خوشرو: پیروزی عبدالله برای ایران مطلوب تر است

عراق و افغانستان به عنوان کشورهایی که مهد تروریسم قلمداد می شدند از سوی آمریکا مورد حمله واقع شدند. اما با گذشت چندین سال از اقدامات ماجراجویانه جرج بوش پسر، مشخص شده که حمله آمریکا نه تنها خطر تروریسم را برطرف نکرد، بلکه باعث شعله ور شدن آتش افراط گرایی و رادیکالیسم شد. اتفاقی که سبب شده مسئله بنیادگرایی تروریستی و رادیکالیسم افراطی نه تنها کل منطقه خاورمیانه که حتی اروپا را هم در نوردد. حال اما با برگزاری انتخابات در دو کشور عراق و افغانستان این سوال پیش می آید که آیا ایران توانسته از گذار قدرت در این کشورها بهره مند شود یا خیر و همچنین توسعه افراط گرایی دینی و تروریسم چه موانع و مشکلات منطقه ای را پدید آورده است؟ با دکتر غلامعلی خوشرو معاون پیشین وزارت امور خارجه پیرامون این سوال به گفتگویی نشستیم که مشروح آن را در ادامه می خوانید:  

 

افغانستان و عراق دو کشور همسایه ما هستند که در سال های اخیر مورد حمله آمریکا قرار گرفته اند، هر دو کشور پس از تغییر حکومت ها شرایط متفاوتی را تجربه کرده و منافع ایران در این دو کشور پس از سقوط حکومت های پیشین افزایش یافته است. اما سوالی که پیش می آید این است که چرا ایران نتوانسته آنطور که در عراق به منافع خود دست یابد، در افغانستان به موفقیت قابل توجهی برسد؟

شرایط افغانستان با عراق متفاوت است. افغانستان به دلیل مشکلات اقتصادی فراوان، هنوز از کشورهای مختلف دنیا کمک دریافت می کند و امکانات این کشور هم بسیار محدود است و حضور هر چه بیشتر ایران در افغانستان، به هزینه فراوان تر منتج خواهد شد. همان طور که تا کنون هم به همین شکل بوده است و راه سازی، ساختمان سازی و مباحثی از این دست سبب شده تا ما هزینه های فراوانی را در آن کشور انجام دهیم. ضمن اینکه علاوه بر این مسائل، ناامنی هم در این کشور بسیار است. ولی در عراق به دلیل برخورداری از ظرفیت های اقتصادی گسترده، موقعیت های مناسب تر و همچنین حضور اماکن مذهبی و عتبات عالیات، سبب می شود ارتباط تنگاتنگی میان مردم و دولت های ایران و عراق ایجاد شود. بنابراین با توجه به موقعیت دو کشور چندان اعتقاد ندارم که در افغانستان بد و در عراق خوب عمل کردیم. چرا که هنوز در افغانستان پیش نیازهای زیادی برای ورود به مرحله بهره برداری وجود دارد.

سیاست خارجی و منطقه ای ما و هندوستان در افغانستان دارای همسانی های فراوانی است و هر دو کشور از ابتدا از صلح و ثبات در این کشور همسایه استقبال کرده اند، چرا که برهم خوردن امنیت در افغانستان می تواند موجبات تسری یافتن این ناامنی به ایران و هندوستان هم شود، درحالی که کشورهایی چون پاکستان و عربستان سیاست دیگری را دنبال می کردند. بر این اساس نوع مواجهه ما با مسائل افغانستان باید در چه چارچوبی باشد که منافع ایران را تأمین کند؟

انتخاباتی که در افغانستان با شفافیت و سلامت برگزارشده به دور دوم کشیده شده است. ما امیدواریم همین روند در دور دوم نیز مشاهده شود. اگر الگوی رأی دور نخست تکرار شود، شرایط برای ایران مطلوب تر خواهد بود. برعکس برای کشورهایی چون پاکستان و عربستان که هزینه های زیادی هم در افغانستان انجام داده اند، روند مطلوبی رقم نخواهد خورد. کشورهایی که طی این سال ها با حمایت از طالبان ضربات زیادی به صلح و ثبات در افغانستان و منطقه وارد کرده اند. ما بیشتر به دنبال پیاده سازی روندی شفاف، آزاد و سالم در انتخابات افغانستان هستیم. البته در هند هم انتخاباتی برگزار شده که آن هم می تواند بر معادلات منطقه ای تاثیرگذار باشد.

عموم تحلیلگران بر این باورند که پیروزی عبدالله می تواند گزینه بهتری برای ایران باشد و احتمالاً معرفی احمدزی، چندان سناریو مطلوبی قلمداد نمی شود. بر این اساس سناریوهای محتمل در صورت پیروزی هر یک از این دو نامزد برای روابط ایران و افغانستان چگونه است؟ ضمن اینکه در صورت پیروزی هر یک ایران باید چه نوع مواجهه ای با دولت جدید افغانستان داشته باشد که بتواند منافع خود را بیشینه و بهینه نماید؟

اصولاً بیش از اینکه ما به نتایج انتخابات بپردازیم، باید به فرآیند صحیح انتخابات در افغانستان تکیه کنیم. هر کدام از این دو که در یک ساز و کار سالم رأی بیاوردند، طبیعتاً منتخب مردم افغانستان هستند و ما با آن ها کار خواهیم کرد. اما الگوی آرایی که به آن اشاره کردم نشان می دهد که دکتر عبدالله فاصله بسیار کمی با حد نصاب 50 درصدی دارد و شانس پیروزی او بیش از رقیبش است. بر این اساس ما امیدواریم که دکتر عبدالله رأی بیاورد. او از نیروهای جهادی و مخالف طالبان بوده است. در کنار احمدشاه مسعود، شیر پنج شیر با نیروهای طالبان جنگیده است. ضمن اینکه در مقابل نفوذ عربستان و پاکستان همیشه از خود استقلال نشان داده است. بنابراین پیروزی او گزینه بسیار خوبی برای ایران خواهد بود. با این وجود این انتخاب مردم افغانستان است که چگونه رأی دهند و چگونه عمل کنند. سیاست خارجی ما هم بر اساس روابط دوستانه با افغانستان است و برای ایران این مسئله حائز اهمیت است که افغانستان ثبات و توسعه داشته باشد، مرزهای این کشور با همسایگان به ویژه با ایران امن شود و روابطش با جمهوری اسلامی به دلیل هم فرهنگی، همسایگی و مسائلی از این دست تقویت شود. در مجموع زمینه های گسترده ای برای همکاری دو کشور وجود دارد. در ضمن وقتی نیروهای خارجی هم که در این کشور حضور دارند، از افغانستان خارج شوند، ایران بهتر می تواند فعال باشد و به پیشرفت و توسعه این کشور کمک نماید.

ما پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی یک فرصت بسیار خوب برای سرمایه گذاری اقتصادی در جمهوری های استقلال یافته شوروی سابق را از دست دادیم. فرصتی که به دلیل همسانی های فرهنگی و هویتی ایران و آن جمهوری ها می توانست زمینه رشد چشمگیر اقتصادی ایران را فراهم نماید. حال با توجه به اینکه خروج نیروهای خارجی از افغانستان نزدیک است، چه باید کرد تا این فرصت این بار در افغانستان از دست نرود؟

شما پیش فرضی را در این سؤال مطرح کردید که من نمی خواهم به آن بپردازم، چرا که بحث پراکنده می شود. ولی در مورد افغانستان باید اشاره کرد اگر شما به این کشور به عنوان یک حوزه منافع اقتصادی ایران نگاه می کنید، باید گفت که این نگاه چندان درست نیست. افغانستان تا مدتی نیاز به کمک های توسعه ای دارد. ما در طی این سال ها کمک هایی در زمینه ساخت بیمارستان، توسعه زیرساخت ها، بهبود وضعیت راه و ساختمان این کشور، افزایش سطح سلامت و اقداماتی از این دست انجام داده ایم، همچنان هم نیاز به کمک در زمینه توسعه زیرساخت های اساسی دارد تا بعداً بتواند منافع اقتصادی برای ایران داشته باشد. همین که ایران توانسته از یک روابط جنگی که با طالبان داشت به یک روابط دوستانه با افغانستان برسد و دو کشور به دو دوست منطقه ای برای یکدیگر تبدیل شود باشد، اتفاق بزرگی است. هرچند ایران هنوز هم باید در این کشور کمک، سرمایه گذاری و کار کند، ولی می خواهم بگویم که افغانستان یک فرصت اقتصادی برای هیچ کس نیست. نه برای ایران و نه برای کشور دیگری. در شرایط کنونی مهم ترین مسئله امینت این کشور است. ثبات افغانستان از درجه بالای اهمیت برخوردار است. کنترل تولید تریاک، بازگشت پناهندگان افغانی که در ایران هستند و مواردی از این دست بهترین گزینه برای ایران است. برخی از کشورهایی که در افغانستان سرمایه گذاری کردند به هیچ نتیجه ای نرسیدند، کما اینکه تمام پول های عربستان در آنجا باد هوا شد. یا اتحاد شوروی که در گذشته به این کشور حمله کرد و سرمایه های فراوانی را به پای این کشور ریخت و جنگ پرهزینه ای را متحمل شد، در نهایت با سرافکندگی از این کشور خارج شد. ماندن در افغانستان و داشتن روابط دوستانه و آبرومند کار بسیار دشواری است. این کشور هنوز هم می تواند محیط مشکل زایی برای همسایگان باشد. بر این اساس طراحی روابطی که فاقد این مشکلات باشد می تواند بسیار حائز اهمیت تلقی شود. با توجه زمینه های مشترک فرهنگی، حوزه های کاری خوبی برای ایران وجود دارد و می توان امیدوار بود امنیت لازم در آنجا شکل گیرد و ایران بتواند از آن فرصت ها بهره برداری کند. من خیلی با این پیش فرض موافق نیستم که کشورهای دیگر در افغانستان پروژه های اقتصادی سودآوری را در دست گرفته اند و ایران عقب افتاده است. افغانستان فعلاً در چنین وضعیتی نیست و بیشتر باید به این کشور کمک کرد که از وضعیت فعلی اش خارج شود، سپس می تواند یک همکار خوب برای ایران در حفظ صلح و امنیت منطقه باشد.

عراق دیگر همسایه ماست که انتخاباتی تازه در آن برگزارشده و این روزها تحلیل های فراوانی پیرامون آینده ساخت دولت در این کشور به گوش می رسد. نوری مالکی به عنوان فردی که از حمایت ایران هم برخوردار بوده در سال های پس از سقوط صدام قدرت را در این کشور در دست داشته است. اما در سال های اخیر انتقادات نسبت به وی از سوی جریان های مختلف(حتی شیعه) افزایش یافته است. همین مسئله سبب شده تا شرایط او در انتخابات اخیر دشوارتر شود. بر این اساس و با توجه به سناریوهای مختلفی که پیرامون دولت آینده این کشور وجود دارد، مواجهه ما نسبت به عراق آینده و دولت این کشور باید در چه چارچوبی تبیین شود که بتواند منافع ایران را تأمین کند؟

ما در عراق هم حامی انتخاباتی شفاف، سالم و فراگیر هستیم. خوشبختانه انتخابات اخیر هم همین گونه بوده است. این که چه کسی در عراق رأی اکثریت را می آورد، مسئله داخلی آن کشور است، اما آنچه برای ما به عنوان یک دولت همسایه مهم است، این است که با توجه به اینکه پس از سقوط صدام، همیشه دولت در این کشور ائتلافی بوده و در دولت ائتلافی هم باید خواسته های طرفین و همچنین جریان هایی که در ائتلاف نیستند مدنظر قرار گیرد. بر این اساس من معتقدم عراق در موقعیت حساسی قرار دارد چرا که هنوز برخی از همسایگان این کشور از جریانات افراطی در عراق حمایت می کنند. بر همین اساس بسیار مهم است که دولت آتی این کشور بتواند در مقابل کشتارهای فرقه ای و خشونت پراکنی که این کشور وجود دارد موضع قوی بگیرد و مقابل آن بایستد.

در خصوص کشتارهای مذهبی و قومیتی که به آن اشاره کردید طبیعتاً اگر ادامه پیدا کند می تواند معضلات امنیتی برای ایران به همراه داشته باشد. این مسئله وقتی نگران کننده تر می شود که دریابیم زمزمه های قوی پیرامون گرفتن پست ریاست جمهوری از کردها در این کشور شنیده می شود. در این صورت آیا چنین روندی نمی تواند تأثیرات منفی روی ایران داشته باشد؟