کلاهی ‌که در ژنو برداشتند در وین گذاشتند!

«حسین شریعتمداری» در سرمقاله شماره امروز «کیهان» نوشت:

1- بعد از قرائت بیانیه مشترک ایران و 5+1 در وین که با ذوق زدگی ناشیانه یا فرمایشی! روزنامه های زنجیره ای و سایت های همسو با آنها روبرو شد و در فضایی که همه جا سخن از یک «پیروزی بزرگ»! و «بی نظیر»! در میان بود، اگر چه آرزو و ایده آل ما نیز آن بود که با این جشن و سرور همراه و همخوان باشیم ولی مروری گذرا بر متن توافقنامه حکایت از آن داشت که همراهی با دست افشانی های این و آن، نادیده گرفتن واقعیات و تبدیل کردن «آرزو» به «خبر» است! مخصوصاً آن که برداشت اعلام شده رئیس جمهور محترم کشورمان از توافق وین با برداشت رئیس جمهور آمریکا از همان سند، فاصله ای پرنشدنی و تفاوتی 180 درجه ای داشت. از این روی، تیتر اول کیهان چهارشنبه 24 تیرماه را به اختلاف 180 درجه ای یاد شده میان روایت رؤسای جمهور دو کشور از توافق وین اختصاص دادیم و طی یادداشتی با عنوان «این نیز گفتنی است» به مواردی از این برداشت دوگانه و متضاد اشاره کردیم. آن روز اما، تمامی رسانه های داخلی با تیترهای درشت به استقبال توافق وین رفته بودند و درباره پیروزی بزرگی! که به دست آمده است، داد سخن داده بودند، نظیر؛ «جهان به ایران سلام کرد»! «خجسته باد این پیروزی»! «پیروزی بدون جنگ»! «آغازعصر ایرانی»! «ایران بر قله توافق»! «پیروزی استقامت، شکست تحریم»! «جهان تغییر کرد»! «پیروزی تاریخی ملت ایران»! «گل صدبرگ توافق شکفت»!«کلید تدبیر قفل تحریم ها را گشود»! «خورشید درخشان شد، تا باد چنین بادا»! «دنیا به احترام ایران ایستاد»! «کلید چرخید، ایران خندید»! «تدبیر کارساز شد، توافق تاریخی»! «فتح الفتوح دیپلماسی ایران»! «پیروزی ایران در جنگ اراده ها»! «تثبیت ایران هسته ای با ایستادگی ملت»! و... و متاسفانه صدا و سیما نیز در این «جشن پیروزی»! و اعلام به اصطلاح این «توافق تاریخی»! سنگ تمام گذاشت به گونه ای که انگار برای ارزیابی ماجرا و بیان واقعیات رسالتی بر عهده ندارد! و البته بعد از چند روز به یاد برخی از مفاد سند وین و مخصوصا بندهای 11 و 12 قطعنامه در حال تصویب شورای امنیت افتاد... که بگذریم!
اعلام تردید کیهان درباره توافق وین و اشاره به مواردی از توافق یاد شده که در آن خطوط قرمز هسته ای کشورمان نادیده گرفته شده بود با اعتراض گسترده و فراوانی روبرو شد که در بسیاری از موارد با فحاشی و ناسزاگویی نیز همراه بود. در این میان، برخی از دوستان نیز به دلسوزی - و نه غرض ورزی- به کیهان توصیه می کردند که از ابراز تردید یا مخالفت درباره توافق وین خودداری کند و توضیح می دادند که متن توافق وین با همه جزئیات آن به رؤیت رهبر معظم انقلاب رسیده و موافقت کامل حضرت ایشان را نیز در پی داشته است! و تقدیر و تشکر حضرت آقا از تیم هسته ای حاکی از موافقت ایشان با توافق یاد شده است. پاسخ ما این بود که تقدیر رهبر معظم انقلاب نشانه تلاش صادقانه و شبانه روزی تیم محترم مذاکره کننده است که از سوی هیچ انسان منصف و آزاد اندیشی قابل انکار نیست و توافق هر چه باشد، تلاش و فداکاری تیم کشورمان در خور تقدیر است. اما، برای ارزیابی توافق وین و تشخیص خوب و بد آن، معیارها و ملاک های جداگانه ای از سوی حضرت آقا ارائه شده است که در همان خطوط قرمز اعلام شده قابل تعریف است و محال است حضرت ایشان با توافقی که در آن از خطوط قرمز اعلام شده عبور شده باشد موافق باشند. البته، بعد از بیانات رهبر معظم انقلاب و تاکید ایشان بر ضرورت بررسی دقیق متن توافق وین، معلوم شد که اگر با توافق یادشده، موافقت داشتند، تاکید ایشان بر ضرورت بررسی دقیق متن آن ضرورتی نداشت.
در پایان این بند از یادداشت پیش روی گفتنی است که طی چند ماه اخیر با موارد مشابه دیگری نیز روبرو بوده ایم که کسانی برداشت های خود درباره برخی از مسائل- از جمله مسائل هسته ای- را به حضرت ایشان نسبت داده اند که خوشبختانه در همه موارد، اعلام نظر صریح رهبرمعظم انقلاب و تاکید معظم له که نظرات علنی ایشان با نظرات غیرعلنی حضرتش متفاوت نیست، کارساز و گره گشا بوده است.
2- و اما، بعد از این مقدمه که طرح آن را ضروری دانسته ایم باید گفت، مروری هر چند گذرا بر متن توافق وین، به وضوح نشان می دهد برخی از خطوط قرمز حیاتی نظام در توافق مورد اشاره، نادیده گرفته شده است که به آن خواهیم پرداخت، اما آنچه امروزه و در این میان، خطرناک تر به نظر می رسد و اشاره به آن ضرورت فوری دارد، قطعنامه ای است که قرار است امروز -دوشنبه- در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب برسد. چرا که تصویب این قطعنامه، توافق وین را به یک سند بین المللی و لازم الاجرا تبدیل می کند. با تصویب این قطعنامه- به گونه ای که خواهیم پرداخت- بیم آن می رود کلاهی که حریف در توافق ژنو و لوزان برداشته بود! در توافق وین بر سرمان بگذارد! بخوانید؛
3- قطعنامه ای که قرار است امروز در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب برسد- همان گونه که در متن توافق آمده است- اصلی ترین تضمین توافق وین است و این توافق را به یک سند رسمی و لازم الاجرای بین المللی تبدیل خواهد کرد که جای کمترین سرپیچی از تعهدات اعلام شده در آن را باقی نمی گذارد.
گفتنی است برخی از مواد منشور سازمان ملل متحد، برای الزام اعضاء به اجرای مصوبات شورای امنیت این سازمان محدودیت هایی نظیر عدم تعارض با قوانین داخلی و حاکمیت ملی کشورها قائل شده است ولی این محدودیت ها درباره قطعنامه هایی که تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل به تصویب می رسند، وجود ندارد و تمامی قطعنامه های فصل هفتمی بدون کمترین استثناء لازم الاجرا هستند. بند 7 از ماده 2 منشور ملل متحد در این باره تصریح می کند که؛ «هیچ یک از مقررات مندرج در این منشور، ملل متحد را مجاز نمی دارد در اموری که ذاتاً جزو صلاحیت داخلی هر کشوری است دخالت نماید ولیکن این اصل به اعمال اقدامات قهری پیش بینی شده در فصل هفتم لطمه ای وارد نخواهد آورد».
قطعنامه ای که قرار است امروز به تصویب برسد، مستند به ماده 41 از فصل هفتم منشور ملل متحد است و انجام تعهدات ناشی از آن برای کشورمان الزام آور خواهد بود.
4- «سند وین» مطابق آنچه در بند فوق آمده است، با تصویب قطعنامه شورای امنیت، قطعی و الزام آور می شود و مهلت دو هفته ای برای بررسی مفاد آن از سوی مجلس شورای اسلامی و یا شورای عالی امنیت ملی کشورمان، کمترین تاثیری در قبول یا رد آن نخواهد داشت، توضیح آن که اگر مجلس شورای اسلامی یا شورای عالی امنیت بعد از بررسی متن توافق وین به این نتیجه برسند که بخش هایی از آن با منافع ملی کشورمان در تعارض است و یا در آن، خطوط قرمز اعلام شده از سوی ایران رعایت نشده است، نتیجه این بررسی با عرض پوزش فقط برای ثبت در تاریخ ارزش دارد و در تغییر متن و انطباق آن با خواسته ها و مواضع ایران اسلامی کمترین تاثیری نخواهد داشت چرا که با تصویب قطعنامه شورای امنیت و قبل از انجام این بررسی ها، متن توافق وین الزام آور شده و مفاد آن از سوی کشورمان پذیرفته شده تلقی می شود!
5- برخی از مسئولان محترم کشورمان در اظهارنظرهای رسمی خود از قطعنامه فصل هفتمی شورای امنیت سازمان ملل که قرار است امروز به تصویب برسد با عنوان «یک دستآورد»! یاد می کنند و از جمله اعلام می دارند با تصویب این قطعنامه اولاً؛ تمامی قطعنامه های قبلی شورای امنیت که علیه فعالیت هسته ای ایران صادر شده است لغو می شود و ثانیاً؛ این قطعنامه انجام تعهدات حریف در توافق وین را تضمین می کند و ... که در این باره باید گفت؛
الف: برخلاف آنچه دوستان عزیزمان مطرح می کنند، قطعنامه های قبلی لغو نمی شوند، بلکه مفاد آنها در قطعنامه اخیر شورای امنیت جای گرفته و تجمیع می شود.
ب: جمهوری اسلامی ایران هیچ یک از قطعنامه های قبلی شورای امنیت سازمان ملل را نپذیرفته و آنها را غیرقانونی اعلام کرده بود و برای اثبات نظر خود نیز دلایل و شواهد محکم و مستندی داشت. اما قطعنامه اخیر را پذیرفته است بنابراین، برخلاف تصور یا تلقی دوستانمان، قطعنامه های قبلی نه فقط لغو نمی شوند، بلکه با تجمیع در قطعنامه اخیر به قوت خود باقی خواهند ماند، با این تفاوت که تاکنون قطعنامه های یاد شده را غیرقانونی می دانستیم ولی در حالت جدید بر قانونی! و لازم الاجرا بودن آنها مهر تائید زده ایم!
ج: موضوع فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد که قطعنامه های قبلی با استناد به ماده 41 آن علیه کشورمان تصویب شده بود، درباره کشورهایی است که صلح و امنیت منطقه ای و جهانی را بر هم زده و یا تهدیدی علیه آن محسوب می شوند. سخن مستند و مستدل جمهوری اسلامی ایران برای اعلام غیرقانونی بودن قطعنامه های مورد اشاره این بود که شورای امنیت سازمان ملل بر اساس کدام سند یا شاهد و قرینه ای، فعالیت هسته ای ایران را تهدیدی علیه صلح و امنیت منطقه ای یا جهانی تلقی کرده است که صدور قطعنامه های فصل هفتمی علیه کشورمان را توجیه قانونی کند؟!
و اکنون با تن دادن به قطعنامه فصل هفتمی اخیر- بی آن که بخواهیم و یا به آن توجه داشته باشیم- رسما پذیرفته و اعلام کرده ایم که برنامه هسته ای ایران تهدیدی علیه صلح و امنیت جهانی و منطقه ای است! چرا؟! پاسخ روشن است، زیرا صدور قطعنامه فصل هفتمی اخیر را پذیرفته ایم و موضوع فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد از ماده 39 تا 51 آن، درباره کشورهایی است که صلح و امنیت جهانی و منطقه ای را به خطر انداخته و یا تهدیدی علیه آن به حساب می آیند!
6- بند 11 از پیش نویس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل درباره فعالیت هسته ای ایران تصریح می کند در صورتی که یکی از طرف های برجام بر این اعتقاد باشد که تعهدات توافق وین و یا بخشی از آن اجرا نشده است، شورای امنیت ملزم است ظرف 30 روز نظر اعلام شده را به رأی بگذارد تا چنانچه اقدام کشور یاد شده (بخوانید ایران) مصداق نقض تعهد تلقی شود، ادامه اجرای پاراگراف A از بند 7 این قطعنامه لغو شود. توضیح آن که موضوع پاراگراف یاد شده، لغو قطعنامه های قبلی شورای امنیت علیه برنامه هسته ای ایران و بازگشت دوباره آنها است بنابراین مفهوم بند 11 این است که اگر یکی از 6 کشور گروه 5+1 اعتقاد داشته باشد که ایران به تعهدات خود پایبند نبوده و یا بخشی از آن را اجرا نکرده است، شورای امنیت ظرف 30 روز ادامه لغو قطعنامه های قبلی را به رأی می گذارد و چنانچه ادامه لغو قطعنامه های پیشین رأی نیاورد مطابق ماده 12 از قطعنامه پیشنهادی، تمامی تحریم های ناشی از قطعنامه های قبلی بدون نیاز به تصویب مجدد- در این نکته دقت کنید- باردیگر لازم الاجرا خواهد شد. اکنون به موضوع بعدی که اوج موذی گری و خدعه حریف است توجه کنید!
7- نکته در خور توجه این که، در این رأی گیری نیازی به رأی اکثریت اعضای شورای امنیت سازمان ملل نیست و از آنجا که 5 کشور عضو دائمی این شورا یعنی آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین و روسیه دارای حق وتو هستند، فقط کافی است که یکی از آنها خواستار بازگشت قطعنامه های قبلی شود. در این صورت، حتی اگر همه اعضای دیگر شورای امنیت نیز نظر دیگری داشته و خواهان عدم بازگشت قطعنامه های قبلی باشند، نظر و خواست آنها نمی تواند مانع از بازگشت قطعنامه های قبلی باشد، چرا که خواست و نظر همه آنها با همان یک رأی، یکی از 5 کشور یاد شده «وتو» و بی اثر خواهد شد.
به بیان دیگر بندهای 11 و 12 پیش نویس قطعنامه ای که قرار است امروز به تصویب برسد، تصمیم احتمالی - فقط احتمالی- چین و روسیه برای پیشگیری از بازگشت قطعنامه های قبلی را غیرقابل اجرا و بی اثر کرده است. زیرا بر فرض که یکی از دو کشور چین و یا روسیه بخواهند مانع از بازگشت قطعنامه های قبلی شوند، در این صورت، اگر چه هر دو کشور یاد شده دارای حق وتو هستند و می توانند خواستار ادامه بخشA از بند 7 یعنی ادامه لغو قطعنامه های قبلی و عدم بازگشت دوباره آنها شوند ولی رأی منفی فقط یکی از سه کشور آمریکا، فرانسه و انگلیس برای بی اثر کردن تصمیم آنها کافی است زیرا این سه کشور نیز دارای حق وتو هستند و رای منفی هر یک از آنها به بازگشت دوباره قطعنامه های یاد شده به مفهوم وتوی نظر سایر اعضای شورای امنیت سازمان ملل خواهد بود.
اکنون می توان این اظهارنظر اوباما را به ارزیابی نشست که با تلویحی نزدیک به تصریح دست چین و روسیه را در پیشگیری از اقدامات آمریکا علیه برنامه هسته ای ایران، کوتاه اعلام کرده بود.
8- پیش نویس قطعنامه ای که قرار است امروز - و یا حداکثر چند روز دیگر- در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب برسد، از سوی آمریکا تهیه و ارائه شده است و از آنجا که تصویب آن به دلایل یاد شده، می تواند ایران را با دشواری های فراوانی روبرو کند پیشنهاد می شود جمهوری اسلامی ایران از هم اکنون، مخالفت خود با پیش نویس مورد اشاره را رسما اعلام کرده و خواستار تغییر بخش هایی از متن پیش نویس- از جمله بندهای 11 و 12، ضمیمهB و... آن- شود.
9- درباره متن سند وین که با عنوان برجام از آن یاد می شود نیز گفتنی هایی هست که اصلاح آن ضرورتی حیاتی دارد و در شماره های آینده به آن خواهیم پرداخت ولی از آنجا که تصویب قطعنامه فصل هفتمی اخیر متن یاد شده را قطعی و لازم الاجرا خواهد کرد، انتظار می رود- و انتظار منطقی و فوری و حیاتی نیز هست- که جمهوری اسلامی ایران نظر نهایی خود درباره آن را به نتیجه بررسی های دقیق این سند از سوی مجلس شورای اسلامی، شورای عالی امنیت ملی موکول کند و برای انجام این بررسی دقیق علاوه بر دو نهاد یاد شده، از حقوقدانان برجسته و صاحبنظران دیگر نیز به طور جدی دعوت به عمل آورد.