کامرون به دنبال ربودن گوی سبقت از دیگران است

دیپلماسی ایرانی: ایران و انگلستان طی یک سال اخیر سیاست گام به گام را به منظور فراهم آوردن زمینه توسعه روابط دنبال کردند. شاید نقطه عطف این سیاست، حضور جک استراو به ایران بود. پس از آن بود که ایران و انگلستان در راستای همکاری های مشترک، و بازگردن روابط به حالت عادی، اقداماتی را انجام دادند. نخستین گام برداشته شده، تعیین کاردارهای غیرمقیم و سپس بازگشایی سفارتخانه های دو کشور هرچند نه در همه سطوح، است. البته دیدارهایی در سطح وزرای خارجه در حاشیه مذاکرات هسته ای صورت گرفت اما هیچ کدام آنها به اندازه دیدار رییس جمهور و نخست وزیر نخواهد بود. دیداری که پس از انقلاب اسلامی برای نخستین بار و در حاشیه اجلاس عمومی سازمان ملل در نیویورک صورت می گیرد. دلیل مختلفی برای این دیدار مطرح شده از جمله تحولات منطقه ای، توسعه روابط تجاری- اقتصادی ایران با برخی کشورهای اروپایی، مساله مبارزه با تروریسم، و همچنین اقدامات ایران برای حصول نتیجه در مذاکرات هسته ای. درباره علت این دیدار و همچنین اثرات آن با عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک و کارشناس مسائل بین المللی گفت وگویی داشته ایم که می خوانید:

تا چه حد دیدار رییس جمهوری ایران و نخست وزیر انگلستان متاثر از تحولات منطقه ای و مقابله با تروریسم است؟

توسعه روابط جمهوری اسلامی ایران با انگلستان طی یک سال اخیر، دلایل مختلفی دارد. زمانی که آقای جک استراو به ایران سفر کرد، گفته شد که این سفر می تواند تحولی در روابط ایران و انگلستان ایجاد کند. در حالی که پیش آن روابط در شرایط سختی بود. اما بازگشت آقای جک استراو به انگلستان و ارایه گزارش از سفر خود به نمایندگان مجلس، زمینه را برای توجیه آنها مبنی بر اینکه با روی کار آمدن دولت جدید ظرفیت منطقه ای ایران افزایش یافته و به صلاح بریتانیا نیست که روابطش را قطع کند، فراهم کرد. پس از بازگشت آقای استراو، شاهد بودیم روابط ایران و انگلستان قدم به قدم هرچند با احتیاط اما رو به جلو  حرکت کرد. در ابتدا این روابط در سطح کاردار و بازگشایی سفارتخانه ها صورت گرفت. در حین این سفر، اتفاقاتی نیز در منطقه و سطح بین الملل روی داد. اتفاق های خیلی مهمی که بریتانیا احساس کرد، نیاز بیشتری به جمهوری اسلامی ایران دارد. بحران منطقه به خصوص خطر داعش، این احساس را به وجود آورد که جمهوری اسلامی ایران می تواند در دفع تروریسم نقش اساسی داشته باشد. با توجه به این تهدیدات این گروه تروریستی روز به روز افزایش می یافت. دلیل دیگر، روابط روسیه با غرب به ویژه ایالات متحده، سپس اروپا و انگلستان طی یک ماه اخیر بر سر اوکراین است. جمهوری اسلامی ایران وارد مذاکراتی شده که بر اساس آن بتواند بخشی از تحریم ها را کاهش یا تخفیف دهد، از این رو راهی را با روسیه باز خواهد کرد. همین مساله می تواند به نزدیکی انگلستان به ایران بیانجامد. بدین نحو که انگلیسی ها سعی می کنند ایران را نسبت به برداشتن گام ها در رابطه با راه های تخفیف تحریم ها با روسیه، آرام  و قدم های آن را کند کند. این نگرانی وجود دارد که با اعمال تحریم ها علیه روسیه، مسکو این فضا را شکسته و بر مذاکرات هسته ای اثر منفی بگذارد.  علت سوم به مذاکرات هسته ای میان ایران و آمریکا مربوط می شود. ایران و آمریکا مذاکرات هسته ای را در سطح وزرا پیش برده اند و حتی تماس تلفنی آقای روحانی با اوباما نیز صورت گرفت. می توان گفت که مذاکرات چه در ژنو، وین یا نیویورک، به سمت جلو حرکت کرده و موضع چندان منفی از سوی دو طرف بیان نشده است. انگلستان نیز همواره سیاست فراآتلانتیکی خودش را دنبال و سعی کرده خود را با سیاست های ایالات متحده تطبیق دهد. از این رو لندن احساس کرده در شرایط کنونی که دولت ایران تغییر کرده، قدرت منطقه آن افزایش یافته و خودش را به اثبات رسانده است، بنابراین هرچند به صورت عملی و عیان اعلام نمی کند و اما متوجه شده اتهام های تروریستی که به ایران طی 30 سال گذشته وارد شده، افراط گری بوده و کشورهایی که خود به طور جدی از تروریسم حمایت کردند، به خاطر منافع خود به طور رسمی اعلام نکردند. با این حال در انگلستان، رسانه ها و حتی پارلمان تاریست ها در نطق های پیش از دستور خود به این موضوع اشاره می کنند. انگلستان دریافته است که جمهوری اسلامی ایران نه تنها به تروریسم در منطقه از جمله طالبان، القاعده، داعش و... کمک نمی کند، بلکه با آنها درگیر و سد در مقابل آنها ایجاد می کند. و در عین حال بدون کمک جمهوری اسلامی ایران نیز به خاطر توان منطقه ای و نفوذی که دارد، نمی توانند تروریسم را کنترل کنند.

اثرات این دیدار بر تحولات منطقه و همچنین روابط هر یک از طرفین با کشورهای منطقه چه خواهد بود؟

تصور نمی شود کشورهای منطقه به خاطر روابطی که ایران با انگلستان به دست آورده، روابط خود را تیره و تار کنند. طبیعتا نقدهایی در مذاکرات خود مبنی بر اینکه با وجود اتحادی که بین آنها و غربی ها وجود دارد، چرا مثلا انگلستان گرایش هایی به جمهوری اسلامی ایران پیدا کرده و فضا را برای فعال شدن ایران باز می کنید. این گلایه ها در رسانه های آنها مطرح شده است. اما بدان معنی نیست که روابط خود را با کشورهایی مانند انگلستان و آمریکا تیره یا قطع کنند. زیرا رژیم های منطقه به منظور حفظ خود نیازمند حمایت از کشورهای غربی هستند. در تک تک کشورهای پیرامونی ایران، پایگاه های غربی وجود دارد. برخی از این کشورها به خصوص عربستان با تعدادی از کشورهای عربی از جمله فرانسه، انگلستان، آمریکا و همچنین دیگر کشورها از جمله کویت، بحرین، قطر و امارات، قراردادهای استراتژیکی امضا کرده اند. بنابراین آنها این مساله را هضم و تحمل می کنند. آنها نیز به تدریج متوجه می شوند که ایران عامل ثبات در منطقه خواهد بود. جمهوری اسلامی ایران توانسته در بحران هایی مانند عراق و سوریه، خودش را به اثبات برساند و نشان دهد که در بین کشورهای منطقه این توان را دارد که هم ثابت خودش را حفظ و هم به دوستانش کمک کند. کمک های جمهوری اسلامی ایران همه در راستای ثبات منطقه ای بوده وانگلستان نیز این را متوجه شده است. انگلستان به این نتیجه رسیده که بدون کمک ایران نمی توان ثبات در منطقه  به وجود آورد.

تا چه حد این دیدار برآمده از رقابت منطقه ای میان انگلستان، فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی است؟

بخشی از آن مربوط به رقابت های منطقه ای و بخشی نیز به سیرتحولات نظام بین الملل مربوط می شود. البته این رقابت ها به بازار مربوط می شود. کشورهایی اروپا احساس کردند ممکن است ژئوپولتیک روابط ایران با دنیا باز و در مذاکرات هسته ای نیز توافقاتی حاصل شود، از این رو تحولی بزرگ در روابط ایران با خارج به وجود می آید. از این رو باید مقدمات آن فراهم شود. غربی ها در حوزه مسایل سیاسی، امنیتی و نظامی با هم متحد هستند اما در رابطه با مسایل اقتصادی و همچنین برخی مسایل فرهنگی با هم رقابت می کنند. بنابراین انگلستان به دنبال فراهم کردن زمینه ای است که اگر شرایط فراهم شد، و با توجه به اینکه طی سال های اخیر سرمایه گذاری جدی در زمینه های مختلف به ویژه نفت و گاز صورت نگرفته، بتوانند گوی سبقت را از رقبای خود بربایند.

انتشار اولیه : چهارشنبه 2 مهر 1393 / باز انتشار : دوشنبه 7 مهر 1393