ناقوس خطر داعش برای اروپا به صدا در آمد

دیپلماسی ایرانی: گزارش های منتشر شده از اتباع اروپایی عضو داعش، به خصوص کشورهایی مانند فرانسه وانگلستان، این موضوع را پیش روی قرار می دهد که رویکرد اروپا در قبال شهروندان خود که ممکن است روزی به کشورهایشان بازگردند چیست؟ مساله امنیت در اروپا همواره از حساسیت بسیار بالایی برخوردار بوده و جامعه اروپایی نسبت به سلب امنیت شکنندگی قابل توجهی از خود نشان داده است. اما با این حال به نظر می رسد نحوه برخورد با تروریسم در خاورمیانه و اتباع اروپایی هنوز در دستور کار اتحادیه اروپا قرار نگرفته است. شاید یکی از دلایل این امر چالش هایی است که اتحادیه در درون خود با آن دست به گریبان است. مساله بحران مالی یونان، قدرت گرفتن احزاب دست راستی و مساله مهاجرت از جمله این دلایل است. در این رابطه با دکتر عباس لقمانی، تحلیلگر مسایل اروپا به گفت وگو پرداختیم که در ادامه می خوانید:

رشد افراطی گری در خاورمیانه، اروپا را نسبت به آینده جوامع خود نگران کرده است. بدین معنا که اروپا نگران بازگشت اتباعی است که عضو گروه های تروریستی به خصوص داعش هستند، است. سوال این است که رویکرد اروپا نسبت به تروریسم به خصوص داعش چه خواهد بود؟

برای پرداختن به این موضوع باید کمی به گذشته برگردیم و نگاهی به مسایلی که در خاورمیانه پیش آمد، داشته باشیم. بحران به وجود آمده در سوریه و حضور نیروهایی علیه بشار اسد، موقعیتی را برای اروپا مهیا کرد تا با دولتی که چندان مطلوب آنها نبود، مقابله کنند. این مرحله نخست بود. مرحله دوم خروج بحران از کنترل اروپایی ها بود. خروج کنترل به دلیل شکل گیری نیروهای افراطی مانند داعش بود. بسیاری از کشورهای اروپایی بر این باور بودند که می توانند بحران سوریه را در کمتر از یک سال با سرنگونی حکومت فعلی به مرحله نوینی برسانند اما این موضوع اتفاق نیفتاد. یکی از مهمترین دلایل عدم توفیق غرب حضور نیروهای پیشروی منطقه از جمله جمهوری اسلامی ایران بود که با حمایت از دولت بشار اسد اجازه تصرف سوریه را به تروریست ها ندادند. سال گذشته در چنین روزهایی دولت های اروپایی حکومت در تبعید را برای سوریه در نظر گرفته بودند اما اکنون این موضوع منتفی شده است. مرحله سوم، ظهور داعش است. ظهور این گروه افراطی زنگ خطری برای اروپا به حساب می آمد. این زنگ خطر از دو جنبه قابل تامل است. اروپایی ها گمان می کردند که داعش در خارمیانه می تواند با برخی از حکومت هایی که مقبولشان نیست، مبارزه کند اما پس از مدتی نیروهای افراطی و داعش از کنترلشان خارج شده و تبدیل به خطری برای کشورهای غربی شد. به خصوص آنکه بسیاری از اتباع این کشورها که ریشه های بعضا خاورمیانه ای یا ریشه هایی در بالکان مانند بوسنی و هرزگوین داشتند، عضو داعش شده بودند. آنها شهروندان اروپایی برخوردار از حق شهروندی بودند که دول اروپایی نمی توانستند این حق را از آنها سلب کنند. گرچه نسل های قبلتر آنها متعلق به مناطق دیگر بود اما این افراد در کشورهای اروپایی متولد شده و رشد کرده بودند. برای مثال چند روز گذشته سه خواهر انگلیسی با فرزندان خود به داعش پیوستند. این موضوع خطر عمده ای را برای اروپا ایجاد می کند. اگر مساله داعش امروز یا فردا و در کوتاه ترین مدت حل شود و اعضای آن سرکوب شوند، حتی اگر ده درصد این افراد به کشورهای مبدا خود بازگردند و یک درصد از آنها نیز جذب نیروهای تروریستی اروپایی شوند، کافی است تا در اروپا ناامنی ایجاد کنند زیرا ناامن کردن اروپا کار بسیار ساده ای است. کافی است در یک ایستگاه مترو اقدام به بمب گذاری کنند. این مساله موجب رخت بربستن امنیت از اروپا می شود. همین مساله اروپا را به شدت نگران کرده است.

اروپا چه برنامه ای در پیش خواهد گرفت؟ پیش بینی رفتار اروپا چه خواهد بود؟

تروریسم و داعش در خاورمیانه به مشکلی اساسی برای اروپا تبدیل شده است. البته این مشکل برای کشورهای اروپایی متفاوت است. نمی توان همه کشورهای اروپایی را با یک دید در نظر گرفت. به طور حتم مشکل داعش برای فرانسه و انگلستان یا هلند حادتر از دیگر کشورهای اروپایی مانند ایتالیا یا اسپانیاست زیرا این مساله به تعداد اتباع کشور اروپایی عضو داعش مربوط می شود. در کشورهایی مانند فرانسه و انگلستان به نسبت جمعیت دیگر کشورهای اروپایی افراد بیشتری عضو داعش شده اند. شاید بتوان گفت رویکرد اروپا، دوگانه است. از یک طرف گرفتار نیروهایی که ممکن است روزی به کشورهای خود بازگردند، شده و از طرف دیگر از این نیروهای افراطی در منطقه حمایت کرده است. گرچه حمایت اروپا غیرمستقیم بوده است و حمایت مستقیم از طریق دلارهای نفتی عربستان و باز گذاشتن مرزهای ترکیه به روی سوریه صورت می گیرد اما آن دسته از اروپایی هایی که خواهان پیوستن به داعش بودند باید به ترکیه و سپس به سوریه می رفتند. بنابراین کمک های مادی و معنوی عربستان و ترکیه در کنار هم و وجود ریشه هایی از همکاری در اروپا منجر به فعالیت گسترده نیروهای تروریستی در سوریه و عراق شده است. اگر به موضع گیری های فرانسه و عربستان در قبال برنامه هسته ای ایران توجه کنید، به راحتی مشاهده می شود که مواضع همسان دارند. درباره داعش نیز گرچه به صورت لفظی مدعی مبارزه با داعش هستند اما در عمل مثلا فرانسه تاکنون کاری انجام نداده است. نزدیک به 5 یا 6 درصد از مسلمانان فرانسوی طرفدار داعش هستند. این احساس خطر در فرانسه به خوبی درک می شود. در حال حاضر پارادوکسی میان دولت ها- ملت ها، برداشت آنها از داعش و مبارزه با داعش وجود دارد. بر این عقیده ام که در آینده بسیار نزدیک تروریسم در خاورمیانه به مساله اساسی برای کشورهای اروپایی تبدیل خواهد شد. اما راهکار چیست؟ راهکار هر کشوری با کشور دیگر متفاوت است. چندی پیش در اتریش یک جوان تعدادی از مردم را کشته و زخمی کرد. اقدامی که برآمده از مساله خانوادگی و شخصی بود نه تروریستی. اما بلافاصله برخی از نیروهای افراطی اروپا آن را به نیروهای افراطی اسلامی پیوند دادند. نفرت از مسلمانان در اروپا در اثر تبلیغات سوء سیاستمداران شکل گرفته که تبدیل به مساله ای برای خود اروپا شده است. بر این باورم که اروپا در درجه نخست سعی در از بین بردن اسلام هراسی خواهد کرد. دوم سعی در شناسایی نیروهای خود در کشورهای سوریه و عراق و سوم جلوگیری از نیروهایی که قصد اعزام به این منطقه را دارند، خواهند کرد. در حال حاضر کشوری مانند لیبی پس از سرنگونی قذافی به پمپ بنزین و بانک نیروهای افراطی تبدیل شده است. تمامی نیروهای افراطی شمال آفریقا در لیبی شارژ و مورد حمایت قرار می گیرند و سپس به مناطق دیگر اروپا و آفریقا اعزام می شوند. گروهی مانند بوکوحرام از این نوع است. اینگونه مسایل به هم وابسته است. مساله داعش در سوریه و عراق، بوکوحرام در آفریقا، فروپاشی سیستم در لیبی، ناامنی در صحرای سینا و .. همگی به هم وابسته است و کشورهای اروپایی نیز به فراخور سابقه استعماری خود سیاست هایی را در نظر می گیرند. در واقع سیاست واحدی نسبت به مساله داعش ندارند. کشورهای اروپایی به مجرد اینکه خطر داعش را دقیق درک کنند به طور حتم راهکارهایی برای مبارزه پیدا می کنند. مهم این است که کشورهای اروپایی متوجه شده اند که داعش و نیروهای شبیه آن در کوتاه مدت و میان مدت خطر بسیار بزرگی برای اروپا است.

اتحادیه اروپا با توجه به رویکرد قدرت نرم خود معمولا ترجیح می دهد از طریق دیپلماسی و مذاکره با مشکلات و بحران های بین المللی برخورد کند. اما در حال حاضر با پدیده ای مواجه است که به نظر می رسد اتحادیه اروپا را نیازمند بازنگری در رویکرد خود می کند. آیا اتحادیه اروپا سرانجام به این بازنگری در رویکرد خود دست خواهد زد؟

به نظر می رسد اتحادیه اروپا در مرحله ابتدایی این تفکر قرار دارد. گرچه فرانسه، آلمان یا انگلستان متوجه این خطر شده اند اما اروپا در حال حاضر درگیر مسایل اساسی دیگری است. بحران یونان تبدیل به معضلی شده که اروپا را با چالش اساسی مواجه کرده است. بنابراین هنوز اروپا به مرحله ای نرسیده که برخورد نرم یا راه حل مشخص دیگری با نیروهای افراطی داشته باشد. به طور حتم پس از اینکه اتحادیه اروپا توانست برخی از بحران های جاری را حل و فصل کند، به موضوع رویکرد خود در قبال داعش و تروریسم خواهد پرداخت. از طرفی متاسفانه در برخی از کشورهای اروپایی نیروهای دست راستی در حال قدرت گرفتن هستند. گرچه درصد آنها بسیار زیاد نیست اما توانسته اند به پارلمان اروپا راه پیدا کنند. حضور نیروهای دست راستی در فرانسه، آلمان و حتی انگلستان قابل توجه است. بنابراین در حال حاضر برخورد با نیروهای افراطی به موضوع اصلی برای اروپا تبدیل نشده و هر کشوری سعی می کند راهکار خود را پیدا کند.

انتشار اولیه: سه شنبه 2 تیر 1394 / انتشار مجدد: یکشنبه 7 تیر 1394