تغییر توازن نظامی با فروش اس-300 به ایران

نویسنده: کلینت هاینوت

دیپلماسی ایرانی: اخیرا گزارش هایی در مورد تصمیم ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه برای فروش موشک های اس-300 روسی به ایران منتشر شد. برای فروش این موشک ها سال ها پیش برنامه ریزی شده بود، اما در سال 2010 و در پی اجرای قطعنامه شماره 1929 شورای امنیت سازمان ملل متحد، این برنامه به تعویق افتاد. اگرچه در قطعنامه مربوطه فروش سامانه های موشکی همچون اس-300 به طور خاص ممنوع نشده بود، اما بر مبنای این قطعنامه از همه کشورها خواسته شد در تامین تسلیحاتی ایران «احتیاط و خویشتنداری» پیشه کنند. از آن زمان، روسیه از فروش این تسلیحات به ایران خودداری کرد؛ اما اکنون نظر خود را تغییر داده است.

اس-300 سامانه موشکی سیار زمین به هوا است که به رادارهایی قوی و موشک هایی سریع و دور برد مجهز است. این سامانه موشکی قابلیت هدف قرار دادن یک هواپیما در محدوده ای وسیع را دارد. در ناتو به این سامانه موشکی اس اِی-10 نیز گفته می شود. ما از سال ها پیش این سامانه موشکی را مورد بررسی قرار دادیم و برای مقابله با آن آموزش دیدیم. در حالی که از سامانه موشکی اس-300 ترسی نداریم، اما نمی توان قابلیت های این موشک را نیز نادیده گرفت: سیار بودن آن، دقیق بودن و عمل کردن به عنوان سامانه موشکی مهلک. تصمیم گیری روسیه برای فروش این سامانه موشکی به ایران به سه دلیل عمده، از اهمیت بالایی برخوردار است:

1. این مسئله نمایانگر تغییری اساسی در قدرت نظامی در منطقه است. برای بیش از یک دهه آمریکا و متحدانش قادر بودند در حریم هوایی خاورمیانه آزادانه فعالیت کنند. دوستان آمریکا در منطقه می توانستند روی حمایت هوایی و مانورهای آزادانه حساب کنند؛ دشمنان نیز خود را در مقابل حملات هوایی احتمالی آسیب پذیر می دیدند. این مسئله گزینه های عملیاتی آنها را محدود می کرد و برخی را از پیشبرد اهدافشان با استفاده از نیروهای نظامی باز می داشت. در این میان، دفاع هوایی ایران تحت تاثیر تحریم ها قرار گرفته بود. اما ورود سامانه موشکی اس-300 این روند را به کلی تغییر خواهد داد.

اس-300 دیواری در آسمان نیست. اگر مجبور باشیم می توانیم به آن حمله کنیم و آن را شکست دهیم؛ اما چنین کاری به تلاش های گسترده تر نیاز دارد و پر مخاطره و پرهزینه محسوب می شود. اخیرا مباحث بسیاری در مورد وسعت حمله احتمالی به تاسیسات هسته ای ایران وجود داشت و برخی بر این عقیده بودند که عملیات نسبتا محدود خواهد بود و برخی دیگر نظری متفاوت داشتند. با وارد شدن اس-300 به ایران دیگر بحثی وجود نخواهد داشت؛ چرا که برای غلبه بر این سامانه موشکی به اعزام گسترده نیروهای نظامی، دریایی و زمینی نیاز است و ما مجبور خواهیم بود برخی از قدرتمندترین و گران ترین هواپیماها و موشک های خود را به کار بگیریم. نیروها و تجهیزات ما به شدت در خطر خواهند بود و موفقیت در این ماموریت اقدامی دشوار و وقتگیر می شود.

2. این مسئله نمایانگر تسریع اشاعه و گسترش سامانه های «ضد دسترسی/محدودسازی حوزه دسترسی» است. اندرو کرپینویچ، بری واتس و رابرت ورک در سال 2003 در تحقیقات خود که توسط مرکز تحلیل های راهبردی و بودجه منتشر شد، در مورد اشاعه و گسترش تهدیدهایی همچون اس-300 هشدار دادند و برای اشاره به این سامانه ها از عبارت «ضد دسترسی/محدود سازی حوزه دسترسی» استفاده کردند (ضد دسترسی به آن دسته از اقدامات دشمن اطلاق می شود که از اقدامات نظامی در داخل محدوده عملیاتی جلوگیری می کند و عملیات محدودسازی حوزه دسترسی به آن دسته از فعالیت هایی گفته می شود که هدف از آنها جلوگیری از آزادی عملیاتی در داخل محدوده تحت کنترل دشمن است). این کارشناسان اعلام کردند دستیابی کشورهایی همچون ایران و کره شمالی به سامانه های موشکی همچون اس-300 آمریکا را وادار خواهد ساخت رویکرد خود را در زمینه اقدامات نظامی در منطقه تغییر دهد. به همین دلیل است که مقاماتی همچون رابرت ورک، معاون وزیر دفاع آمریکا، توسعه و پیشبرد رویکردهایی را خواستار شده اند که توسعه سامانه های تسلیحاتی همچون اس-300 را خنثی سازد. برخی اعلام کردند که هدف اصلی این روبکردها چین است، اما اشاعه دسترسی به اس-300 نشان می دهد حوزه سامانه های «ضد دسترسی/محدود سازی حوزه دسترسی» وسیع تر می شود.

3. این مسئله نشان دهنده بازگشت دوران رقابت ژئوپولتیک است. شاید یادآوری زمانی که به هر پیشرفتی در جهان از چشم انداز رقابتی سیاسی با قدرتی دیگر نگریسته می شد، چندان خوشایند نباشد. با این حال، کاملا مشخص است که روسیه هنوز جهان را از پشت همین عدسی می بیند. تحریم های اعمال شده از سوی غرب علیه روسیه در واکنش به مداخله این کشور در امور اوکراین، هزینه های سنگینی بر اقتصاد روسیه داشت و تنش ها را میان روسیه و غرب تشدید کرد. اکنون به نظر می رسد این تنش ها به مسئله ایران نیز رسیده است. روسیه از فروش اس-300 به ایران به عنوان وسیله ای برای افزایش تشدید هزینه های ما در صورت تصمیم گیری برای مداخله در امور منطقه استفاده می کند.

در انتها باید به این موضوع اشاره کرد که آموزش های مورد نیاز برای ایجاد آمادگی در مقابله با تهدید اس-300 دقیقا به همان بخشی از فعالیت های وزارت دفاع اختصاص دارد که در روند کاهش بودجه سال 2013 و تعیین سقف بودجه در سال های 2014 و 2015 تحت تاثیر قرار گرفت. دبورا جیمز معاون فرمانده نیروی هوایی آمریکا اخیرا اعلام کرد نیمی از واحدهای جنگی نیروی هوایی در سطوح مورد نیاز برای شرکت در جنگ های شدید، آموزش های لازم را نمی بینند. با توجه به اشاعه تسلیحاتی همانند اس-300 در نتیجه قراردادی مشابه معامله روسیه با ایران، اطلاع از آمارهای اینچنینی چندان دلگرم کننده نیست.

منبع: شورای روابط خارجی / مترجم: طلا تسلیمی