داعش و ایران دو تهدید اصلی برای منافع آمریکا

دیپلماسی ایرانی: خاورمیانه غرق درگیری و جنگ است. جنگ های فردی، گروهی یا کشوری. سوریه و عراق و یمن فعلا عرصه این درگیری ها هستند. در حالی که کل حکومت های منطقه خاورمیانه در معرض سقوط قرار دارند. این وضعیت نه تنها خطری وجودی برای کشورهای منطقه محسوب می شود بلکه تاثیری مستقیم بر منافع ایالات متحده می گذارد.

گزارش اخیر شورای استراتژیک امریکا در خاورمیانه صحبت از نیاز واشنگتن به اتخاذ تصمیم های لازم برای جلوگیری از فروپاشی حکومت کشورهای منطقه از یک سو و رویارویی با نفوذ روزافزون طایفه گرایان از سوی دیگر دارد. همچنین بر نقش حیاتی بازیگران اصلی و مشارکت آنها اعم از دولت و ملت در کشورهای عربی از جمله کشورهای عرب سنی تاکید می کند.

در این گزارش که مجموعه ای از کارشناسان برجسته متشکل از جمهوریخواهان و دموکرات ها اعم از دو مشاور سابق امنیت ملی امریکا، سموئل برگر و استفان هادلی، سفیر سابق امریکا در عراق، جیمز جفری، مسئول سابق کاخ سفید و نماینده ویژه رئیس جمهوری امریکا در امور خاورمیانه، دنیس راس و مدیر اجرایی مرکز واشنگتن رابرت ساتلوف آن را تهیه کرده اند تهدیدهایی که متوجه ایالات متحده است را برشمرده است. تهیه کنندگان این گزارش تلاش کرده اند به نوعی پیشنهادهایی را به دولت امریکا برای اتخاذ تصمیم های صحیح در مقابله با تهدیدهای پیش روی ایالات متحده ارائه دهند.

به اعتقاد آنها داعش نخستین تهدید برای مصالح ایالات متحده امریکا است. به ویژه که فعالیت های تروریستی اش به خارج از مرزهای جغرافیایی رسیده است و می رود تا سراسر قاره های جهان را در بر بگیرد.

این کارشناسان تهدید دوم را ایران می دانند و می گویند که تهدیدی که تهران برای مصالح امریکا دارد دست کمی از تهدید داعش ندارد. به گفته آنها ایران گروه های شبه نظامی ای در اختیار دارد که به سود آن عمل می کنند و می توانند قدرت آن را در سراسر منطقه بسط و گسترش دهند، کما این که تا کنون توانسته است کنترل چهار پایتخت بغداد، دمشق، بیروت و صنعا را به طور کامل در دست بگیرد.  

آنها تاکید می کنند که برای مهار تهدید ایران می توان از کشورهایی که با فرهنگ مدرن و نزدیک به منطقه در ارتباطند، مثل مصر استفاده کرد و در عین حال برابری اجتماعی و توسعه آموزشی را در کشورهای منطقه ترویج کرد. به اعتقاد کارشناسان امریکایی ایجاد استراتژی کلی که بتواند همه تهدیدهای خارجی را مهار کند باعث نفوذ بیشتر ایالات متحده خواهد شد و سبب می شود تا این کشور به عنوان حلال مشکلات کشورهای منطقه مطرح شود.

در بخش دیگری از این گزارش از ایالات متحده خواسته شده است ضربات سهمگینی به داعش وارد آورد و هم زمان از متحدان عرب خود در منطقه بخواهد که برای شکست آن تلاش های بیشتری کنند. به اعتقاد آنها سقوط شهر رمادی، مرکز استان الانبار بیانگر حجم مشکلات و نیازهای بسیار برای حل بحران های منطقه دارد. آنها می گویند از این دریچه بسیاری معتقدند که می توان ایرانی ها و عربستانی ها را در کنار هم قرار داد تا به سمت مبارزه با دشمن مشترکشان، داعش حرکت کنند. آنها تاکید می کنند، عربستانی ها نیز همانند امریکایی ها معتقدند که دشمن دشمنم دوست من است، وانگهی درگیری آنها با ایران از منظر وجودی است نه رقابت منطقه ای. در صورتی که مطمئن شوند تهدیدی وجودی از سوی ایران متوجه آنها نیست حاضر به همکاری با ایران هستند. آنها می گویند ایران تلاش کرده است که عربستان سعودی را به نوعی تحت محاصره خود در آورد، همین رویکرد را دیگر کشورهای عربی نظیر مصر نیز دارند، برای همین به فکر تشکیل ارتش متحد عربی نه برای جنگ با اسرائیل بلکه برای رویارویی با گروه های شبه نظامی مورد حمایت ایران و هم زمان نیروهای جهادی بر آمده اند.

عربستان از دهه ها پیش موفق شده تا خود را به عنوان یک قدرت صاحب نفوذ منطقه ای جا بزند که می تواند بر وضعیت عربی و اسلامی و بین المللی تاثیر بگذارد، در مقابل ایران نیز تلاش کرده است مشابه همین نفود و نقش آفرینی را برای خود به وجود آورد. تحقق این هدف یعنی تهدید مصالح امریکا، چرا که در آن صورت این ایران است که برای امریکا تصمیم می گیرد که باید در منطقه چگونه رفتار کند و رفتارش را مطابق با منافع آن تنظیم کند.

شکی نیست که ایران برای جلوگیری از تسلط داعش بر سوریه و عراق تلاش می کند، این مساله سبب شده تا این دو کشور به عرصه نزدیکی اهداف تهران و واشنگتن تبدیل شود. حتی در بعضی مواقع عملیات دو طرف متوجه یک هدف اما به صورت موازی بوده است. اما تاکتیک و نگاه استراتژیک ایران به منطقه کاملا با مصالح امریکا متفاوت است.

امروزه، پرنفوذترین عناصر در ایران همچنان ایالات متحده را به چشم دشمن می بینند. به دلیلی بسیار ساده، نه به خاطر وجود توهم توطئه توسط امریکا نزد ایرانیان بلکه به این دلیل که ایالات متحده مانع از تسلط ایران بر منطقه می شود. حتی اگر ایالات متحده تلاش کند ایران را از بابت رسیدن به اهدافش مطمئن سازد، بعید است که تهران نیات امریکا را باور کند و اجازه دهد که واشنگتن اراده خود را پیش ببرد. در مقابل امریکا نیز نمی تواند شاهد برتری ایران در منطقه باشد.

شاهد این مدعا اصرار ایران به استفاده از نیروهای داوطلب مردمی شیعی در عراق برای رویارویی با داعش است در حالی که امریکا اصرار دارد کار مبارزه با داعش باید با اشراف و زیر نظر ارتش عراق صورت بگیرد.

کارشناسان امریکایی در آخر درباره عراق می گویند اگر ایالات متحده امیدوار است که می تواند نیروهای داوطلب عرب سنی در عراق و سوریه را برای رویارویی با داعش ترغیب کند، نمی تواند انتظار هم پیمانی ایران را با خود داشته باشد. 

از سوی دیگر هر گونه تلاشی از ناحیه سنی ها که بخواهد در اراده داعش متبلور شود، کشورهای سنی را در موضع دفاع قرار خواهد داد و این مساله بدترین حالت ممکن را در منطقه رقم خواهد زد چرا که در آن صورت احتمال این که داعش خود را تنها مدافع اهل تسنن جا بزند وجود دارد.

این کارشناسان درباره مواضع تهران در قبال پرونده سوریه نیز می نویسند، ایران شبکه ای از وفاداران به خود در منطقه دارد. در لبنان از حزب الله حمایت می کند، در سوریه حامی حکومت بشار اسد است و در یمن از الحوثی ها حمایت می کند در عراق نیز حامی گروه های شبه نظامی شیعه است. در سایه این همراهی شیعی ایران کمک های خود را به متحدانش ارائه می دهد که شامل تامین مالی طرح های صنعتی، ایجاد مدارس دینی و ساخت مساجد است. برای همین دستیابی به توافق نهایی با ایران سبب تقویت نگرانی کشورهای عربی از تهدید ایران می شود و برای همین است که آنها از ایالات متحده می خوهند که اطمینان بیشتری در این زمینه بدهد.

امریکا نیاز به ناکام گذاشتن ایران در سراسر منطقه دارد. لازم به ذکر نیست که رهبران ایران بر این باورند که ایالات متحده هزینه رویکرد و رفتارهای خصمانه اش با ایران را می پردازد، در حالی که زمینه های بسیاری برای همکاری میان ایران و امریکا در منطقه وجود دارد. بسیاری بر این اعتقادند که با گذشت زمان محاسبات سیاسی ایران تغییر کرده و احتمال همکاری دو کشور در زمینه های مختلف به وجود می آید.  

در این چارچوب ضرورت دارد سیاست های امریکا در قبال سوریه به طور جدی تغییر کند، کاخ سفید به ریاست اوباما باید درک کند که داعش نباید از خاک سوریه به عنوان پایگاهی امن برای پیشبرد اهداف خود استفاده کند تا در وقت مناسب امریکا را در عراق شکست دهد.

امریکا می تواند برای اثبات حسن نیت خود گروهی از مخالفان سوری را زیر نظر خود آموزش دهد تا آنها بتوانند موازنه های قدرت را در عرصه مبارزه میدانی تغییر دهند، آنها باید بتوانند پناهگاه امن متفاوتی در داخل سوریه ایجاد کنند و خود را به عنوان پناهگاه قابل اطمینان برای پناهجویان سوری معرفی کنند تا به این ترتیب حمایت جامعه جهانی را نیز پشت سر خود بیاورند.

در این صورت می توان به فکر هدف نهایی افتاد و راه حل سیاسی بدون اسد را پیش برد. بی شک حامیان اسد به ویژه ایران از این گزینه گریزان هستند و گزینه دیگری را انتخاب می کنند. اما ایرانی ها نیز نیاز به این دارند که ببینند ایالات متحده آمادگی پذیرش گزینه های دیگر را دارد و اجازه می دهد بحران سوریه به راه حل نهایی برسد.

با وجود از بین رفتن مرزها و زیر سایه شبکه های پیچ در پیچ پیمان های فرامرزی که میهنی – سنی و میهنی – شیعی را بیش از هر چیز مورد توجه قرار می دهند و بر قید و بندهای دولت ها بر این اساس تاکید دارند، خاورمیانه روز به روز بیشتر تحت فشار شدید قرار گرفته است.

استراتژی ایالات متحده باید مبتنی بر نظامی بین المللی باشد که رویکردی طولانی مدت نسبت به هم پیمانان ایالات متحده در مبارزه با داعش و رویارویی با ایران داشته باشد. در غیر این صورت نمی توان آینده ای برای واشنگتن در خاورمیانه آن هم در سایه فروپاشی حکومت های منطقه تصور کرد.

منبع: العرب / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی