خیز هسته‌ای در جهان عرب

همشهری آنلاین نوشت:

حدود ۲هفته پیش بود که یکی از اعضای ارشد خاندان سلطنتی عربستان سعودی از کشورهای حوزه خلیج فارس خواست برای کسب فناوری هسته ای بکوشند.

شاهزاده ترکی فیصل که سابقاً رئیس دستگاه امنیتی عربستان بود، علت این کار را ضرورت موازنه کردن آنچه تهدید ایران خواند، توصیف کرد. ناگفته پیداست که ریاض از هرگونه توافق غرب با ایران در موضوع هسته ای ناخرسند است. در سال های اخیر، کشورهای نفت خیز خلیج فارس بازار پررونقی برای جنگ افزارسازان غرب بودند که توانستند با دامن زدن بر برخی اختلاف های منطقه ای، میلیاردها دلار درآمد کسب کنند. اکنون به نظر می رسد شرکت های غربی درصدد کسب قراردادهای پرسودی در حوزه انرژی هسته ای در این کشورها هستند.

چنان که سخنان شاهزاده سعودی نشان می دهد کوفتن بر طبل به اصطلاح تهدید ایران برای توجیه روی آوردن کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و فراتر از آن به انرژی هسته ای است. یکی از ایرادهایی که مخالفان برنامه هسته ای ایران به آن می گرفتند، این بود که ایران با توجه به منابع عظیم انرژی نفت و گاز اساساً نیازی به انرژی هسته ای ندارد، اما حالا کشورهایی با جمعیت بسیار کمتر و نیازهای انرژی محدودتر، درصدد دستیابی به انرژی هسته ای هستند و این تلاش ها هیچ مخالفت بین المللی را هم بر نمی انگیزد.

البته موضوع متنوع کردن منابع انرژی ازجمله مسائلی است که به امنیت کشورها مربوط می شود و از همین زاویه قابل توجیه است. با این حال، مؤسسه مطالعات انرژی آکسفورد در گزارشی که در دسامبر سال 2012منتشر کرد، تصریح کرد که تولید برق هسته ای گزینه پرهزینه ای برای کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است. نویسندگان این گزارش تأکید کردند هزینه های چشمگیر سرمایه گذاری اولیه به همراه میزان بالای هزینه های مختلف در دراز مدت باعث می شود که نیروی هسته ای در مقایسه با نیروگاه های متعارف نفتی و گازی در منطقه ، مقرون به صرفه نباشد. طبیعتاً هزینه دفع زباله های هسته ای و نگرانی های امنیتی منطقه ای هم بر این هزینه ها می افزاید.

کشورهای عربی از سال ها قبل برنامه هایی برای به کار گیری انرژی هسته ای تدوین کرده اند. به نظر می رسد مهم ترین برنامه استفاده از انرژی هسته ای در میان این کشورها به عربستان سعودی تعلق دارد که درصدد است تا حدود 20سال آینده به بزرگ ترین تولیدکننده برق هسته ای خاورمیانه تبدیل شود. در این چارچوب قرار است تا سال 2032، 16نیروگاه هسته ای با ظرفیت تولید 6.17 گیگاوات با بودجه حدود 100میلیارد دلار احداث شود. عربستان موافقتنامه هایی در این زمینه با چندین کشور ازجمله ژاپن و فرانسه منعقد کرده و در حال مذاکره با روسیه، جمهوری چک، انگلیس و آمریکاست. مقامات این کشور امیدوارند در سال میلادی جاری فراخوان مناقصه ساخت نخستین رآکتور هسته ای را منتشر و کار ساخت آن را از سال 2017شروع کنند و تا سال 2022به پایان برسانند.

امارات متحده عربی نیز برنامه گسترده ای برای استفاده از انرژی هسته ای دارد. این کشور قصد دارد تا سال 2020، حدود 25درصد از برق تولیدی خود را از نیروگاه های هسته ای بگیرد.ابوظبی ساخت نخستین رآکتور هسته ای خود را به نام برکه 1در ماه جولای سال 2012آغاز کرد. از آن زمان ساخت 3رآکتور دیگر نیز در این شیخ نشین آغاز شده است. شرکت انرژی هسته ای امارات که مسئول این طرح هاست، در بهمن ماه اعلام کرد این طرح ها به میزان 35درصد پیشرفت کرده اند. قرار است برکه 1در سال 2017وارد مدار شود و واحد 2آن یک سال بعد به بهره برداری برسد. براساس برنامه، واحدهای سوم و چهارم آن به ترتیب در سال های 2019و 2020فعال می شوند.

امارات در سال 2012قراردادی را با استرالیا برای تأمین اورانیوم مورد نیاز این رآکتورها بست که براساس آن سالانه 800تن اورانیوم از استرالیا وارد خواهد کرد. کویت دیگر شیخ نشین حوزه خلیج فارس درنظر داشت تا سال 2022، 4رآکتور هسته ای بسازد، اما وقوع سونامی در ژاپن که باعث نشت هسته ای در نیروگاه دائیچی در شهر فوکویاما شد، نظر حاکمان این کشور را برگرداند و آنان کلاً از طرح استفاده از انرژی هسته ای دست کشیدند.

اردن دیگر کشور عربی است که به استفاده از انرژی هسته ای علاقه نشان داده است. امان قصد دارد نخستین رآکتور هسته ای خود را در سال 2020و دومی را در سال 2015وارد مدار کند. مصر نیز در سال 2007از طرح ساختن 10نیروگاه هسته ای خبر داد، اما به نظر می رسد تا کنون اقدام عملی جدی ای در این مسیر اتخاذ نکرده است. الجزایر هم سال 2020را برای راه اندازی نخستین رآکتور هسته ای خود تعیین کرده است. دیگر کشورهای عربی مانند تونس، عمان و قطر نیز گام هایی در این راه برداشته اند، اما هنوز هدف گذاری مشخصی نکرده اند.