وزارت خارجه در دوره جدید چگونه نیرو استخدام خواهد کرد؟

با ورود محمد جواد ظریف به وزارت خارجه ، این وزارت خانه بار دیگر بر سر زبان ها افتاد. این در حالی است که معاونت مالی و اداری وزارت خارجه یکی از مهمترین معاونت های این وزارت خارجه محسوب می شود که کمتر از آن شنیده می شود. موضوعات زیادی از قبیل ماموریت ها، تغییر سفرا، استخدام و... در  حوزه اختیار این معاونت است.

در همین راستا «تابناک» در گفت و گو با مهدی دانش یزدی معاون جدید اداری و مالی وزارت خارجه موضوعاتی از قبیل تغییرات در وزارت خارجه، وضعیت استخدام ، بودجه وزارت خارجه، و...  را بررسی کرده است.

مهدی دانش یزدی بعد از روی کارآمدن دولت جدید به عنوان معاون اداری و مالی وزارت خارجه انتخاب شد. وی که کمتر علاقه مند به گفت و گو با رسانه ها است پیش از این در سمت های مدیرکل حقوقی و معاون سابق نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد در نیویورک فعالیت کرده است. وی همچنین عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین الملل وزارت خارجه نیز می باشد.

هنگامی که شما به معاونت اداری و مالی وزارت خارجه منصوب شدید چه مشکلاتی پیش رو داشتید؟

سخن گفتن از مشکلات با توجه به حساسیت این وزارت خانه کار چندان صوابی نیست. وزارت خارجه یک وزارت خانه حاکمیتی است. این وزارت خانه بخشی از سیستم اداری کشور است و تافته جدا بافته از نظام اداری کشور نیست. وزارت خارجه طبعا با مشکلاتی که نظام اداری کشور دارد، کم و بیش  روبرو است.

هر وزارت خانه ای بنا به وظایفش با مشکلات خاص خودش روبرو است. بنده در بدو ورود به این مسئولیت علیرغم 31 سال سابقه کار در وزارت خارجه ترجیح دادم با دوستانی که قبل از من در بخش اداری و مالی مسولیت داشتند مشورت کنم.  در این مشورت ها به سه موضوع برخورد کردم که هر کدام از آنها موضوعات مهمی است که وزارت خارجه با آن دست و پنجه نرم می کند و یا با آن مواجه است. البته در وزارت خارجه موضوعات و مسائل زیادی وجود دارد که پرداختن به آنها فعلا در اینجا مقدور نیست. به هرحال  سه مشکل اصلی وزارت خارجه عبارتند از بودجه، تشکیلات و نیروی انسانی.

1-    در راس همه مشکلات بحث بودجه و پول است. هیچ دستگاهی نمی تواند بدون منابع مالی کافی اداره می شود. شما باید منابع لازم مالی را داشته باشید تا از طریق آن منابع بتوانید برنامه های خود را در حد مطلوب اجرا کنید.

2-     تشکیلات و ساختار وزارت خارجه بحث مهمی است. اگر شما تشکیلات منضبط و منسجم نداشته باشید، هرج و مرج بوجود می آید. بعد از انقلاب، هر یک از وزرای خارجه بنا بر مصلحت و صوابدید خود  تغییراتی در ساختار به وجود آورده اند.

3-    نیرو انسانی سرمایه اصلی وزارت خارجه است. نیروی انسانی برای هر دستگاهی جنبه حیاتی دارد.

این سه موضوع برای ما بسیار اهمیت دارد. زمانی که بنده تصدی معاونت اداری و مالی را به عهده گرفتم، این  مشکلات برای بنده عیان و محسوس تر شد. اولویت کاری من در این سه زمینه متمرکز است و در هر سه زمینه هم ما مشکلات عدیده ای داریم . البته در حال حاضر وضعیت بودجه  برای ما اولویت بیشتری دارد.

امسال بودجه وزارت خارجه در لایحه بودجه دولت افزایش پیدا کرده است؟ این افزایش به چه میزان بوده است؟

بودجه وزارت خارجه چیز محرمانه و غیرشفافی نیست. بودجه جاری وزارت خارجه مصوب برای سال 92 ،534 میلیارد تومان است که در صورت تحقق کامل این بودجه بازهم کسری بیش از 100 میلیاردی داریم. مع هذا برای سال 93 در مرحله اول بودجه سال 92 مبنا قرار گرفت . با تلاش ها و با مذاکراتی که با معاونت برنامه ریزی دولت به عمل آمد بودجه سال 93 نخست به 600 میلیارد تومان و نهایتا در روز آخر که بودجه در هیات دولت به تصویب رسید به 653 میلیارد تومان افزایش پیدا کرد. یعنی بودجه ما برای سال 93 تقریبا 22 درصد افزایش پیدا کرده است.

 ولی در برخی از اخبار آمده بود که بودجه سال آینده وزارت خارجه 66 درصد افزایش پیدا کرده است.

مطلبی که در بعضی سایت ها نوشته شد مبنی بر اینکه بودجه وزارت خارجه 66 درصد افزایش پیدا کرده، صحیح نیست . کل بودجه ای که به وزارت خارجه تعلق گرفته و دولت اعلام کرده 830 میلیارد تومان است. ولی آن 830 میلیارد تومان علاوه بر بودجه جاری، بودجه حق عضویت ایران در سازمان های مختلف منطقه ای و بین المللی و نیز بودجه برخی تشکیلات تابعه وزارت خارجه مثل دانشکده روابط بین الملل را شامل می شود.

نکته ای که باید اینجا به آن اشاره شود این است که اکثر هزینه های وزارت خارجه به صورت ارزی است و بسیاری از اقدامات ما به ارز نیاز دارد. این در حالی است که  مشکلات ارزی دولت نیز برای کسی پوشیده نیست. ما هم مثل بسیاری از دستگاه های دولتی دیگر باید به نرخ مبادله ای ارز بخریم. برای وزارت خارجه نرخ مرجع وجود ندارد.

 اگر ما سال گذشته ارز مورد نیاز خودمان را از طریق ارز مرجع تامین می کردیم امروز باید با ارز مبادلاتی تامین کنیم . وزارت خارجه یک دستگاه ارز بر است که تقریبا 70 درصد هزینه های آن به صورت ارزی است. با توجه به تغییر نرخ ارز و تغییرات هزینه های نمایندگی های ما در خارج از کشور هزینه ها بسیار افزایش پیدا کرده است. بنابراین افزایش 22 درصدی بودجه جاری در حالی که نرخ ارز 104 درصد افزایش  داشته، اصلا نمی تواند جوابگو باشد. پس بودجه بر روی کاغذ افزایش پیدا کرده است ولی در عمل بودجه کاهش پیدا کرده است. به همین دلیل ما مجبوریم بخاطر تنگناهای بودجه ای بعضی از سیاست های ریاضتی، مثل تعدیل نیروها در نمایندگی های ما در خارج از کشور، در وزارت خارجه را پیگیری کنیم.

البته ما می دانیم منابع دولت نیز محدود است و دولت هم که کارخانه چاپ اسکناس نیست. تلاش ما بر این است که بتوانیم ضمن درک شرایط موجود با این بودجه چرخ وزارت خارجه را بچرخانیم.  

آیا بودجه ای که  برای سال آینده تصویب شده کفاف وزارت خارجه را می دهد؟

قطعا جواب بنده خیر است. این بودجه نیازهای وزارت خارجه را تامین نمی کند. امیدواریم در سال آینده با گشایش در برخی از درآمدهای دولت بتوانیم گشایش مطلوبی در بودجه وزارت خارجه بوجود آوریم.

شما یکی از مشکلات وزارت خارجه بحث نیرو در وزارت خارجه دانستید؟ در این موضوع چه مشکلاتی پیش رو دارید؟

بحث نیرو یکی  از بحث های اساسی وزارت خارجه است. وزارت خارجه از بدو تاسیس دانشکده روابط بین المل تلاشش این بوده است که نیروی کارشناسی خودش را از دانشجویانی که در دانشکده می پذیرد و تربیت می کند، تامین کند. من هم افتخار این را دارم که از سال های گذشته در دانشکده تدریس می کنم.  امروز دانش آموختگان دانشکده که در خلال دو دهه گذشته جذب وزارت خارجه شده اند، بدنه اصلی کارشناسی وزارت خارجه را تشکیل داده اند. من اینجا شهادت می دهم بسیاری از این همکاران از بهترین کارشناسان وزارت خارجه هستند. در واقع بار اصلی کارشناسی دستگاه دیپلماسی کشور بر روی دوش فارغ التحصیلان دانشکده بوده و هست.

برای ورود به وزارت خارجه اشتیاق زیادی بین فارغ التحصیلان دانشگاه های مختلف کشور وجود دارد و دانشجویان  مستعد بسیاری داوطلب ورود به وزارت خارجه می باشند. البته استخدام در وزارت خارجه محدود به فارغ التحصیلان دانشکده روابط بین الملل نبوده و نخواهد بود. در واقع استخدام در وزارت خارجه در انحصار دانشکده روابط بین الملل نیست.

نظر شخصی من این است که دانشکده روابط بین الملل خدمات بزرگی برای وزارت خارجه انجام داده است. متقابلا وزارت خارجه نیز سرمایه گذاری عظیمی برای دانشکده انجام داده است. اما این امر به معنای این نیست که نیروی کارشناسی وزارت خارجه باید منحصرا از بین دانش آموختگان دانشکده روابط بین الملل  تامین شود. دانش آموختگان دانشگاه های دیگر که در رشته های مطلوب وزارت خارجه تحصیل کرده اند و دارای استعداد و انگیزه باشند و از دانش کافی در زمینه زبان خارجی نیز برخوردار باشند، باید جذب شوند. ما باید زمینه و فرایندی را فراهم کنیم که در یک رقابت شفاف وزارت خارجه بتواند نیروهای مورد نیاز خود را جذب کند.

وضعیت فعلی نیرو در وزارت خارجه چگونه است؟

وزارت خارجه در سال های گذشته از نظر تامین نیرو اقداماتی انجام داده است. به همین دلیل ما در ابتدا تصمیم گرفتیم جهت سامان دهی به نیروهای موجود تا اطلاع ثانوی نیروی جدید نگیریم.
در اردیبهشت سال 91 وزارت خارجه آزمون استخدامی برگزار کرده است. در آن آزمون بیش از بیست هزار نفر شرکت کردند ولی فقط 250 نفر از آنها توانستاند نمره بالای 60 کسب کنند. از این 250 نفر بعد از گزینش های لازم  وزارت خارجه توانسته است حدود 80 نفر را جذب کند. بالطبع این تعداد نیرو  نمی تواند نیازهای وزارت خارجه را تامین کند. به همین خاطر ما در نظر داریم نیروهایی که قبلا آزمون داده اند و پرونده آنها به نتیجه قطعی نرسیده است را مورد بررسی قرار دهیم با این دیدگاه که اگر افراد دیگری که حائز شرایط هستند و نتوانسته اند به هر دلیلی در مرحله نخست پذیرفته شوند، بتوانیم جذب کنیم.

وزارت خارجه علاوه بر رشته های مطلوب خود که در مقررات تشکیلاتی آن مورد اشاره قرار گرفته، در رشته های دیگر هم نیاز به استخدام نیرو دارد از جمله در زمینه هائی مثل مترجمی زبان های روز دنیا، مهندسی کامپیوتر و ساختمان و حسابداری. بنابراین از نظر ما پرونده استخدام و جذب نیرو باز است. اما اولویت ما این است که فعلا آنهایی  که پرونده شان به اصطلاح در جریان است را سر و سامان بدهیم. همچنین طی تصمیمی که در شورای معاونین وزارت خارجه اتخاذ گردیده، فعلا قرار نیست نیروی انتقالی و یا مامور از سازمانها و ارگانهای دیگر بپذیریم.

در رابطه با نحوه استخدام نیروهای آینده وزارت خارجه هنوز تصمیم قطعی  اتخاذ نشده است. در این رابطه ضرورت دارد که مجوزهای لازم از معاونت توسعه سرمایه انسانی ریاست جمهوری کسب کنیم. به هر حال هر اقدامی که در این رابطه انجام دهیم به طور شفاف به آگاهی عموم خواهد رسید.