نوبت انعطاف امریکاست

نویسنده: حسن بهشتی پور 

اعتماد: فضای حاکم بر مذاکرات هسته یی حاوی بیم ها و امیدهاست. با گذشت نزدیک به یک سال از توافق ژنو مسیری طولانی را به جلو رفته ایم، خیلی از موارد اختلاف دقیقا روشن شده، کارهایی که باید قدم هایی برای حل آنها برداشته شود، مشخص شده و 95 درصد این راهکارها به نتیجه رسیده است. اما اهمیت پنج درصد باقیمانده تا آنجاست که می تواند تمام این توافقات را تحت تاثیر خود قرار دهد. هرچند در موضوع پرونده هسته یی مسیر زیادی را طی کرده ایم اما اختلافات باقیمانده کم نیستند. با آغاز دور جدید مذاکرات هسته یی ذکر چند نکته ضروری است:
    
    1- استفاده از تعبیر دوئل میان ایران و امریکا، کیلومترها با واقعیات فاصله دارد. این مذاکرات تنها بین ایران و امریکا نیست بلکه بین ایران و گروه 1+5 است. خانم اشتون این بار نه به عنوان مسوول اتحادیه اروپا بلکه به نمایندگی از هر 5 کشور اتحادیه اروپا آغازگر مذاکرات است. اما حضور جان کری که به شایبه این دوئل دامن زده به این دلیل است که اصلی ترین مشکل ایران در این مساله امریکاست و این کشور هم بیشترین تاثیر را در روند کل مذاکرات از نخستین دور مذاکرات در سال 87 با حضور امریکا داشته است. تاثیراتی که البته بیشترین مخالفت ها را به همراه داشته و بیشترین گره ها را نیز ایجاد کرده است. اما ایران طی یک سال گذشته و با روی کار آمدن حسن روحانی نه تنها رویکرد مذاکرات را تغییر داده بلکه مجوز مذاکره مستقیم با امریکا را برای حل و فصل سریع تر مشکلات این پرونده دریافت کرده است.
    
    2- واقعیت این است که اروپایی ها بیشتر از لغو تحریم های علیه ایران نفع می برند. مناسبات گذشته اقتصادی بسیاری از کشورهای اروپایی با ایران تاحدود زیادی سودهای احتمالی حل این مشکل را معین کرده و بنابراین می توان ادعا کرد که این چند کشور اروپایی مشکلات چندانی برای بازگشت به بازار ایران را ندارند. از این نظر شاید بتوان امیدوار بود که وزرای خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس فشار بیشتری بر امریکا برای پذیرش دو موضوع داشته باشند. یکی مساله لغو یکجانبه تحریم ها و با لغو آن در فاصله کوتاه که ایران انتظار آن را می کشد و دوم در مورد تعداد سانتریفیوژهاست. آنها از این طریق امریکایی ها را ترغیب کنند که طرح معروف به طرح پلکانی که به موازات افزایش نیاز ایران به اورانیوم غنی شده تعداد سانتریفیوژها هم افزایش یابد جامه عمل بپوشاند. با همه این انتظارات اروپایی ها باید از نقش منفعل به نقش ابتکاری تغییر جهت داده و کمک کنند تا مذاکرات به نتیجه برسد. یکی از این راه ها حضور فعال تر در مذاکرات و ارایه طرح های متعددی برای حصول نتیجه و تلاش در جهت ترغیب بیشتر امریکا برای انعطاف بیشتر در این زمینه است. اکنون توپ در زمین امریکایی هاست. ایران تا آنجایی که می توانسته از خود انعطاف نشان داده و نظارت ها، کنترل ها و محدود سازی ها را طی 9 ماه گذشته انجام داده که چهار گزارش امانو بعد از توافق ژنو شاهدی بر این مدعاست. گزارش هایی که بر انجام آنچه تعهد کرده صحه گذاشته و اکنون این امریکاست که باید از خود انعطاف نشان دهد و اجازه ندهد این مذاکرات به بن بست کشیده شود. ما در این راه نیاز به توان بیشتری داریم. وزرای کشورهای اروپایی اگر وارد میدان شوند و البته برای کمک به حل قضیه نه همانند فابیوس که نه تنها کمکی برای رسیدن به توافق نکرد بلکه آن را به بن بست کشاند، باید درراستای رسیدن موضوع باشد. گرچه برخی نیز بر این اعتقادند که در این مساله، موضع امریکایی ها خیلی منعطف تر از موضع اروپایی هاست.
    
    3- مذاکره نباید برای مذاکره باشد، مذاکره باید برای به نتیجه رسیدن باشد. تمدید این موضوع به نفع ایران نیست. هرچند طرف غربی در شرایط تمدید مذاکرات است اما ایران با تمدید این مذاکره عملافشار بیشتری را تحمل خواهد کرد. اگر قرار بر تحمل فشارهاست، پس برای چه باید محدودیت ها را پذیرفت؟ بنابراین تمدید مذاکرات الی یوم القیامه کار صحیحی نیست. ایران برای تمدید مذاکرات باید حد مشخصی را تعیین کند. تاکنون رویکرد تیم مذاکره کننده ایرانی این بوده که تمام اقداماتی که غرب برای اعتماد به ایران در جهت عدم ساخت بمب هسته یی نیاز دارد به انجام رسانیده است. ایران غنی سازی 20 درصد را متوقف ساخته و آنچه را به عنوان ذخیره در اختیار داشته نصف را به پنج درصد رقیق و مابقی را اکسیده (به معنای نابود کردن نیست بلکه آن مرحله یی است که اورانیوم برای استفاده در رآکتور تهران آماده می شود) کرده است. پیشرفت پروژه اراک را متوقف کرده و مجموعه فردو و نطنز نیز با اورانیوم پنج درصد به فعالیت خود ادامه می دهند. نظارت ها را پذیرفته و بازدیدها هم که مرتبا و حتی بیشتر از گذشته صورت می گیرد. هرچند طرف غربی هم آنچه را متعهد شده انجام داده ولی اکنون مرحله یی است که در موضوع غنی سازی یک بار برای همیشه غربی ها باید این موضوع را بپذیرند که توان هسته یی ایران در سطح غنی سازی اورانیوم آن هم در سطح صنعتی باقی بماند. اگر این امر پذیرفته شود، بقیه مسائل قابل حل و فصل است.
    
    4- اگر مذاکرات تمدید نشود و به وضعیت آذرماه سال 92 برگردیم باز هم مذاکره خواهیم کرد. اصولاراه حلی به جز مذاکره وجود ندارد اما وقتی گفته می شود، تمدید نکنیم به این معناست که آن توافقات آذر ماه گذشته را دیگر اجرا نکنیم نه اینکه مذاکره را متوقف سازیم. مذاکره می تواند همچنان برای رسیدن به یک راه حل ادامه یابد. کسانی که مخالف مذاکره هستند هم، هیچ راه حل جایگزینی را که به نفع ملت ایران باشد پیشنهاد نمی دهند بنابراین ما باید حداکثر توان خود را بگذاریم تا به نتیجه برسیم و به نتیجه رسیدن مان هم راهی جز مذاکره ندارد. اکنون که زبان ایران برخلاف گذشته در چارچوب حقوق بین الملل است می توان امیدوار بود که اگر مذاکرات را ادامه دهیم حتما به نتیجه خواهیم رسید. اما باید توجه داشته باشیم تمدید توافق ژنو به معنای توقف مذاکره نیست.