دانشگاه "رستوران زنجیره ای مک دونالد" و تحریم غذایی چین

تهیه : ایمان محسنی نیا *

دیپلماسی ایرانی: چین در دهه های گذشته به خاطر شرایط ویژه و جمعیت زیاد آن فرصت مناسبی برای فعالین صنایع غذای بوجود آورد تا با سرمایه گذاری در آن کشور به سودهای مناسبی برسند.

از طرفی چین سیاست خود را در بخش مواد غذایی از کشت و تولید دانه و غلات به واردات بیشتر آن متمرکز نموده است. این تغییر رویکرد برای منابع طبیعی سراسر جهان خبر بدی محسوب می ‏شود. چین از کمبود دانه ‏ی غلات در کشورش رنج می ‏برد. این کمبود به خاطر عوامل گوناگونی ایجاد شده است. رسانه ‏های چینی کمبود دانه و غلات را به ‏ آلودگی ‏های شدید زمین ‏های زراعی مرتبط می ‏دانند. البته مشکلات آب ‏و ‏هوا و گسترش بیابان ‏ها نیز در کاهش سطح زمین ‏های زراعی این کشور بی ‏تأثیر نبوده است. همچنین برخی از مقامات حزب کمونیست چین بسیاری از زمین ‏های کشاورزی را با ادعای اینکه زمین ‏ها بایر هستند تصاحب کرده و تغییر کاربری دادند.

درحال ‏حاضر چین برای حل این کمبود از تولید غلات به تولید گوشت روی آورده است. این تصمیم باتوجه به تأثیر کم آلودگی محیط زیست بر این صنعت اتخاذ شده است. از این رو کشاورزان می ‏توانند حیوانات خود را با دانه ‏های وارداتی تغذیه کنند.

سیاست جدید چین در واردات دانه بدان معنی ست که در صورتی ‏ که واردات متوقف شود، چین با کمبود خوراک دام مواجه خواهد شد. در این صورت مردم چین دچار قحطی گوشت و غلات خواهند شد. البته حفظ و نگه ‏داری حجم واردات غلات، خود به تنهایی مشکل بعدی این کشور خواهد بود.

درحال ‏حاضر گزارش ‏ها حاکی از آن است که واردکنندگان سویا در چین هنوز قادر به دریافت اعتبار لازم از بانک ‏های چینی نشده اند. البته غیر معمول هم نیست که خریداران چینی از دولت خود در این مسئله کلاهبرداری کرده باشند. به ‏عنوان نمونه تعداد زیادی از واردکننده ‏های موادغذایی، از قبض انبار به ‏عنوان وثیقه برای دریافت پول نقد از بانک استفاده می ‏کردند و سپس پول را برای دیگر صنایع ذخیره می ‏کردند. به همین دلیل ارقام  سرانه ‏ی دانه و غلات در چین تا حد زیادی بالاتر از میانگین جهانی آن است.

 ولی این مسیر هر از چند گاهی دچار بحرانهایی گردید. به عنوان مثال می توان به رسوایی شیر چینی در سال ۲۰۰۸ یک رویداد در حوزه سلامت مواد غذایی در جمهوری خلق چین بود. این رسوایی در پی پیدا شدن ملامین در شیر، شیر خشک نوزاد و دیگر مواد غذایی تقلبی رخ داد. مواد شیمیایی افزوده شده به شیر برای تظاهر به پروتئین بالاتر در شیر استفاده شده بود. با این رسوایی صادرات محصولات شیر چین دچار مشکل شد، به طوری که ۱۱ کشور واردات لبنیات از چین را کلاً قطع کردند. پیدایش گوشت روباه و الاغ در صنایع غذایی چین نیز به شدت بحران ساز گردید.

 در چند روز اخیر خبری در سطح جهان منعکس شد که در آن شرکت مک دونالد و یام که بزرگترین رستوران های زنجیره ای چین را در اختیار دارند، به دلیل استفاده از گوشت های فاسد در غذاهای خود از مردم چین عذر خواهی کردند.

این دو شرکت که رابط رستوران های مک دونالد و کی اف سی، در سراسر چین را دارا می باشند، در غذاهای خود از گوشت فاسد مرغ استفاده کرده بودند.

این شرکت ها که در بازار جهانی و چین از سهم قابل توجهی برخوردار هستند، اعلام کرده اند، در تأمین گوشت خود تجدید نظر خواهند کرد.

اما این خبر شوک بزرگی در صنعت غذایی چین بوجود آورد و باعث بازداشت 5 نفر در این زمینه گردید. با توجه به اینکه شرکت مک دونالد در شانگهای چین دانشگاه تاسیس کرده است و این دانشگاه در چین نه زمین فوتبال و نه یک کتابخانه مجهز دارد. اما به نظر می رسد که دانشگاه همبرگر به دنبال پیشگامی در مدیریت آموزش برتر است.

شرکت مک دونالد اولین دانشگاه خود را سالیان قبل در چین با هدف آموزش نسل جدید در زمینه سبک های مدیریتی در شرکت های خارجی برای گسترش و حفظ استعداد های مردم چین افتتاح کرده بود چرا که نماینده شرکت مک دونالد در آسیا و اقیانوسیه ، خاورمیانه و آفریقا ، تایم فنتون می گوید  چین جایی است که شرکت مک دونالد به جهت گسترش بازارهای جهانی بیشترین رشد را داشته است. در کشوری که 300 میلیارد دلار در سال به جهت مصرف غذایی درآمد دارد این نرخ رشد 10 درصد در مقایسه با ایالات متحده آمریکا که از نرخ 2 تا 3 درصدی رشد برخوردار است بیشتر است.

مک دونالد پس از 20 سال حیاتش در چین بیش از 60000 کارمند را در 1100 رستوران در اختیار داشته و استخدام کرده و به دنبال تاسیس 2000 رستوران دیگر درطی 3 تا 5 سال آینده است .

از آن جایی که سیاست شرکت بر این مبنا می باشد که  شعبه های جدید این شرکت توسط دانش آموختگان این دانشگاه اداره شود، امکانات آموزشی خود را از هنگ کنگ به شانگهای تغییر داد. پیش از این بسیاری از کارمندان محلی این شرکت ها در مدرسه ای  که در نظر گرفته بودند آموزش می دیدند.

عرضه مواد غذایی فاسد باعث شد تا ژاپن، هنگ کنگ و شرکت کی اف سی از خرید از چین خوداری کنند. چرا که با توجه به فیلم منتشر شده در شبکه دراگون و فیلم برداری دوربین مخفی کار گذاشته شده که در آن از شرکت تامین کننده (Shanghai Husi Food )  گوشت و مرغ تاریخ گذشته را با مواد جدید مخلوط کرده و به خورد مشتریان می دادند تصویر برداری شده بود و افتضاحی تاریخی را بوجود آورد.

مک دونالد اولین رستوران خود را در اوایل دهه 1990 افتتاح نمود. اما برای تهیه گوشت مورد نیازش از بازار داخلی چین با وجود ارزانی آن نسبت به بازار خارجی استفاده ننمود. مک دونالد از شریکش یعنی گروه OSI کمک گرفت که سالیان متمادی گوشت مورد نیاز رستورانهای مک دونالد را تامین می نمود.

گروه OSI  همانند رستوران مک دونالد بزرگ و بزرگتر گردید تا جایی که رستوارن کی اف سی ، برگر کینگ و پاپا جونز محصولات گوشتی خود را از این شرکت درخواست نمودند چراکه بازرسی و کنترل کیفیت این گروه زبانزد خاص و عام بود.

نکته جالب توجه این است که هشت ماه پیش مدیر منطقه آسیا و اقیانوسیه گروه OSI  عنوان نموده بود که ما بهترین شرکت بین المللی در تهیه مواد غذایی بهداشتی هستیم و از این مورد به خود افتخار می کنیم. اما امروز بزرگترین لطمه به بازار مواد غذایی چین توسط همین گروه بوجود آمد.

این شرکت رابطه بسیار خوبی با دولت آمریکا نیز داشت و کارخانه آن در شانگهای در سالهای 2004 و 2010 توسط وزارت کشاورزی آمریکا مورد بازبینی قرار گرفت و گواهی تایید بهداشتی را نیز دریافت نمود.

این شرکت با دارا بودن 20 هزار کارمند و ایجاد 17 کارخانه در 17 کشور جهان به عنوان یکی از بزرگترین شرکتهای آمریکایی لقب گرفته بود. حتی در پاره ای از موارد این شرکت به عنوان مدلی موفق برای شرکتهای دیگر جلوه گر بود.

چین نسبت به گذشته اش رشد قابل ملاحظه ای در عرصه های مختلف بدست آورده است ولی در بحث آموزش نیروی کار انسانی همانند کشورهای عقب مانده می ماند که متاسفانه در نقش آفت بزرگتی در معرفی چین به دنیای امروزی را بازی می کند.

به هر ترتیب این افتضاح تاریخی در چین باعث شد تا رستوران مک دونالد بیشتر غذاهای گوشتی در منوی خود را خارج کند  و این یعنی دانشگاه مک دونالد در چین هم نتوانست جلوی تحریم صنعت غذایی را بگیرد و ماهیت تاسیس و اجرایی اش مورد سوال قرار گرفت. چراکه چین سومین بازار سود ده برای رستورانهای مک دونالد بوده است و حال این فرصت مناسب در اختیار رقبا قرار گرفت تا گوی سبقت را بربایند. و اینکه آیا گیاه خواران هم از این رستورانها استفاده می کنند یا اطمینان آنها نیز سلب گردیده است.

* پژوهشگر ، کارشناس جغرافیا و برنامه ریزی شهری