چهره مخفی عبدالفتاح السیسی چیست؟

دیپلماسی ایرانی: پاتریک کینگزلی، خبرنگار ویژه گاردین در قاهره در مطلبی که در این روزنامه منتشر کرده، تلاش کرده است به وجهه دیگر و کمتر آشنا از عبدالفتاح السیسی، بارزترین نامزد انتخابات ریاست جمهوری مصر بپردازد.

به گفته پاتریک کینگزلی کمتر کسی از جوانب مخفی شخصیت و زندگی بارزترین نامزد انتخابات ریاست جمهوری مصر خبر دارد. کینگزلی می گوید برای این که بتواند این وجهه را به خوبی به خوانندگانش نشان دهد به سراغ احمد سیف، یکی از فعالان معروف حقوق بشر مصری رفته که مدتی را در زندان گذرانده است. سیف می گوید در زمانی که 5 فوریه 2011 به همراه عده ای دیگر در زندان بوده و اتفاقا دوران محکومیتش هم بعد از سقوط حسنی مبارک، رئیس جمهوری مخلوع مصر بوده است با عبدالفتاح السیسی در زندان دیدار داشته است. وی می گوید در آن روزها السیسی رئیس سازمان امنیت ارتش بود و دیدارش با وی کاملا ناگهانی بود. این دیدار یک هفته قبل از سقوط رسمی حسنی مبارک از منصب ریاست جمهوری مصر صورت گرفت.

سیف می گوید: «48 ساعت بعد از این که دستیگر شدیم افسرهای سازمان امنیت ارتش به همراه رئیس شان عبدالفتاح السیسی به زندان ما آمدند. در یک روز شنبه بود. او از افسرهایش پرسید که ما کیستیم. آنها ما را معرفی کردند. سپس السیسی شروع کرد درباره حسنی مبارک و محسنات او صحبت کرد و این که او فرمانده کل قوا است و ما باید رهبری او را بپذیریم و به او احترام بگذاریم و به خانه و میدان التحریر بر گردیم و به حمایت از او ادامه دهیم.»

سیف در ادامه می گوید: «من در پاسخ به او گفتم که مبارک دیکتاتور و فاسد است. در این موقع السیسی خشمگین شد و صورتش قرمز شد. او عادت داشت که همه شهروندان نظراتش را بپذیرند و هیچ کس نظرش را رد نکند. او امروز در جامعه این روی خود را مخفی کرده است. چرا که اگر می خواست در مقابل افکار عمومی نیز همین رو را نشان دهد، آنها را از دست می داد.»

این تنها وجهی نیست که از السیسی نمی شناسیم. مرد 59 ساله انتخابات ریاست جمهوری مصر تا سال 2012 مرد سایه ارتش مصر بود، وی زمانی که در دوران ریاست جمهوری محمد مرسی، وزیر دفاع شد برای نخستین بار از پشت پرده بیرون آمد و نامش در افکار عمومی مطرح شد. از آن موقع اظهار نظرهای السیسی نیز در افکار عمومی مصر جایی برای خود یافتند. وقتی که مرسی از قدرت کنار رفت، او برای نخستین بار در تلویزیون در سه جولای 2013 سخنرانی کرد. در 26 مارس سال جاری وقتی که رسما حضورش در انتخابات ریاست جمهوری اعلام شد، السیسی بیش از پیش به دفاع از گذشته خود پرداخت.

آن چه مردم از السیسی می دانند، شخصیت عمومی او است، عده ای هم که کمی بیشتر می دانند به طور پراکنده به دوران جوانی او اشاره می کنند. السیسی متولد نوامبر 1954 است. او فرزند دوم و آخرین فرزند مادرش است (پدرش بعد از به دنیا آمدن او همسر دیگری گرفت که از آن زن پدر شش بچه شد). او در الجمالیه بزرگ شده است، قلب قاهره اسلامی قدیم، چند متر آن طرف تر از مسجد الازهر، یکی از قدیمی ترین مناطق پایتخت مصر، دقیقا دیوار به دیوار منطقه ای موسوم به خان الخلیلی که بازار قاهره هم در آن واقع شده است و هر سال شمار بسیاری از توریست ها برای دیدنش به آن جا می آیند.

خانواده السیسی در بازار کار می کرد. نسل های قبل از آنها مبل های سنتی عربی می فروختند که آوازه ای بزرگ برای آنها به ارمغان آورد. پدربزرگ او در دهه چهل قرن گذشته دکترا در رشته دکوراسیون داخلی گرفته بود و در همین زمینه کار می کرد، و در دهه هفتاد توانست وزیر فرهنگ مصر شود که به واسطه تجربه هنری اش به عنوان بهترین هنرمند معماری مصر شناخته شد. امروزه این خانواده سه حجره در بهترین نقطه بازار دارند، و پسر دایی السیسی، علی حماما – که همچنان تجارت سنتی خانواده را ادامه می دهد – مدعی است که تنها شرکت مصری است که هنر تزئینی سنتی مصر را دارد. به گفته حماما، السیسی جوان بعد از مدرسه در بازار کار می کرد. پسر دایی 55 ساله السیسی همچنین می گوید: «او می دانست که چگونه کار کند. و هنوز هم این کار را به خوبی می داند.»

وی در محیطی بزرگ شد که در آن کارگران فقیر فلزات و توریست های غربی همیشه حضور داشتند. او تحصیلات خود را نیز در کتابخانه ای در نزدیکی دانشگاه الازهر گذراند، موسسه ای قدیمی که به طور تاریخی با اخوان المسلمین درگیر بود. السیسی از کودکی عادت داشت که شب ها زود بخوابد، در همه نقاط خانه اش قدم بزند و همیشه به دنبال کاهش وزن بوده است. حماما با خنده می گوید: «من فکر نمی کنم که او قصه جالبی از دوران کودکی اش به یاد داشته باشد. همیشه یک قصه از او داشتیم. عبدالفتاح شطرنج بازی می کند و به دنبال کاهش وزن است. اما این که خود را مخفی کند یا بیمار باشد؟ هرگز.»

خانواده السیسی در منطقه محل سکونتشان ثروتمندترین افراد محسوب می شدند، مثلا آنها اولین خانواده ای بودند که مرسدس بنز خریدند. البته درباره ثروت خانوادگی آنها فرضیه بافی هم شده است. مثلا محمد ابراهیم، صاحب کارخانه جوراب بافی که با خانواده مرسی ارتباطات نزدیکی دارد، می گوید: «آنها خیلی ثروتمند بودند، اما تو نمی توانستی این مساله را در این خانواده احساس کنی. آنها خیلی فروتن بودند.»

بعد از این که منطقه محل سکونت خانواده السیسی توریستی اعلام شد و آنها مجبور شدند که خانه شان را ترک کنند، در دهه هشتاد آپارتمانی را در اطراف شهرک النصر خریدند و به آن جا نقل مکان کردند. حسین علی، تاجری که خانه آنها را در منطقه جمالیه خرید می گوید: «وقتی که آنها از این منطقه می رفتند مردم برای آنها گریه می کردند چون که آنها از احترام بالایی نزد اهالی منطقه برخوردار بودند.»  

بسیاری از روشنفکران و فعالان سیاسی مصری سابقه بورژوایی السیسی را به سخره می گیرند و می گویند که او درد مردم عادی مصر را نمی فهمد. روزنامه الوطن در ماه فوریه گذشته ثروت شخصی السیسی را حداقل 2.5 میلیون پوند مصری تخمین زده بود.

به احتمال بسیار زیاد السیسی رئیس جمهوری آینده مصر خواهد شد، اما مساله ای مهمی که به عنوان چالشی بزرگ در برابر وی وجود دارد این است که احتمال دارد محبوبیت او بعد از انتخابات ریاست جمهوری به سرعت سقوط کند، اگر چه السیسی به واسطه دوره های آموزشی ای که در دانشکده نظامی مصر و کالج سلطنتی لندن گذرانده است، بیش از آن که چهره ای بورژوا باشد، چهره ای نظامی است اما این مساله نمی تواند به حل مشکلات او در روزهای آینده بعد از انتخاب شدنش به سمت ریاست جمهوری مصر کمک کند. هیچ بعید نیست با وجود مشکلات متعدد مصر السیسی نیز خیلی زود به سرنوشت محمد مرسی، رئیس جمهوری خلع شده اخوان المسلمین گرفتار شود.