تاسیس اتاق ایران و امریکا پس از مذاکرات هسته‌ای

اعتماد - فریبا پژوه : از زمانی که انسان ها با یکدیگر به مبادله کالا پرداختند تشکل هایی در هر ده یا قبیله برای بررسی نیاز ها و حل مشکلات فی مابین میان دو قبیله فعالیت داشته اند. به معنای کلاسیک اتاق های بازرگانی – chamber of commerce - تشکل هایی هستند که در آن تجار عمده و صاحبان صنایع برای هماهنگی فعالیت های خود و چانه زنی با نهاد های حکومتی برای تامین منافع شان تلاش می کنند.

با تورق کتب تاریخی و مطالعه زندگی اجتماعی انسان ها در قرون گذشته، این واقعیت آشکارتر می شود که هم در ایران و هم در بسیاری از جوامع انسانی ریشه دار و فرهنگ مدار دیگر، همواره بازار و بازاریان و صاحبان صنایع و حرف و اصناف – به ویژه در قالب تشکل های متمرکز و نهادهای مردمی– نقشی فعال در جریان امور اجتماعی داشته اند و بر جهات و ابعاد گوناگون امور زیستی جوامع خود اثر گذاشته اند.

در اواسط قرن سیزدهم هجری شمسی، نماینده فعال هیات تجار تهران، حاج محمدحسن امین الضرب بود که توانست با حمایت جمعی از بازرگانان، نظر موافق ناصرالدین شاه را برای تشکیل مجلس وکلای تجار ایران جلب کند. شاه هم در 12 شوال سال 1301 هجری قمری (1262 شمسی) اساسنامه این مجلس را تایید کرد.

مجلس وکلای تجار ایران که به اختصار آن را «مجلس تجارت» هم می گفتند، دستگاهی اقتصادی، با صلاحیت حقوقی و شخصیت سیاسی بود.

این مجلس مقام تنظیم کننده برنامه های پیشرفت اقتصادی و توسعه بازرگانی خارجی را داشت و از نظر قضایی مسوولیت محکمه تجارت را نیز بر عهده داشت و مرکب از نمایندگان منتخب تجار ایران با هدف سیاسی بود و در نهایت این مجلس جلوه یی تازه از حرکت اجتماعی طبقه تجار در آن برهه زمانی در خود داشت.

تشکیل نخستین اتاق تجارت

در 16 مهر ماه سال 1305 شمسی، نخستین اتاق تجارت ایران در وزارت بازرگانی در تهران تشکیل شد و در سال 1309 قانون اتاق های تجارت در 5 فصل و 35 ماده به تصویب رسید.

به موجب ماده اول این قانون، تاسیس اتاق های تجارت در مراکز تجاری مهم مملکتی، بر حسب تقاضای تجار محل و پیشنهاد وزارت اقتصاد ملی و با تاسیس اتاق تجارت در مراکز تجاری مهم مملکتی بر حسب تقاضای محل و پیشنهاد وزارت اقتصاد ملی و با تصویب دولت، واقع می شد.

پس از شهریور سال 1320 شمسی، با تلاش جمعی از بازاریان، قانون جدیدی به نام «قانون تشکیل اتاق بازرگانی» به تصویب رسید و به تدریج، دو انجمن سیاسی بازار، یعنی اتحادیه بازرگانان و اتحادیه اصناف نیز به اتاق بازرگانی تهران پیوستند.

سرانجام در اسفند ماه سال 1348 و براساس ماده واحده مصوب مجلس شورای ملی، اتاق بازرگانی و اتاق صنایع و معادن در یکدیگر ادغام شدند و در نتیجه، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن به وجود آمد و آیین نامه اجرایی آن در سال 1349 به تصویب رسید.

در سال 1357 پس از پیروزی انقلاب، هیاتی متشکل از آقایان حاج طرخانی، سید علینقی خاموشی، اسدالله عسگراولادی، علاالدین میرمحمدصادقی، میرفندرسکی، محمدعلی نوید و ابوالفضل احمدی، اداره امور اتاق را در دست گرفتند و در نخستین انتخابات، سیدعلینقی خاموشی به عنوان رییس اتاق ایران و تهران انتخاب شد.

اتاق بازرگانی در تحدید تحریم

شرط اصلی فعالیت اتاق های بازرگانی هر کشور ارتباطات مستقیم تجاری و اقتصادی آن کشور با سایر کشور های دنیا است و به گفته بسیاری از متخصصان، اتاق های بازرگانی در چند سال گذشته به دلیل تحریم های بین المللی و کاهش سطح ارتباط سیاسی و در پی آن روابط اقتصادی با سایر کشور ها در سکون به سر می بردند.

اسدالله عسگراولادی، رییس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران در همین زمینه گفته بود که در نیمه نخست سال 92 حدود 41 میلیون تن صادرات داشتیم که مبلغ آن به 17 میلیارد و 900 میلیون دلار رسید.

به گفته عسگراولادی، از مجموع صادرات انجام شده در نیمه اول سال پیش تنها حدود 11 میلیارد دلار به صادرات غیر نفتی اختصاص یافته بود.

او درباره دلایل کاهش 13 درصدی صادرات در نیمه نخست سال پیش گفت که نخستین دلیل این مساله تحریم ها بوده، باید توجه داشت که تحریم ها شلاق خود را بر پیکره برخی عوامل صادراتی زده است. هرچند به گفته او برخی توانسته اند از تحریم ها استفاده کرده و در همین شرایط صادرکننده برتر شوند.

پدرام سلطانی، نایب رییس اتاق بازرگانی ایران در گفت وگو با «اعتماد» بر این مساله تاکید می کند که در چند سال گذشته اتاق های مشترک ایران با کشور های اروپایی رابطه زیادی نداشتند و فعال نبودند.

سلطانی با اشاره به تحریم های بین المللی علیه ایران در چند سال گذشته، گفت: به دلیل تحریم ها و در برخی موارد تشدید آنها سطح تبادلات تجاری ایران با بسیاری از کشور ها از جمله کشور های اروپایی کاهش یافت و به این ترتیب اتاق های بازرگانی بین ایران و این کشورها به طور عملی در سکون به سر می بردند.

او با بیان اینکه رویکرد سیاست خارجی و روابط دیپلماتیک ایران پس از انتخاب حسن روحانی حرفه یی تر شده است، تاکید کرد که ارزیابی تجار و بازرگانان عمده و مسوولان سیاسی از رویکرد جدید سیاست خارجی ایران مثبت بوده و به همین دلیل اشتیاق زیادی در این کشور ها برای گسترش روابط اقتصادی با ایران به وجود آمده است.

به گفته سلطانی در چند ماه گذشته گروه های مختلف تجاری از سایر کشور ها به ایران آمده اند و رفت و آمد تجار و بازرگانان میان ایران و دیگر کشورها به وجود آمده است و به این ترتیب اتاق های بازرگانی ایران و خارجی ها فعال شده و از سکون سابق درآمده اند.

اتاق بازرگانی ایران و امریکا در محاق

22 مهرماه سال گذشته بود که برای نخستین بار پدرام سلطانی نایب رییس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران از ثبت اتاق بازرگانی ایران و امریکا در ایالات متحده خبر داد.

خبرگزاری تسنیم نیز آن زمان در این باره گزارش داد که در جریان سفر هیات ایرانی از بانک مرکزی و وزارت اقتصاد به کشور امریکا برای شرکت در اجلاس پاییزه بانک جهانی و صندوق بین المللی پول، جلسه یی با حضور مسوولان ایرانی و ایرانیان مقیم امریکا در دفتر حافظ منافع جمهوری اسلامی ایران (سفارت پاکستان) برگزار شد و رییس بانک مرکزی ایران از دستور ویژه محمد نهاوندیان برای تشکیل اتاق بازرگانی ایران و امریکا خبر داد و اظهار داشت که این موسسه هم اکنون به ثبت رسیده است.

سال گذشته، ابوالفضل حجازی، عضو اتاق بازرگانی در گفت وگو با روزنامه انگلیسی زبان «ایران دیلی» هم گفته بود که تهران و واشنگتن در حال راه اندازی اتاق بازرگانی در عرض کمتر از یک ماه هستند.

به گفته او اتاق مشترک بازرگانی که قبلا در امریکا به ثبت رسیده، امکانی در راستای برقراری روابط مجدد میان دو کشور است و دولت نیز مجوز فعالیت مشترک برای بخش خصوصی با امریکا را صادر کرده است.

وی همچنین از آمادگی ایران برای برقراری خط پرواز مستقیم میان دو کشور سخن گفت و تاکید کرد که ایران می تواند از طریق این خط پرواز، محصولات خود را به امریکا صادر و محصولات خام و تکنولوژی های پیشرفته امریکایی را نیز از این مسیر وارد کشور کند. با این همه و پس از گذشت قریب به یک سال از وعده تشکیل اتاق بازرگانی ایران و امریکا این مساله هنوز در پرده یی از ابهام قرار دارد.

پدرام سلطانی، نایب رییس اتاق بازرگانی ایران در این بار گفت: شرایط درباره تشکیل اتاق بازرگانی ایران و امریکا از سال گذشته تاکنون تغییر چندانی نداشته است و تشکیل این اتاق به پیشرفت مذاکرات هسته یی و گسترش روابط دیپلماتیک و همچنین تصمیم گیری های کلان مسوولان کشور بستگی دارد.

سلطانی در ادامه گفت: فلسفه وجودی تشکیل اتاق های بازرگانی ایجاد، رشد و ترمیم روابط تجاری و اقتصادی بین دو کشوراست.

با توجه به اینکه ارتباط مستقیم تجاری و اقتصادی بین ایران و امریکا وجود ندارد نیاز مبرمی هم برای تشکیل این اتاق تاکنون احساس نشده است.

سلطانی با بیان اینکه از اقدامات امریکایی ها در رابطه با تشکیل اتاق بازرگانی مشترک با ایران اطلاع ندارد، تصریح کرد: ساز و کار تشکیل اتاق های بازرگانی در ایالات متحده نسبت به ایران متفاوت است.

در این کشور اتاق بازرگانی می تواند مانند یک شرکت تجاری ثبت شود اما در کشور ما اتاق مشترک در نهایت باید با مجوز اتاق بازرگان ایران به وجود بیاد. ایران و ایالات متحده در چند دهه گذشته روابط اقتصادی و تجاری غیر مستقمی باهم داشته اند و در این میان سود اصلی نصیب بازرگانان خارجی و دلال ها شده است.

به نظر می رسد اگر در ماه های آینده روابط دیپلماتیک ایران با سایر کشور ها از رشد فزاینده یی برخوردار شود و مذاکرات هسته یی به نتیجه یی مثبت برسد می توان از تشکیل اتاق بازرگانی این دو کشور با شفافیت بیشتری سخن گفت.