله به دفتر نشریه شارلی ابدو، حمله تروریستی - خنثی شده- به واحدهای نیروی دریایی فرانسه در بندر تولون، حمله تروریستی در شهر لیون فرانسه، و اکنون در حملات اخیر پاریس رد پای داعش در آنها قابل مشاهده است. به عبارتی سه ضلع مثلث حملات چند سال اخیر داعش به فرانسه را می توان عامل انگیزشی «انتقام»، متغییر تاثیرگذار «تغییر جهت سیاست خارجی فرانسه؛ همراهی با آمریکا» و عامل تسهیل کننده یعنی وجود شرایط مساعد در این کشور «مهاجران مسلمان بسیار» دانست. با توجه به این که داعش خود را نماد اسلام معرفی می کند، به سادگی می توان نتایج این حملات در آینده را، تشدید تقابل هویتی در سه سطح داخلی فرانسه، منطقه ای و بین المللی بیان کرد:

سطح داخلی

افزایش تقابل هویتی در فرانسه: همان طور که گفته شد در همه حملات تروریستیِ فرانسه رد و نشانی از هویت داعشی می توان یافت. چاپ کاریکاتور البغدادی سرکرده داعش در نشریه ابدو و حمله به آن، اعتراف عامل حمله تروریستی خنثی شده به ارتباط با داعش، حمل پرچم داعش به وسیله عامل تروریسستی کارخانه شهر لیون، همگی حاکی از ارتباط دوسویه و مستقیمی بین این گروه تروریستی و حملات در فرانسه است. یکی از دلایل این ارتباط آن است که فرانسه بیشترین تبعه را در بین داعشی ها در عراق و سوریه دارد. روزنامه واشنگتن پست با ارائه آماری، تعداد تروریست های فرانسوی تبار عضو داعش در اکتبر 2014 را حدود 412 نفر اعلام کرد، در حالی که افزایش تعداد1200 نفر فرانسوی در سه ماهه منتهی به ژانویه 2015، این کشور را در صدر فهرست کشورهایی قرار گرفت که افراط گرایان را به سمت عراق و سوریه گسیل داشته است. این در حالی است که فرانسه بیشترین اقلیت مسلمان را در خود جای داده است. این اقلیت با دو مساله اساسی همواره دست و پنجه نرم کرده است. از یک طرف هیچ گاه نتوانسته اند به عنوان شهروند فرانسوی جذب جامعه فرانسه شوند و از سوی دیگر همیشه تبعیضاتی علیه آنها در این کشور اعمال می شود که به جدایی بیشتر آنها از جامعه فرانسوی دامن زده است. از زمان حمله به شارلی ابدو، بسیاری از خودکشی فرانسه به خاطر افزایش ضریب جمعیتی مسلمانان سخن گفتند. به این ترتیب می توان نتیجه کوتاه مدت این حملات را افزایش تقابل با مسلمانان فرانسه دانست.

سطح منطقه ای

تشدید رویکردهای افراطی در اروپا: حملات تروریستی فرانسه اگر برای هیچ کس نان نداشت برای اروپائیان آب دارد. چرا که نتیجه این حملات بدون شک بازگشت، تقویت و در مرکز توجه قرار گرفتن مجدد اسلام هراسی خواهد بود. جوامع اروپایی با تعصب شدید بر هویت، خود را یک کلوپ اروپایی- مسیحی می دانند که سال هاست با هویتی متفاوت، از درون خود این کشورها روبرو شده اند. فرهنگ اروپایی نه تنها نتوانسته است هویت مسلمانان را در خود هضم کند بلکه حتی بسیاری از اروپاییان به این هویت جذب شده اند. ترساندن افکار عمومی اروپا از نفوذ نیروهای تروریستی به این قاره از طریق مهاجران، یک آنتی پاتی نسبت به آنها ایجاد می کند که این امر مسائل نژادی و برخوردهای مذهبی را به وجود می آورد. تشکیل جنبشی در آلمان به نام «میهن پرستان اروپایی علیه گسترش اسلام در غرب» به علت حساسیت نسبت به افزایش مهاجران و حمایت اغلب مقامات اروپایی از آن تاییدی بر رشد گرایشات افراطی است. بنابراین این حملات همزمان سه هدف مقامات اروپایی را تامین خواهد کرد؛ تقویت دیدگاه های مخالف مهاجرپذیری، تقویت اسلام هراسی، همراهی افکار عمومی برای مداخله بیشتر در کشورهای مسلمان درگیر بحران.

سطح بین الملل

تخریب چهره اسلام: مهمترین پیامد این حملات که بالاترین امتیاز برای دنیای سکولار محسوب می شود تخریب چهره اسلام است. نتیجه طبیعی این امر موفقیت نسبی غرب در تضعیف اسلام به عنوان نیروی رقیب و تلاش برای جایگزینی ایدئولوژی مکتب خود است. بنابراین دور از اغراق نیست اگر بگوییم جنگ تمدن های هانتیگتون در فرانسه کلید خورده است به گونه ای که پاپ نیز این حملات را مقدمه جنگ جهانی سوم دانسته است، موضع گیری هایی که یادآورد جنگ های صلیبی خواهد بود.

می توان در جمع بندی گفت حملات تروریستی گروه های افراطی سه پیامد در راستای سه هدف غرب؛ هدف ایدئولوژیک بر پایه امنیتی شدن و تضعیف اسلام به عنوان نیروی رقیب، هدف سیاسی بر پایه مشروعیت بخشیدن به حضور بیشتر خود در منطقه و هدف هویتی بر پایه حفظ کلوپ مسیحی و در انزوا قرار دادن مسلمانان را برآورده می کند.