اسپانیا؛ گردش از راست به چپ؟

دیپلماسی ایرانی: هفته گذشته ده ها هزار نفر در مادرید پایتخت اسپانیا به دعوت حزب چپگرای پودموس در یک راهپیمایی اعتراضی شرکت کردند. آیا پیروزی چپگرایان در یونان، همتایان سیاسی شان در اسپانیا را نیز امیدوار کرده است؟ برای پاسخ به این سوال باید شرایط فعلی اسپانیا و چالش های پیش روی آن را بررسی کرد.

در حال حاضر جمعیت اسپانیا حدود 47 میلیون نفر است که 10 درصد آن را مهاجرانی از کشورهای آمریکای لاتین، شمال آفریقا، مراکش و نیجریه تشکیل می دهند و حتی برخی از آنها نیز به صورت غیرقانونی در این کشور حضور دارند. بنابراین یکی از معضلات دولت اسپانیا مساله مهاجرت بوده که بر نیروی کار این کشور نیز اثرگذار بوده است. از سویی اسپانیا دارای جمعیتی کهنسال بوده و بر اساس هرم جمعیتی، 15.3 درصد از جمعیت آن را زیر 16 سال، 44.1 درصد بین 16 تا 44 سال و 40.7 درصد آن را نیز بالای 45 سال تشکیل می دهد. در حقیقت اسپانیا پنجمین کشور پرجمعیت اروپاست. از منظر اقتصادی نیز، گردشگری، ساختمان سازی و صنعت سرمایه های اصلی اسپانیا هستند. در سال 2007 رشد اقتصادی اسپانیا، حدود 3.9 درصد تخمین زده شد، به عبارتی در این سال بیشترین رشد اقتصادی اتحادیه اروپا را داشت. میانگین رشد اقتصادی که اتحادیه اروپا برای کشورهای عضو در نظر گرفته بود، 2.5 درصد بود که رشد اقتصادی اسپانیا بیش از میانگین اتحادیه اروپا به حساب می آمد. در زمینه صادرات و واردات نیز بر اساس آمارهای ارایه شده، بیش از 181 میلیارد یورو صادرات و 280 میلیارد یورو واردات صورت گرفت که نشان از وضعیت رو به رشد اقتصادی اسپانیا داشت. همچنین حدود 59 میلیون توریست سالیانه وارد این کشور شده که بعد از فرانسه مقام دوم را در  اختیار داشت.

اما به یکباره بحران مالی آمریکا، بر وضعیت اسپانیا نیز اثر داشت. مشکلات مربوط به بهره های بانکی و وام های اعطایی برای خرید مسکن - که از توان مردم برای بازپرداخت آن خارج بود - به تدریج موجب شد تا بحران مسکن به عنوان یکی از بحران های اصلی و شدید اقتصادی در اسپانیا مطرح شود به نحوی که رشد اقتصادی این کشور را منفی کند. البته ذکر این نکته قابل توجه است که بحران مالی اسپانیا را باید در چارچوب بحران اروپا، مسایل خاورمیانه و اقتصاد جهانی در نظر داشت. به هر حال بحران پیش آمده سبب افزایش کسری بودجه و همچنین افزایش بیکاری در این کشور شد. در حال حاضر نزدیک به 5 میلیون نفر بیکار در این کشور وجود دارد که در وضعیت اسفناک اقتصادی به سر می برند. رکود بخش صنعت، تعطیلی یا نیمه تعطیلی صنعت خودروسازی، کاهش درآمدهای گردشگری متاثر از تقلیل توریسم و از جمله مسایل خاورمیانه همگی موجب بحرانی شدن وضعیت اقتصادی اسپانیا شد.

از طرفی در این میان برخی ایالت های اسپانیا از جمله ایالت باسک و بارسلون نیز خواستار استقلال بوده و فشارهای زیادی را به دولت وارد می کنند. گرچه در زمان نخست وزیری زاپاترو  - نخست وزیر چپگرا - اقدامات رفاهی نسبتا خوبی صورت گرفت، به نحوی که اگر کسی بیکار می شد تا زمان یافتن شغل بین 500 تا 600 یورو بیمه بیکاری دریافت می کرد، اما در همان زمان نزدیک به 3 میلیون فرصت شغلی از دست رفته و اخراج کارگران نیز افزایش چشمگیری داشت.

در اسپانیا همواره گروه های سیاسی مختلفی از ملی گراها تا چپ ها حضور داشته اند. در حال حاضر نیز حزب حاکم یعنی په په _ حزب مردمی اسپانیا به رهبری راخوی _ حضور دارد که با فشارهای زیادی از سوی سوسیالیست ها و کمونیست ها مواجه است. اعتراض های اخیر نیز به دعوت پابلو ایگلسیاس رهبر حزب پودموس - به زبان اسپانیایی یعنی ما می توانیم – برگزار شده که اعلام کرده اکنون زمان سیاسی برای در دست گرفتن قدرت فرا رسیده است. البته مقداری در بیان این شعار اغراق صورت گرفته است؛ چرا که احزاب دیگر نیز سهم زیادی در عرصه سیاسی اسپانیا دارند.

حزب کنونی اسپانیا - حزب مردم - بیشتر متشکل از سرمایه داران، روشنفکران و افرادی است که متمایل به آمریکا و غرب هستند. حزبی که در این مدت با بدشانسی هایی هم مواجه شده و نتوانست پاسخگوی مطالبات اقتصادی مردم باشد. به همین دلیل طبقه پایین جامعه خواستار تغییر حزب حاکم از مسند قدرت هستند. در این میان احزاب سوسیالیست - به غیر از کمونیست ها- به رهبری حزب پودموس خواستار حضور مردم در راهپیمایی اعتراضی بودند که 100 هزار نفر نیز در آن شرکت داشتند که با شعارهای جمهوری خواهی همراه بود. اعتراض های مردمی درخصوص عدم پاسخگویی به مطالبات اقتصادی در مقابل فشارهایی که از سمت برخی ایالت ها به منظور استقلال خواهی مطرح می شود، دولت مرکزی را تحت فشار قرار داده که جلوی تجزیه این کشور را بگیرد. البته در نظام سیاسی اسپانیا، گرچه پادشاه جنبه تشریفاتی دارد، اما تمامی مصوبات کنگره نیز باید به امضای پادشاه برسد.

با این وجود تحلیل هایی درباره اوضاع کنونی اسپانیا قابل بیان است: نخست آنکه اعتراض های مردمی بر آمده از خواسته های طبقه پایین و متوسط است. اکنون مشکلات اقتصادی قدرت خرید مردم را کاهش داده است. یکی از علت های این مساله را می توان در تزریق نقدینگی در بازار مسکن دانست. دولت های گذشته بخش قابل توجهی از نقدینگی و سرمایه را وارد سبد مسکن کردند. به نحوی که طی دو سال بیش از 800 هزار واحد مسکونی ساخته شد. صنعتگران نیز نقدینگی خود را وارد بازار مسکن کردند، اما به یکباره بازار مسکن دچار افت و تورم شد.

دوم آنکه نوسانات قیمت نفت نیز بر اقتصاد اسپانیا اثر مستقیم دارد. سوم آنکه اسپانیا دارای رقبایی در اتحادیه اروپاست. انگلیس و ایتالیا کشورهایی هستند که از نظر اقتصادی با اسپانیا در حال رقابت هستند، از این رو سعی می کنند در اتحادیه اروپا، این کشور را به چالش بکشند. چهارم آنکه وضعیت تحولات بین المللی  از جمله مساله اوکراین و روابط روسیه و اتحادیه اروپا، بر اسپانیا اثر دارد. اسپانیا روابط خوبی با روسیه و چین داشت، اما دولت کنونی تمایل بیشتری به آمریکا دارد.

باید دید چه انگیزه هایی پشت اعتراض های مردمی وجود دارد. آیا برخی دولت ها خواهان تضعیف اسپانیا در اتحادیه اروپا هستند یا به صلاح کشورهای عضو اتحادیه اروپاست که چنین شود؟

در مجموع بخشی از تحولات اسپانیا متاثر از نارضایتی نسبت به عملکرد دولت جدید بوده و بخشی از آن نیز متاثر از شرایط بین المللی، خاورمیانه، کشورهای همسایه و شمال آفریقا و همچنین بخشی نیز فشارهای احزاب سیاسی مخالف است. البته در اسپانیا، لابی های اسرائیلی نفوذ زیادی دارند.

نکته ای که باید در  انتها مد نظر قرار داد این است که دموکراسی نیم بندی در اسپانیا وجود دارد. همواره طبقات مختلف از کارگران، کشاورزان، زیتون کاران و زنان خواسته های خود را در قالب راهپیمایی در مقابل پارلمان مطرح می کردند و پلیس نیز از آنها حمایت می کرد. بنابراین وجود راهپیمایی را نباید به عنوان یک تغییر ناگهانی در نظر گرفت. از طرفی در کشورهای بزرگ اروپا از جمله فرانسه نیز چنین راهپیمایی ها وجود دارد. به همین دلیل می توان گفت تا زمانی که مشکل اتحادیه اروپا با روسیه حل نشود، شاهد بسیاری از بحران ها در صحنه اروپا خواهیم بود.