ابتکار دو بازیگر اروپایی در پرونده هسته‌ای ایران

دیپلماسی ایرانی: درحالی که قدرت های جهانی به دنبال رسیدن به یک توافق سیاسی با ایران در این ماه هستند، مرحله تعیین کننده در مذاکرات هسته ای نزدیک است. اروپایی ها با احتیاط سعی در محافظت و بازی کردن در روند مذاکرات و در نهایت آینده روابطشان با ایران هستند. فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر خارجه آلمان و فدریکا موگرینی نماینده عالی اتحادیه اروپا، ابتکار اروپایی در این زمینه را رهبری می کنند. این دو به احتمال زیاد بهترین افراد برای هدایت فرمول سیاست خارجی اروپا در قبال ایران هستند.

اشتاین مایر در جریان سفری که هفته گذشته به واشینگتن داشت، به طور عمومی از اقدام گروهی از سناتورهای جمهوری خواه که نامه ای جنجالی به رهبران ایران نوشتند، انتقاد کرد. پیام آنها این بود که هرگونه توافق نهایی که توسط کشورهای گروه 1+5 با ایران به دست بیاید، توسط کنگره ایالات متحده قابل لغو خواهد بود. اشتاین مایر به درستی به این نتیجه رسید که این اقدام یکجانبه، حمله ای حزبی به رئیس جمهور ایالات متحده است و تلاش های دیپلماتیک با ایران را به مخاطره خواهد انداخت.

اشتاین مایر هشدار داد که این نامه مقامات ایران را در حالتی قرار می دهد که «رو به غرب کنند و بپرسند آیا اسناد شما در این زمینه معتبر است؟» این اظهار نظر اشتاین مایر، نگرانی های ایران  در زمینه توانایی ایالات متحده در عمل به وعده هایش و نگرانی های اروپا از اعتبار ایالات متحده و نقش کنگره در ایجاد مانع در سیاست خارجی اتحادیه اروپا را نشان می دهد. اگرچه اروپا از طریق اتحادیه اروپا خواستار حفظ موضعی متحد در قبال ایران است، اما اتفاق نظری در این رابطه وجود دارد که کنگره نباید به صورت یکجانبه و نامعقول دیپلماسی بین المللی را تضعیف کند. هرگونه اقدامی در این رابطه سنت خطرناکی است که به احتمال زیاد همکاری میان دو سوی اقیانوس اطلس در زمینه آینده تحریم ها را تضعیف می کند.

در همین حال نماینده عالی اتحادیه اروپا نشان داده است که هم او و اروپا می خواهند نقشی فعال تر در زمینه پرونده ایران داشته باشند. موگرینی اقدامی مهم در این زمینه انجام داد و از محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران دعوت کرد تا به بروکسل بیاید و در جلسه ویژه کمیته روابط خارجی اتحادیه اروپا حضور یابد. در حالی که مذاکرات بر روی مسئله هسته ای متمرکز شده است، در این جلسه که در پایتخت اتحادیه اروپا برگزار شد، موگرینی خواستار نقش فعال ایران در زمینه مبارزه با منازعات خاورمیانه شد.

موگرینی احتمالا نمی تواند همانند کاترین اشتون در پرونده هسته ای ایران نقش ایفا کند، چون مذاکرات اصلی در این زمینه مربوط به گفتگوهای ایران و ایالات متحده است. اما موگرینی فضا و منابع کافی را برای پیشبرد نقش کلی سیاست خارجی اتحادیه اروپا فراتر از مسئله هسته ای  ایران را در اختیار دارد.

هرگونه ایفای نقش آشکار در رابطه با ایران احتمالا در چند ماه آینده از سوی آلمان و نماینده عالی اتحادیه اروپا خواهد بود. بریتانیا در ماه می با انتخابات روبه رو است و هرگونه اقدام موثر در زمینه ایران از سوی لندن، تا زمان تشکیل دولت جدید متوقف خواهد شد. این نکته را هم باید در نظر داشت که مسئله باقی ماندن در اتحادیه اروپا هم یکی از مسائل پیش روی دولت بعدی لندن خواهد بود.

در عین حال با وجود این که روابط ایران و دیگر اعضای اتحادیه اروپا در حال گرم شدن است، پاریس موضع سنتی ایرادگیری اش در رابطه با تهران را حفظ خواهد کرد. فرانسه قصد دارد تا به عربستان سعودی نزدیک تر شود و به احتمال بسیار زیاد به دنبال تنش زدایی با ایران نخواهد بود.

سوالی که پیش روی اروپا قرار می گیرد در زمینه چگونگی تعامل با ایران پس از مذاکرات هسته ای است. در مقابل برای اروپا بسیار آسان تر است تا روابطش را با تهران گسترش دهد، اما دولت ایالات متحده باید هم در زمینه هسته ای و هم مسائل منطقه ای تلاش کند، جدیدترین نشانه آن هم حوادث عراق است.

منبع: شورای روابط خارجی اروپا / مترجم: حسین هوشمند