لزوم خروج روابط ایران - اروپا از سایه تحریم

دیپلماسی ایرانی : کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نخستین روز از سفر خود به تهران را در دید و بازدید های متفاوت گذراند. از دیدار با محمدجواد ظریف و مصاحبه مطبوعاتی کوتاهی که در وزارت امور خارجه در جمع خبرنگاران داشت تا دیدار با حسن روحانی ، علی لاریجانی و البته سعید جلیلی که در دولت دهم مسئولیت مذاکرات هسته ای را بر عهده داشته است.  اشتون پس از خاوریرسولانا-همتای سابق اش- دومین مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپاست که در شش سال اخیر به تهران می آید و همین مساله بر اهمیت حضور او در ایران در سایه دولت یازدهم می افزاید. پیش از اشتون نیز مقاماتی عالی ایتالیا، سوئد، بلژیک و اسپانیا به ایران سفر کرده بودند.سفر اشتون به تهران از آن جهت حائز اهمیت زیادی است که او هم به نمایندگی از طرف 28 کشور عضو اتحادیه اروپا و هم به عنوان هماهنگ کننده مذاکرات هسته ای به ایران سفر کرده است.در خصوص اهمیت این سفر، تاثیر آن بر دورنمای روابط ایران و اروپا و تاثیر پذیری این رابطه از تحولات جاری در اوکراین با محمد فرهاد کلینی کارشناس ارشد مسائل استراتژیک گفتگویی داشتیم که در زیر می خوانید:

این اولین سفر خانم کاترین اشتون به تهران است ارزیابی جنابعالی از نقش ایشان در مناسبات جدید ایران با اتحادیه اروپا چیست؟

خانم اشتون با توجه به تماس های مختلف که با مسئولین ایرانی از تجربیات متفاوتی برخوردار است و مجموعا تجربیات ایشان در مقایسه با تجربیاتشان تا قبل از مسئولیت خود در حوزه سیاست خارجی اتحادیه اروپا کاملا دگرگون شده است. شما بخوبی می دانید که ایشان جدااز گرایشات سیاسی شخصی خود در طیف سیاسی در انگلستان همواره سعی کرده است تا ملاحظات اتحادیه اروپا را در نظر بگیرد . در محافل اروپایی بحث های هم پیرامون آینده ونقش ایشان در سازمان های دیگر از قبیل ناتو و ... مطرح است. البته اگر اشتباه نکنم بنظرم ایشان بی علاقه نیست تا بعنوان یک کاندید معتبر در صحنه انتخاباتی انگلستان نیز حضور داشته باشند.البته همه چیز بسته به شرایط و نظر ایشان دارد.

در خصوص نقش ایشان در مناسبات جدید ایران با اتحادیه اروپا باید گفت که تحکیم توافقات با ایران نقش مهمی در کارنامه سیاسی وی دارد و با توجه به درک و ملاحظات راهبردی می تواند بیش از پیش این نقش موثر باشد. در چارچوب گفتگو های راهبردی طرفین و خصوصا در راستای امنیت مشترک که می تواند محصول ان ثبات منطقه ای وپیوند مناسبات عالی بین طرفین براساس فهم دقیق از عمق استراتژیک جمهوری اسلامی ایران باشد. مکانیسم ملاقات های ایشان با مسئولین کشورمان حامل پیام مهمی برای ایشان بود.مذاکرات مفصل با وزیر خارجه کشورمان جدا از مجذوب شدن ایشان در تالار اینه وزارت امورخارجه قابل توجه است.

در چارچوب تحولات منطقه ای شاهد چالش جدید روسیه و اتحادیه اروپا در اوکراین هستیم. این موضوع تا چه میزان بر مناسبات جدید ایران با اتحادیه اروپا موثر است؟

هنوز سرنوشت این چالش برای هیچ یک از طرفین روشن نیست. اروپا سیاست پر شتابی را در این حوزه دنبال کرده و راهبرد سیاست " همسایگان شرقی" در چالش قرار گرفت. روسیه بدنبال تغییر بازی غرب در این حوزه است. بالاخره امنیت انرژی اروپا به مخاطره افتاده است و اکنون اروپا بدنبال تجدید نظر در این حوزه است ، اگرچه مباحث داخلی اتحادیه اروپا نیز به بلوغ کافی نرسیده است. تدوام بحران در اوکراین و کریمه خطر بالکانیزه شده اوکراین را بیشتر می کند. در این دوران و چندی پیش شاهد واکنش انگلیس در جزایر مالویناس یا به تعبیر لندن فاکلند بودیم ویا در پدیده استقلال کوزوو شاهد سیاست های یکطرفه ناتو و اتحادیه اروپا در این منطقه بودیم . از سوی دیگر در بحث تبت در چین سیاست های متفاوتی از جانب آمریکا موجود است. اینگونه موارد قدرت استدلال مسکو را در چارچوب بحث کریمه تقویت می کند و شما شاهد هستید که روسیه روند قدرت و مباحث دیپلماتیک و حقوقی را در عرصه های مختلف دنبال می کند و دولت جدید اوکراین نیز حاضر به عقب نشینی نیست. مواضع رسمی ایران حاکی از نگرانی است. بدیهی است که ناتوئیزه کردن اوکراین راه چاره نیست و حتی برخی از سیاستمداران غربی همانند اقای کیسینجر و برژنسکی که در دو جناح مختلف در امریکا می باشند پیرامون ارتقاء نقش ناتو در تحولات اوکراین بصورت ضمنی هشدار داده اند. اگر چه اقای برژنسکی در گفتگو با یورو نیوز اعتقاد دارد روسیه همواره یک شطرنج باز موفق نیست.حتما اطلاع دارید که  اقای پوتین امروز در گفت و گو با دیوید کامرون تاکید کرد که به نفع همه است که بحران اوکراین از طریق دیپلماتیک حل و فصل شود و شاهد اوکراینی با ثبات باشیم.

نگاه روسیه را به روابط جدید ایران با اتحادیه اروپا چکونه ارزیابی می کنید ؟ شما زمانی سفیر ایران در ارمنستان بودید و در انجا محور ایران ، روسیه و اروپا در یک درک متعادل وهمگرا بودند. آیا در شرایط جدید امکان یک سیاست سه ضلعی جدید در عرصه های مختلف وجود دارد؟

کمی به عقب برگردیم ، روسیه دیالوگ محکمی در بحث سوریه از خود نشان داد وامروزه از اعتماد به نفس بیشتری برخوردار است و به اعتقاد انها دوران عقب گرد غرب باید شروع شود در حالیکه غرب در موضع اوکراین تلاش بر پیشروری دارد. در سیاست اروپایی تناقض مهمی وجود دارد وسیاست کشورهای مهم اروپایی با دیگر کشورهای اروپایی و مجموعا اتحادیه تا حدودی فرق دارد. این موضع در فروش تسلیحات اروپایی در منطقه با سیاست رسمی نیز وجود دارد. فروش تسلیحات و اصرار بر پیش روی باعث رشد افراطی گری می شود. جهان نیاز به ارامش وتعامل سازنده دارد وانتخاب سیاست های نادرست باعث دامن زدن به وضعیت ناخواسته می شود.

بقول روس ها سیاست تحریم تاریخ مصرف ان گذشته است . روابط جدید ایران با اتحادیه اروپا باید خارج از حوزه تحریم و مذاکرات بی ثمر شکل بگیرد. نمی خواهم افسانه سرایی کنم ولی واقعا امکان ایجاد سیاست برد ، برد ، برد سه جانبه در برخی از محورها وجود دارد. همکاری سه جانبه مطلق حرف کاملا گزافی است ولی همانطور که اشاره کردم بصورت محوری وموردی این بستگی به خلاقیت دیپلماسی و باور به تعامل دارد تاریخ مشمول لحظه های متفاوت است که گاهی بر اساس یک مولتی دایم شکل می گیرد. در حوزه انرژی و ترانزیت می توانیم شاهد یک تکمیل هوشمندانه و برابر باشیم. همکاری جدید ایران با اروپا علیه هیچ کشوری نیست وفکر کنم که با توجه به مواضع منفی رژیم تل آویو که فقط پارازیت پراکنی می کند کسی از این وضعیت ناراحت  نیست.امروزه بقول اقای جلیلی خانم اشتون به اهمیت مردم سالاری و پیشرفت ایران بیشتر آشنا شدند.

اشاره به گفتمان راهبردی جدید ایران با اروپا  کردید بنظر شما چه ویژگی و چه مشخصاتی می تواند داشته باشد؟

بنظرم بایستی اتحادیه اروپا گام های متوازن وبا ثبات و قابل اطمینان و بدون حاشیه ای دنبال کند و بر اساس عقلانیت رفتار خود را اتخاذ و از ورود به مسائل غیر ضروری خودداری کند و در استاندارد وشایستگی کشورمان ظاهر شود. پتانسیل مهمی در روابط موجود است. جمهوری اسلامی ایران بر اساس الگوی ارزشی  از مبانی اعتقادی و حیاتی، ارزش استقلال و مرزهای معنوی و منافع ملی خود به جهان نگاه می کند و اهمیت ان را در باز آفرینی امنیت و توسعه در مناسبات جهانی درک می کند. ما موضوعات مهمی داریم که می تواند در تقویت مناسبات طرفین خصوصا در عرصه اقتصادی بر اساس منافع مشترک به پیش برود . جمهوری اسلامی ایران در ژئوپلتیک منطقه ای جایگاه خاص خود را دارد. نیاز اروپا به درک اهمیت ایران غیر قابل انکار است و اهمیت های طرفین یک فرصت متقابل است.

انتشار اولیه: دوشنبه 19 اسفند 1392 / انتشار مجدد: 23 اسفند 1392