مهم‌ترین اختلافات ایران و ۱+۵ در موضوع هسته‌ای

ایران و ۱+۵ از روز چهارشنبه، دوره طولانی از مذاکرات فشرده را در وین آغاز کرده اند تا در فرصت مانده تا بیستم جولای به توافق جامع هسته ای برسند تا اختلافات چند ساله در این باره حل و فصل شود. این مذاکرات با پیچیدگی ها و دشواری های خاصی همراه است که خبرگزاری رویترز آن را در گزارشی خلاصه کرده است.

به گزارش «تابناک»، انتشار این خلاصه اختلافات در حالی صورت می گیرد که خبرگزاری رویترز به طور کلی نزدیک به طرف غربی دانسته می شود.

رویترز به نقل از منابع آگاه در مذاکرات مدعی شده است با وجود اختلافات جدی بین طرفین، دیپلمات ها گفته اند که اگر در مذاکرات پیشرفت حاصل شود و امکان رسیدن به توافق  باشد، دو طرف با تمدید دوره مذاکرات موافقت خواهند کرد.

رویترز سرنوشت مسائل زیر را در رسیدن به توافق یا شکست مذاکرات کارساز دانسته است.

غنی سازی اورانیوم

این مسأله، محور اصلی اختلافات است و حل آن سخت ترین کار در این مذاکرات به نظر می رسد. ایران تأکید دارد باید ظرفیت غنی سازی خود را گسترش دهد تا بتواند تعدادی راکتور را که قصد ساخت آن را دارد، تغذیه کند. این در حالی است که غربی ها اصرار دارند ایران باید توانایی غنی سازی خود را به شدت محدود سازد تا نتواند به سرعت سلاح هسته ای بسازد.

ایران اکنون بیش از ۱۹ هزار سانتریفیوژ نصب شده دارد که بیشتر آن ها از نسل قدیمی IR-۱ هستند و از این تعداد حدود ده هزار ماشین مسغول کار هستند.

رویترز مدعی شده است که قدرت های غربی اصرار دارند، ماشین های ایران به چند هزار ماشین محدود شود، در حالی که ایران به دنبال ده ها هزار ماشین است، حال آنکه اسرائیل (اصلی ترین دشمن ایران در منطقه و تنها دولتی که سلاح هسته ای دارد) خواستار برچیدن کامل برنامه غنی سازی ایران بوده است.

رویترز به نقل از کار شناسان غربی مدعی شده است، ایران اکنون می تواند در دو یا سه ماه مواد لازم برای ساخت یک سلاح هسته ای را فراهم کند و این زمان باید طولانی تر شود. این در حالی است که ایران ضمن اینکه تلاش برای ساخت سلاح هسته ای را رد می کند، این زمان را بیشتر می داند.

تحقیق و گسترش سانتریفیوژ ها

ایران اصرار دارد که از حق خود برای نصب سانتریفیوژهای پیشرفته تر عقب نشینی نخواهد کرد، حال آنکه به ادعای رویترز، غرب خواهان محدودیت های جدی بر نصب سانتریفیوژهای جدید در ایران است، زیرا این امر به ایران امکان خواهد داد، مواد لازم برای ساخت سلاح هسته ای را به سرعت فراهم کند و زمان گریز ایران به سوی سلاح کوتاه تر شود.

ایران چندین سال است با وجود همه سختگیری های طرف غربی تلاش کرده است، نسل جدیدی از سانتریفیوژ ها را جایگزین سانتریفیوژهای قدیمی کند که با فناوری دهه ۱۹۷۰ کار می کنند. ایران در سال ۲۰۱۳، حدود هزار سانتریفیوژ جدید از نسل IR-۲m در نطنز نصب کرده، ولی هنوز گاز به آن ها تزریق نکرده است؛ افزون بر این، ایران نسل های به مراتب پیشرفته تری از سانتریفیوژ ها را در تأسیسات تحقیق و توسعه خود آزمایش کرده است.

رآکتور اراک

راکتور اراک به دلیل آب سنگین بودن و تولید پولوتونیوم که می تواند در ساخت سلاح هسته ای به جای اورانیوم غنی شده مورد استفاده قرار گیرد، یکی دیگر از اهداف غرب است؛ آن ها خواهان برچیده شدن یا تبدبل آن به راکتور آب سبک هستند که پولوتونیوم کمتری تولید کند.

این در حالی است که ایران می گوید، راکتور تنها رادیوایزوتوپ هایی تولید خواهد کرد که در پزشکی و کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند. ایران هر گونه تلاش برای برچیدن این راکتور را رد کرده است.

نکته ای که رویترز ترجیح داده به آن اشاره ای نکند، اینکه حفظ ماهیت آب سنگین اراک، یکی از خطوط قرمز ایران در مذاکرات هسته ای است.

کار شناسان و دیپلمات ها یکی از راه های توافق بر سر رآکتور اراک را این دانسته اند که تغییراتی در آن پدید آید تا تولید پلوتونیوم در آن به طور جدی کاهش یابد.

به ادعای رویترز، کار شناسان غربی نگران هستند که چنین تغییری قابل تغییر دوباره به حالت اولیه است و ایران امکان آن را دارد که بعدا به طرح اولیه راکتور بازگردد.

تحقیقات درباره ساخت سلاح هسته ای

مقامات غربی می گویند، ایران به عنوان بخشی از یک توفق جامع هسته ای باید به نگرانی های طولانی مدت پاسخ دهد که بر اساس آن ادعا می شود ایران در دوره ای به دنبال طراحی کلاهک هسته ای بوده است. ایران این ادعا را رد می کند و پیشنهاد داده برای حل این مشکل با آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری کند، ولی به ادعای رویترز، پیشرفت همکاری ها در این حوزه تاکنون محدود بوده است.

رویترز مدعی است از آنجا که رسیدگی آژانس به این مسأله ممکن است ماه ها و یا حتی سال ها طول بکشد، کار شناسان و مقامات غربی پیشنهاد کرده اند، برداشته شدن برخی تحریم های ایران باید به میزان همکاری ایران در این باره گره زده شود.

مسأله دیگر آنکه آیا آژانس باید کامل از ایران در این باره رفع اتهام کند یا اینکه اطمینان از توقف چنین تحقیقاتی کافی خواهد بود.

تحریم ها

جدول زمانی و چشم انداز برداشته شدن تحریم های سازمان ملل و کشورهای غربی که در هشت سال گذشته علیه ایران وضع شده، یکی دیگر از پیچیده ترین مسائل در مذاکرات هسته ای است. (بر خلاف اشاره رویترز به دوره هشت ساله گذشته، باید به این نکته اشاره شود که در توافق ژنو، ۵+۱ تعهد داده که همه تحریم های وضع شده مرتبط با مسأله هسته ای برچیده شود؛ برخی از این تحریم ها قدیمی تر هستند).

ایران به دنبال آن است که تحریم ها در سریع ترین زمان ممکن برداشته شود ؛ هرچند به نظر می رسد ایران پذیرفته است که برداشته شدن تحریم ها تدریجی و متناسب با اقدامات متقابل ایران خواهد بود.

در حالی که اوباما رئیس جمهور آمریکا می تواند برخی تحریم ها علیه ایران را بدون نیاز به موافقت کنگره به حالت تعلیق در بیاورد، به نظر می رسد اعضای کنگره ـ که به دیپلماسی با ایران بدبین هستند ـ توانایی پیچیده کرده اجرای توافق هسته ای با ایران را داشته باشند و بتوانند با برداشته شدن تحریم ها مخالفت کنند.

مقامات آمریکایی می گویند که آمریکا مصمم است در این باره با کنگره کار کند. اسرائیل نگران است که برداشته شدن تحریم های ایران، باعث شود با کنار رفتن سریع فشار ها بر ایران، مانع محدودیت جدی بر برنامه هسته ای ایران شود.

موشک های بالستیک

ایالات متحده با اشاره به قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت در سال ۲۰۱۰ ـ که کار ایران روی موشک هایی که قابلیت حمل کلاهک هسته ای دارند را ممنوع کرده است ـ اظهار می دارد که باید به این موضوع در توافق جامع هسته ای پرداخته شود.

ایران چنین توانایی را بخشی مهمی از توانایی بازدارندگی و نیز اقدامات تلافی جویانه خود در صورت بروز جنگ می داند و پافشاری دارد که برنامه موشکی بخشی مشروع و قانونی از توانایی نظامی متعارف ایران است و بحث بر سر محدود کردن آن در مذاکرات را رد می کند.

هرچند این مسأله یکی از موضوعات چالش زا در مذاکرات هسته ای است، کار شناسان و دیپلمات ها انتظار ندارند که این مسأله به خودی خود مانع رسیدن به توافق باشد.

دوره توافق جامع

این یکی دیگر از مسائل مهمی است که شکاف بین مواضع طرفین درباره آن زیاد است.

بنا به ادعای رویترز، یکی از مقامات کشورهای ۱+۵ گفته است که آن ها به دنبال دوره بیست ساله هستند، این در حالی است که بنا به ادعای رویترز، ایران به دنبال دوره پنج ساله است تا پس از آن وضعیت پرونده ایران در آژانس عادی شود و با ایران مانند دیگر اعضای غیر مسلح به سلاح هسته ای در پیمان ان پی تی رفتار شود. این وضعیت باعث خواهد شد که ایران مانند دیگر کشورهای عضو بتواند به دنبال استفاده از انرژی هسته ای برای مصارف صلح آمیز باشد.