خیزش احزاب بدبین اروپایی در سال 2015؟

نویسنده: ناصر حکمت نژاد*

دیپلماسی ایرانی: انتخابات پارلمانی یونان در روز یکشنبه 25 ژانویه 2015 (5 بهمن 1393) با مشخص شدن سهم هر یک از احزاب و گروه ­های سیاسی از 300 کرسی موجود به پایان رسید. نتایج اولیه انتخابات، منتشر شده از سوی وزارت کشور یونان، حکایت از پیروزی حزب چپگرای "ائتلاف چپ­ های رادیکال" یا “سیریزا” به رهبری “الکسیس سیپراس” دارد. این حزب موفق شد با کسب 149 کرسی و 36.34 % آراء مأخوذه که نسبت به دوره قبل 9.45% افزایش (کسب 78 کرسی بیشتر از دوره قبل) را نشان می­ دهد، اکثریت آراء را به خود اختصاص دهد.

نتایج انتخابات پارلمانی 25 ژانویه 2015 در یونان

همانطور که جدول فوق نشان می­ دهد حزب چپگرای سیریزا با کسب 149 کرسی و 36.34% آراء موفق شد که جایگاه نخست را به خود اختصاص دهد. این حزب تنها به 2 کرسی دیگر برای دستیابی به اکثریت مطلق و تشکیل مستقل دولت آینده نیاز داشت که موفق به کسب آن نشد، بنابراین باید به دنبال تشکیل ائتلاف با یکی از احزاب و گروه­ های سیاسی دیگر برای تشکیل دولت ائتلافی باشد. در این راستا رهبر حزب سیریزا، الکسیس سیپراس، ساعاتی پس از پیروزی در انتخابات، با حزب راستگرای “یونانی های مستقل” وارد مذاکره شد. رهبر حزب یونانی های مستقل نیز پیشنهاد ائتلاف را پذیرفته است. به این ترتیب الکسیس سیپراس، رهبر حزب ضد ریاضت اقتصادی سیریزا، برای کسب اجازه تشکیل دولت ائتلافی به کاخ ریاست جمهوری خواهد رفت و بر اساس گزارش ها قرار است تا چند روز آینده دولت یونان با نخست وزیری الکسیس سیپراس تشکیل شود.   

مهم­ترین رقیب این حزب یعنی حزب راست - میانه “دمکراسی نوین” که در دوره قبلی انتخابات پارلمانی توانسته بود بیشترین آراء را به خود اختصاص دهد و رهبر آن “آنتونویس ساماراس” به نخست­ وزیری رسیده بود، در این دور با اختلاف حدود 10% آراء شکست خورد و در رتبه دوم ایستاد. ساماراس، ساعاتی پس از روشن شدن نتایج اولیه شمارش آرا، شکست حزب خود را پذیرفت و پیروزی حزب سیریزا را به سیپراس رهبر این حزب تبریک گفت. با این حال وی تاکید کرد که یونان باید در اتحادیه اروپا و منطقه پولی یورو باقی بماند و امیدوار است که دولت جدید به دستاوردهای دولت قبلی یعنی پایان دادن به کسری بودجه و آغاز رشد اقتصادی احترام بگذارد.

نکته ای که در این میان انتخابات پارلمانی روز یکشنبه یونان را برای حوزه یورو، بازارهای پولی و مالی اروپا و تحلیلگران سیاسی و اقتصادی حائز اهمیت کرده این است که حزب سیریزا و الکسیس سیپراس رهبر آن در مقام نخست وزیر آینده یونان، اولین رئیس یک دولت عضو منطقه یورو خواهد بود که هم با برنامه کمک های مالی مشروط اتحادیه اروپا و صندوق بین المللی پول و هم با برنامه های ریاضت اقتصادی دیکته شده از سوی اتحادیه اروپا بر یونان به شدت مخالف است و این مسئله نگرانی ها در خصوص آینده یونان در منطقه یورو و اتحادیه اروپا را افزایش داده است. از سوی دیگر برخی از کارشناسان نیز معتقدند پیروزی چپ­ گراها در یونان می تواند نشانه ای بر ناتوانی اروپا برای خروج از بحران اقتصادی و خیزش مجدد جریانات چپ­ گرا و بدبین در قاره سبز تلقی شود. در این راستا سیپراس یکشنبه شب در نخستین سخنرانی خود در جمع طرفداران گفت که: “سیاست ریاضت اقتصادی به پایان رسیده است ... اکنون حضور و دستورهای وام دهندگان خارجی به یونان با پیروزی ملت در انتخابات پارلمانی پایان یافت و از امروز با تمام توان برای احقاق حق ملت یونان در مذاکرات با اتحادیه اروپا وارد عمل می شویم.”

انتخاب سیپراس این پیام را به مقامات اتحادیه اروپا انتقال می­ دهد که اگر می­ خواهند احزاب و گروه­ های سیاسی بدبین و مخالف اتحادیه اروپا و منطقه یورو در سایر کشورهای عضو اتحادیه قدرت را در دست نگیرند و بالطبع حیات اتحادیه اروپا و منطقه یورو را با چالش جدی مواجه نسازند، باید سیاست­ های اقتصادی خود را تغییر دهند. این مطلب زمانی از اهمیتی دو چندان برخوردار می گردد که به این نکته توجه داشته باشیم که علاوه بر انتخابات یونان حدود 9 انتخابات دیگر در سال 2015 در کشورهای اتحادیه اروپا برگزار می­ شود که در 8 مورد آنها احزاب بدبین اروپایی شانس درخشیدن دارند. در ادامه تلاش می­ شود که انتخابات مذکور در سال 2015 به طور مختصر مورد بررسی قرار گیرد.

خیزش احزاب بدبین اروپایی در سال 2015؟

همانطور که بیان شد 10 انتخابات در سال 2015 در کشورهای عضو اتحادیه اروپا برگزار می­ شود. صرف نظر از انتخابات پارلمانی یونان که در قسمت اول به آن اشاره شد، 9 انتخابات دیگر در راه است. در این قسمت به بررسی امکان خیزش احزاب بدبین اروپایی در انتخابات پیش رو می­ پردازیم.

استونی

تنها 5 هفته بعد از انتخابات یونان، یعنی در اول ماه مارس 2015، انتخابات پارلمانی در استونی برگزار می­ شود. در میان 4 حزب اصلی­ که در حال حاضر در پارلمان استونی حضور دارند، هیچ حزب بدبین اروپایی به چشم نمی­ خورد. حزب راست - میانه “اصلاح”، حزب نخست وزیر کنونی استونی “تاوی رویواس” که در انتخابات اوایل سال 2014 قدرت را در دست گرفت و به همراه حزب سوسیال دموکرات استونی دولت ائتلافی را تشکیل داد، در نظرسنجی­ های صورت گرفته از جایگاه بی رقیبی برخوردار است. طبق جدید ترین نظرسنجی ­ها حزب فوق چیزی حدود یک سوم آراء را به خود اختصاص خواهد داد.

استونی که از سال 2011 به عضویت منطقه یورو درآمده، دو حزب بدبین اروپایی دارد، اما به نظر نمی­ رسد که هیچ کدام بتوانند بیشتر از 5 درصد آراء را به خود اختصاص دهد. حزب محافظه کار مردم استونی یا EKRE که در 2012 تأسیس شد، مطابق نظرسنجی­ های اخیر، چیزی حدود 4 درصد آراء را کسب خواهد کرد. همچنین حزب استقلال استونی، که خواهان خروج کامل استونی از اتحادیه اروپا است، حدود 1 درصد آراء را کسب خواهد کرد. بنابراین در این کشور احزاب بدبین اروپایی تهدیدی برای احزاب جریان اصلی محسوب نمی­ شوند.

فرانسه

فرانسه در سال 2015 انتخابات ملی در پیش رو نخواهد داشت، اما انتخابات منطقه ­ای در این کشور از 22 تا 29 مارس برگزار خواهد شد. انتخابات پیش رو می­ تواند آزمونی برای سنجش میزان محبوبیت حزب راست – رادیکال جبهه ملی باشد که رقیب جدی حزب سوسیالیست اولاند رئیس جمهور کنونی فرانسه و حزب اتحادیه جنبش مردمی یعنی حزب سارکوزی رئیس جمهور قبلی فرانسه است. حزب فوق به رهبری خانم مارین لوپن توانسته بود که در انتخابات ماه می 2014 پارلمان اروپا با کسب 25% آراء در رتبه نخست در فرانسه قرار گیرد. این حزب یک حزب بدبین اروپایی محسوب شده که سیاست­ های ضد مهاجرت دارد و به شدت خواهان خروج فرانسه از منطقه یورو است. نظرسنجی ­های اخیر نشان می­ دهد که محبوبیت حزب سوسیالیست فرانسه که هم اکنون قدرت را در اختیار دارد به دلیل رکود اقتصادی و بیکاری به شدت کاسته شده که این امر می­ تواند زمینه مساعدی را برای قدرت یابی حزب جبهه ملی فراهم آورد.

فنلاند

مردم فنلاند نیز در 19 آوریل 2015 به پای صندوق­ های رأی می­ روند تا در انتخابات پارلمانی شرکت نمایند. در حال حاضر دولت ائتلافی به نخست وزیری “الکساندر استاب” از حزب راست – میانه قدرت را در دست دارد. استاب، از ماه ژوئن 2014 بعد از استعفای “جیرکی کاتاینن” نخست وزیر پیشین فنلاند به سمت نخست وزیری رسیده است. دولت ائتلافی استاب که از 5 حزب تشکیل شده است، یک حزب خود را زمانی که اکثریت کابینه استاب با ساخت یک نیروگاه هسته ای به دست روسیه موافقت نمودند، از دست داد.

وضعیت نه چندان مستحکم ائتلافی دولت استاب، این فرصت را برای حزب بدبین اروپایی “فنلاندی­ ها” که قبلاً “حزب فنلاندی ­های واقعی” نامیده می­ شد، مهیا ساخته تا عرض اندام نماید. این حزب که تحت رهبری “تیمو سوینی” قرار دارد در انتخابات قبلی پارلمانی فنلاند موفق شده بود 19.1 درصد آراء را به خود اختصاص دهد. هر چند نظرسنجی­ های اخیر نشان می­ دهند که حزب مذکور چیزی حدود 13 یا 14 درصد آراء را در انتخابات پیش رو کسب خواهد کرد.

بریتانیا

انتخابات دیگری که نتیجه آن توجه زیادی را به خود جلب خواهد کرد، انتخابات پارلمانی بریتانیا است که در 7 می 2015 برگزار خواهد شد. حزب استقلال انگلستان به رهبری “نایجل فراژ” به عنوان یک حزب بدبین اروپایی یکی از احزاب اصلی است که شانس پیروزی در انتخابات را دارد. این شانس زمانی بیشتر می ­شود که توجه داشته باشیم که حزب مذکور توانست در انتخابات سال قبل پارلمان اروپا بیشترین کرسی­ های بریتانیا در پارلمان اروپا را به خود اختصاص داده و در جایگاه نخست بایستد.         

رهبر حزب محافظه­ کار انگلیس یعنی دیوید کامرون، نخست وزیر کنونی بریتانیا، در تلاش است تا با مطرح کردن لفاظی­ ها و شعارهای تندتر درباره اتحادیه اروپا و بحث مهاجرت، بسیاری از رأی دهندگان بالقوه حزب استقلال را به سمت خود جلب نماید. در این راستا کامرون این قول را داده که اگر حزب محافظه­ کار وی در انتخابات پیش رو پیروز شود، وی رفراندوم عضویت انگلیس در اتحادیه اروپا را در پایان سال 2017 برگزار خواهد کرد. لازم به ذکر است که وی اخیراً ابراز داشته که در تاریخی زودتر از تاریخ قبلی رفراندوم را برگزار خواهد نمود.

دانمارک

دانمارک نیز در 14 سپتامبر 2015 انتخابات زودهنگام پارلمانی را برای انتخاب 179 کرسی پارلمان ملی برگزار خواهد کرد.حزب چپ – میانه نخست وزیر کنونی “هل تورنینگ اشمیت” محبوبیت خود را از دست داده و برخی نظر سنجی­ ها حکایت از آن دارد که حزب “مردم دانمارک” که حزبی بدبین و ضد مهاجرت است با کسب حدود 21.2% آراء در صدر قرار دارد.

پرتغال

انتخابات پارلمانی پرتقال در بازه زمانی بین 20 سپتامبر تا 11 اکتبر برگزار خواهد شد. این اولین انتخابات پارلمانی در یک کشور منطقه ایبری از ماه ژون 2011 به بعد است. مهم­ترین موضوعی که در کمپین انتخاباتی پرتغال مطرح است بحث کارایی اقدامات ریاضتی و انجام اصلاحات سیاسی و اقتصادی است. حزب چپ – میانه سوسیال دموکرات در حال حاضر قدرت را در اختیار دارد اما برخی از مقامات این حزب به اتهام فساد مالی یا از سمت خود استعفا داده (مانند وزیر کشور پرتغال) و یا دستگیر شده­ اند. این امر به نوعی می ­تواند محبوبیت این حزب را کاهش و زمینه را برای احزاب سوسیالیست افراطی تر مثل حزب بلوک چپ فراهم آورد. حزب فوق در انتخابات سال 2011 حدود 10 % آراء را به خود اختصاص داده بود که با توجه به شرایط کنونی انتظار می­ رود بر آراء خود بیافزاید.

لهستان

انتخابات پارلمانی لهستان در ماه اکتبر برگزار خواهد شد. نخست وزیر کنونی لهستان یعنی “اوا کوپاز”، که از اکتبر 2014 قدرت را در دست گرفته بیان داشته که مواضع دونالد توسک (رئیس کنونی شورای اروپا) نخست وزیر پیشین لهستان، را در راستای حمایت و هواداری از عضویت در اتحادیه اروپا دنبال خواهد کرد. این در حالی است که یاروسلاو کازینسکی از حزب قانون و عدالت، نخست وزیر لهستان در سال­ های 2006 و 2007 که تقریباً مواضع بدبین اروپایی دارد خود را برای شرکت در انتخابات آماده می­ کند.

اسپانیا

اسپانیا یکی دیگر از کشورهای عضو اتحادیه اروپا است که صحنه سیاسی آن ممکن است در سال 2015 دستخوش تغییرات شگرفی شود. حزب “پودموس” به معنای “ما می­ توانیم” از احزاب بدبین اروپایی است که موفق شد 8% آراء را در انتخابات پارلمان اروپا به خود اختصاص دهد. حزب پودموس همانند حزب سیریزا در یونان به شدت مخالف سیاست­ های ریاضتی تحمیلی اتحادیه اروپا و صندوق بین­ المللی پول است. با توجه به بحران مالی و اقتصادی و همچنین نرخ بیکاری بسیار بالا که اسپانیا درگیر آن است می­ توان انتظار داشت که این حزب بتواند در انتخابات پیش رو جایگاه خود را به عنوان یک حزب بدبین اروپایی ارتقاء دهد.

هلند

نهایتاً در ماه مارس، رأی دهندگان هلندی به پای صندوق­ های رأی می­ روند تا قانونگذاران استانی و محلی را انتخاب نمایند. نتیجه این انتخابات به طور غیرمستقیم در شکل­ دهی به مجلس ملی سنا نقش دارد. حزب لیبرال هلند در حال حاضر قدرت را در دست دارد و رهبر آن “مارک روته” به عنوان نخست وزیر دولت ائتلافی بر سر کار است. اگر این حزب در انتخابات استانی پیش رو اکثریت خود را در سنا از دست بدهد به نوعی می­ تواند نشانگر شکست روته و حزب آن در انتخابات پارلمانی آینده باشد. در این صورت جای تعجب ندارد که “حزب آزادی” به رهبری "خیرت ویلدرس” که حزبی ضد اروپایی است بتواند نمایش خوبی از خود به جای گذارد. حزب فوق در انتخابات قبلی در سال 2012 موفق شده بود حدود 16% آراء و 15 کرسی از 150 کرسی موجود را به خود اختصاص دهد.

همانطور که مشاهده شد سال 2015 آزمون بزرگی برای سنجش محبوبیت احزاب بدبین اروپایی نزد مردم 10 کشور عضو اتحادیه اروپا است. در اولین آزمون در یونان احزاب بدبین اروپایی، با پیروزی حزب سیریزا، سربلند بیرون آمدند. آیا یونان اولین قطعه دومینوی ظهور جریان­ های بدبین در اتحادیه اروپا در سال 2015 خواهد بود؟

* دانشجوی مقطع دکتری مطالعات اروپای دانشگاه تهران