قیام پنهان در عربستان سعودی

در استان شرقی عربستان سعودی، که از مناطق نفت خیز این کشور است، معترضان در سه سال گذشته با الهام گرفتن از بهار عربی خشم خود از حکومت را ابراز کرده اند. صفا الاحمد، خبرنگار عربستانی، در اقدامی بی سابقه برای تهیه گزارش به این منطقه سفر کرده است.

حتی در خود عربستان سعودی هم اعتراضات در منطقه ساحلی قطیف به ندرت در خبرها انعکاس پیدا می کنند. فعالیت خبرنگاران در این منطقه تقریبا غیرممکن است. اما من توانستم دور از چشم رادارها به آنجا سفر کنم. من در این منطقه متولد، و در همان حوالی بزرگ شدم و به همین خاطر به خوبی آنجا را می شناسم. در دو سال گذشته بارها بدون اطلاع مقامات عربستان به استان شرقی سفر کردم. می خواستم بفهمم که چرا فعالان مدنی متعلق به اقلیت شیعه کشور با تظاهرات علیه حکومت پادشاهی جان خود را به خطر می اندازند.

چطور اعتراضات پشت سرهم ادامه داشته، و صدای آن ساکت نشده است؟

دل و جرأت پیدا کردن
استان شرقی محل زندگی اکثر شیعیان عربستان است. آنها کمتر از ۱۵ درصد جمعیت را تشکیل می دهند و بسیاری از آنها ادعا می کنند که به خاطر مذهبشان هدف تبعیض قرار می گیرند. اعتراضات در عربستان در اوایل سال ۲۰۱۱ شروع شد. در آن زمان معترضان خواهان آزادی ۹ نفری بودند که سال ها بدون محاکمه در زندان بودند.

قیام های عربی که سراسر منطقه را فرا گرفت، به معترضان دل و جرأت بیشتری داد، اما در این کشور پادشاهی محافظه کار، مخالفت به ندرت تحمل می شود. در اعتراضات سه سال اخیر ۲۰ مرد جوان کشته شده اند، و صدها نفر دیگر زخمی یا زندانی شده اند. تهیه گزارش از این منطقه با چالش های زیادی روبرو بود. با اینکه من تبعه عربستان سعودی هستم، ولی رفتن با دوربین از جایی به جای دیگر خیلی سخت بود و ممکن بود بازداشت شوم.

نفس زن بودن کافی است که به خاطر ظاهرتان به دردسر بیفتید. یکی از مأموران پلیس مذهبی، یعنی همان نهاد مشهور موسوم به سازمان امر به معروف و نهی از منکر، سر من داد زد، چرا که معتقد بود جلوی عبایم به اندازه کافی بسته نیست.

رانندگان که معمولا مهاجرانی غیرعربستانی هستند، به شدت به من مشکوک بودند. من در تهیه گزارشم تا حدی به تصاویر نادری که فعالان مدنی در اختیارم می گذاشتند، متکی بودم. این تصاویر نشان می دهند که این درگیری ها تا چه حد پیش رفته اند.

رویارویی خشونت بار
معترضان با دقت فراوان اقداماتشان را مستند کرده اند، چرا که می خواهند پیامشان را به گوش دیگران برسانند.

آنها همچنین در مبارزه با حکومت بسیار فعال هستند؛ مثلا یک پوستر چهره ملک عبدالله را پاره کرده، و به آتش کشیدند. انجام چنین کاری برای بسیاری از عربستانی ها غیرقابل تصور است.

من در مجامعی پنهانی با ده ها معترض ملاقات کردم و برایم روشن شد که مطالبات آنها واحد و یکپارچه نیست، اما همگی خواهان اصلاحات فراگیر هستند. منطقه قطیف بسیار نفت خیز است، اما فعالان شیعه می گویند که ساکنان این ناحیه از قدیم الایام از نظر سیاسی و اقتصادی به حاشیه رانده شده اند.

یک روز ماه فوریه سال گذشته پیامی دریافت کردم مبنی بر اینکه نیروهای امنیتی در شهر حساس عوامیه به خانه های دو فعال تحت تعقیب بنام های فاضل الصفوانی و مرسی الربح حمله کرده اند، اما این دو موفق شدند از چنگ آنها فرار کنند.

عوامیه در میان زنجیره ای از ایست های بازرسی قرار داشت، اما من توانستم با دوربینم پنهانی وارد این شهر شوم. هیچیک از این فعالان پیش از آن خطر صحبت کردن با رسانه ها را به جان نخریده بود، اما آن روز دیگر مصمم بودند که داستانشان را تعریف کنند.

صفوانی گفت: "آنها با ما مثل تروریست ها رفتار می کردند. واضح بود که قصد کشتنمان را دارند. شما الان روی میادین نفتی ایستاده اید که سوخت کل دنیا را تأمین می کنند، اما ما از این منابع هیچ سهمی نمی بریم. فقر، گرسنگی، بی احترامی، و نبود آزادی سیاسی؛ ما هیچ چیز نداریم. چه برایمان مانده؟ آن وقت با وجود همه اینها به ما حمله هم می کنند و سعی می کنند ما را بکشند."

بی بی سی بیش از یک سال از دولت عربستان درخواست مصاحبه و اظهار نظر در این مورد کرد، اما هیچ جوابی دریافت نکرد.

در ماه های مابین سفرهایم ساعت ها تصاویری که در اختیارم گذاشته شده بود را با دقت بررسی می کردم. در یکی از کلیپ ها با کمال تعجب دیدم که یکی از معترضان با هفت تیر به پلیس شلیک می کند. معترضان همیشه اتهامات دولت را مبنی بر اینکه آنها در تظاهرات ها از سلاح استفاده می کنند، تکذیب کرده بودند. من از یکی از فعالان برجسته در مورد استفاده از سلاح سوال کردم. او جواب داد: "مسلما اگر نیروهای امنیتی به خانه ای حمله کنند، از نظر ما استفاده از هر وسیله ای برای دفاع از خود قابل قبول است."

سال گذشته دریافتم که مرسی الربح، فعالی که در جریان اولین سفرم با من صحبت کرده بود، کشته شده است. دوستانش می گویند که او در حالی که برای یک مراسم مذهبی در خیابان های عوامیه آماده می شده، هدف گلوله مأموران پلیس قرار گرفته است.

اوایل امسال هم دو مأمور پلیس کشته شدند. نیروهای امنیتی و معترضان در یک رویارویی خشونت بار با هم درگیر شده اند.

قطیف مثل یک منطقه نظامی شده که ایست های بازرسی و خودروهای زرهی آن را در محاصره خود گرفته اند. ماندن در این منطقه برای انجام تحقیقات بیشتر برایم خطرناک شد و مجبور شدم کشورم را ترک کنم.

اطرافیانم را ترس و سوء ظن فرا گرفته بود، و مخالفت ها دوباره به حالت زیرزمینی برگشته است.