سؤالاتی که تیم مذاکره ‌کننده جلیلی از پاسخ به آن طفره رفتند

آغاز دور جدید مذاکرات هسته ای در وین همراه با حواشی مذاکرات در کشور مورد توجه روزنامه های امروز قرار گرفته است.

اعتماد «حضور یاران کمکی در مذاکرات وین» را مهم دانسته و نوشته: مذاکراتی رو به جلو، حساس اما دشوار. این تعبیری برای مذاکراتی است که از دیروز در وین به شکلی جدی میان ایران و ۱+۵ در جریان است. وین۴ یا همان چهارمین دور گفت و گو ها در پایتخت اتریش که تنها چند قدم تا نام بردن از آن در کتاب های تاریخی به عنوان شهری سرنوشت ساز در حل پیچیده ترین پرونده جهانی، فاصله دارد. از سه شنبه شب که تیم هسته ای ایران به ریاست محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان برای ورود به سخت ترین و پیچیده ترین مرحله مذاکرات با ۱+۵ وارد وین شد تا کار تدوین متن توافقنامه نهایی را آغاز کنند گمانه زنی ها در مورد گفت و گوهای پیش رو نیز شروع شد: گمانه هایی که همه حاکی از تصمیم طرف های مذاکره برای رسیدن به یک نتیجه قابل قبول برای همه مذاکره کنندگان است.

شاید از این رو که این بار خبری از مخالفت ها و موضع گیری های سرسختانه برخی کشور ها در قبال ایران نیست هر چند در این میان برخی نیز نسبت به خوش بینی بیش از حد در مورد پایان نتیجه بخش این دور از مذاکرات هشدار می دهند. به گفته این دسته از صاحب نظران این دور از مذاکرات انتظار چندانی وجود ندارد و این دور از مذاکرات را تنها باید یک شروع دانست: شروعی که پایانش همچون ژنو ۳ با حضور وزرای خارجه کشورهای عضو گروه ۱+ ۵ در محل مذاکرات برای امضا پای توافق همراه خواهد بود. این نخستین دور از تلاش دو طرف برای تدوین پیش نویس توافق جامع خواهد بود. ایران و ۱+ ۵ برای نهایی کردن توافق جامع که بر اساس توافق مقدماتی که آذر ماه در ژنو سوییس با عنوان برنامه اقدام مشترک حاصل شد، متعهد شده اند تا ۲۰ جولای (یکشنبه ۲۹ تیر ۱۳۹۳) یعنی پایان دوره شش ماهه توافق اولیه در ژنو، به توافق نهایی و جامع دست پیدا کنند. همچنین یکی از نکات مهم در این دور از گفت و گو ها اضافه شدن کار شناسان حقوقی به تیم مذاکره کننده ایران است. به گفته عراقچی، معاون وزیر خارجه کشورمان «در بحث نگارش متن به نظرات حقوقی کار شناسان نیاز داریم. ما در توافق ژنو هم از مجموعه ای از کار شناسان بهره می گرفتیم و این بار با توجه به اینکه مسأله جامع تر است تعداد کار شناسان بیشتر شده است ».

از این روی در این دور از مذاکرات بر خلاف اعلام قبلی، جمشید ممتاز و امیرحسین زمانی نیا به همراه دیگر اعضا در مذاکرات روز نخست ایران و ۱+ ۵ حضور یافتند. اگر در ژنو موضوع رآکتور اراک مذاکرات را بار ها با چالش همراه کرد این بار با حل موضوع اراک بین ایران و ۱+ ۵ آنچه قرار است در این دور از گفت و گو ها در مورد آن بحث شود میزان سانتریفیوژهای ایران است. موضوعی که به گفته ناظران صحبت در مورد کاهش آن ها سخت و دشوار خواهد بود و از این رو می تواند به چالش جدی این دور از مذاکرات تبدیل شود. وین۴ از سه شنبه شب با شام کاری ظریف و اشتون و تیم همراهشان در چنین فضایی آغاز به کار کرد.

کیهان از «گام های دشوار در وین برای دستیابی به توافق جامع» خبر داده و در آغاز گزارش خود نوشته است: دور چهارم مذاکرات جامع ایران و گروه ۱+۵ به ریاست ظریف و اشتون صبح دیروز (چهارشنبه) در مقر سازمان ملل در وین اتریش در حالی شروع شد که طرفین گام ها و موانع دشواری برای دستیابی به توافق جامع پیش روی خود دارند.

در مذاکرات سه روزه وین چهار، ایران و گروه ۱+۵ قرار است وارد مرحله نگارش متن توافق نهایی شوند ولی دو طرف هنوز نتوانسته اند اختلاف نظر های خود را در مورد موضوعات بنیادین حل و فصل کنند و بر اساس گزارش ها تداوم تحقیق و توسعه در برنامه هسته ای ایران، تعداد سانتریفیوژ ها و سطح غنی سازی اورانیوم، رژیم بازرسی از فعالیت های هسته ای ایران، مسئله فرار هسته ای، مسأله آب سنگین اراک و نحوه از میان برداشتن تحریم ها علیه ایران از مهم ترین موضوعاتی است که اختلاف بر سر آن ها رسیدن به توافق نهایی را با چالش مواجه کرده است.

دوره زمانی توافق نهایی نیز در این میان نقش مهمی را ایفا می کند که کمتر در رسانه های خارجی و داخلی به آن پرداخته شده است. در حالی که ایران خواستار توافقی کوتاه مدت برای عادی شدن وضعیت هسته ای خود است، طرف غربی اصرار دارد این توافق که محدودیت هایی فوق العاده و فرا تر از قوانین بین المللی برای ایران ایجاد می کند، برای چند دهه امضا شود. در همین رابطه سی ان ان دیروز در گزارشی به قلم پولاک تحلیلگر بروکینگز «بازه زمانی توافق نهایی» را یکی از سه موضوع حساس در مذاکرات وین چهار عنوان کرد.

داوود هرمیداس باوند در یادداشتی با تیتر «تردید در نتیجه» در روزنامه آرمان نوشته: مذاکرات ایران با کشورهای ۱+ ۵ به مرحله حساسی رسیده است. البته در این می ان گاه مباحثی مطرح می شود که برای ایران که به دنبال رسیدن به یک توافق است، نگران کننده است. آن هم واردکردن مسائلی به جز مسائل مربوط به پرونده هسته ای در مذاکرات ایران به کشورهای مقابل است. اینکه ایران در مسأله تکنولوژی هسته ای به دنبال فعالیت های صلح آمیز باشد یک بحث است که ایران بر اساس آن در مذاکرات حضور پیدا کرده اما اینکه طرف مذاکره کننده غربی بخواهد محورهای مذاکرات را به مسائلی مثل توانمندی موشکی ایران تسری بدهد بحث دیگری است که باید به نوبه خود مورد بررسی قرار بگیرد. به هر حال قبلا در این مورد یک زمینه مساعد فراهم شده و درمورد مسائل هسته ای نکاتی که مدنظر هر دو طرف مذاکره کننده قرار داشت، توافق شده است و ایران نیز در این مذاکرات درباره کاهش ذخیره اورانیوم ۲۰ درصد خود و مسائل مربوط به آب سنگین اراک با طرف های غربی به نتیجه رسیده است.

با این حال اگر قرار باشد مسائل جدیدی در این مذاکرات مطرح شود، فرآیندی متفاوت در مذاکرات به وجود خواهد آمد و رسیدن به توافق نهایی به آینده ای نزدیک موکول خواهد شد. البته اگر مذاکرات درباره مطالبی که قبلا درمورد آن تفاهم شده باشد ادامه یابد قرین موفقیت خواهد بود. همان طور که می دانید درحال حاضر در مصوباتی که از سوی کنگره آمریکا مطرح شده شرایطی مثل بهبود اوضاع حقوق بشر در ایران و عدم حمایت از گروه هایی که آمریکا آن ها را تروریست می خواند نیز مورد توجه قرار گرفته است. یا در مصوبات شورای امنیت درمورد موشک های نظامی ایران به خصوص موشک هایIBM و همچنین سیستم دفاعی متعارف بحث شده است.

اگر توافق در ادامه تفاهم نامه اولیه باشد که ایران و کشورهای غربی در آن درباره انرژی هسته ای به توافق برسند اما اگر قرار باشد در چارچوب جدیدی توافق صورت بگیرد رسیدن به یک توافق دوطرفه مورد تردید قرار خواهد گرفت. بی تردید درروزهای آتی مذکرات ایران و ۱+۵ وارد مراحل حساس آن، که تدوین پیش نویس توافقنامه نهایی است، می شود. اما هیچ کس نمی تواند پیش بینی کند متن توافقنامه هسته ای به چه صورتی نوشته می شود و یا چه مطالبی در آن طرح می گردد بنابراین لازم است بدانیم تردید در نتیجه زمانی مفید است که ما اطلاعات کاملی از متن توافق و روند مذاکرات داشته باشیم در شرایط فعلی فعالین سیاسی باید به دستگاه دیپلماسی اعتماد کنند.

این در حالی است که روزنامه شهروند در مطلبی با تیتر «سؤالاتی که تیم مذاکره کننده جلیلی از پاسخ به آن طفره رفتند» نوشته: جواد کریمی قدوسی عضو جبهه پایداری و نماینده مجلس گفته است: «از هیأت رئیسه مجلس درخواست شده تا در جلسه ای غیرعلنی از تیم مذاکره کننده هسته ای فعلی و قبلی دعوت کنند تا به تحلیل حقوقی توافق ژنو بپردازند». این درحالی است که جواد جهانگیرزاده عضو هیات رئیسه مجلس چنین درخواستی را خلاف آیین نامه داخلی دانسته و ضرغام صادقی هم گفته این موضوع درحال حاضر در دست بررسی است و هیچ گونه نظر قطعی در این رابطه داده نشده است. منصور حقیقت پور عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس که در آن جلسه حضور داشته نیز در گفت وگو با «شهروند» از سؤالاتی گفته که تیم مذاکره کننده سعید جلیلی از پاسخ دادن به آن طفره رفته اند. در بخش هایی از این گفت و گو امده است:

ـ البته خود آقای جلیلی نبود اما علی باقری معاون وی حضور داشت. من نصف جلسه را حضور داشتم در واقع آن قسمتی که مربوط به مسائل فنی و سیاسی بود. قسمت بعدی جلسه وارد مباحث حقوقی می شد که من حضور نداشتم. اما نمایندگان می گفتند حرف های خوبی زده شده و به مسائلی اشاره شده که بد نیست همه نمایندگان بشنوند.

ـ به هر حال مسائلی را مطرح کردند اما به سؤالات هم جواب ندادند، مثلا خود من چند سؤال از آن ها پرسیدم که جواب آن ها را نگرفتم.

ـ این ها می گفتند در شرایط فعلی جا دارد مجلس نظارت بیشتری روی مذاکرات تیم هسته ای داشته باشد که من از آن ها پرسیدم در دور قبلی که شما رئیس بودید و مذاکره می کردید مجلس جایگاهی برای نظارت داشت؟ وزنی برای مجلس قایل بودید که اکنون به دنبال نقش مجلس در مذاکرات هستید؟ از آن ها پرسیدم شما مدعی هستید درحال حاضر رهبر معظم انقلاب نظارت نمی کنند، آیا فکر می کنید نظارت حضرت آقا در شرایط فعلی با وقتی که شما بودید تفاوت کرده؟ سؤال دیگری که از آن ها پرسیدم و جواب ندادند این بود که گفتم شما ۶ هزار سانتریفیوژ آماده داشتید چرا و به چه دلیلی به آن ها گاز تزریق نکردید؟ اگر گاز تزریق کرده بودند ما امروز ۱۹ هزار سانتریفیوژ فعال داشتیم. متاسفانه به هیچ کدام از این سؤالات پاسخ ندادند؛ به کار خود آن ها هم ایرادهایی وارد است.