جدال اردوغان و گولن؛ تقابل مرشد و مریدان سابق!

پس از ناکامی های مکرر دولت ترکیه در عرصه سیاست خارجی که در نهایت به بازنگری این دولت در اهداف و راهبردهای خارجی خود منجر شد و پس از مواجهه با موج اعتراضات عمومی در ماجرای «پارک قزی»، اینک دولت عدالت و توسعه با سومین چالش بزرگ خود طی یک ساله اخیر مواجه شده است: انشقاق های داخلی در بالاترین سطح سیاسی و میان دو گروه متحد سابق در ترکیه.

به گزارش «تابناک»، دستگیری ده ها تن در ترکیه که به اتهام فساد مالی و فعالیت های غیرقانونی اقتصادی انجام شد، به عنوان واقعه ای مورد تحلیل قرار گرفت که پتانسیل ایجاد یک چالش بزرگ دیگر و افزودن بر بار مشکلات دولت اردوغان را داراست. مهمترین مسئله در این زمینه، وجود رقابت های شدید پشت پرده ای است که در نهایت به بازداشت ها و طرح اتهامات اخیر منجر شده است.

نیروهای پلیس ترکیه، دو روز پیش با انجام یک عملیات گسترده، ده ها نفر را به اتهامات فوق بازداشت کرد که در میان آن ها، برخی افراد نزدیک به دولت، از جمله فرزدان وزرای کشور، اقتصاد و محیط زیست ترکیه نیز حضور داشتند. اما نکته مهم در این زمینه، این بود که عملیات دستگیری ها بدون هماهنگی و اطلاعات وزارت کشور و دولت اردوغان انجام شده بود.

این امر سبب شد که شخص رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه به بیان انتقادات شدید از پلیس و دستگاه های امنیتی این کشور پرداخته و ماجرای دستگیری ها را توطئه ای علیه دولت خود معرفی نماید؛ توطئه ای که بیان وی، با هدایت عناصر داخلی و خارجی و به منظور ضربه زدن به جایگاه حزب عدالت و توسعه در آستانه انتخابات شوراها انجام گرفته است.

اما از دید برخی از تحلیلگران، مهمترین عاملی که در تحولات اخیر ترکیه موثر بوده و شرایط کنونی را رقم زده، اختلافات شدیدی است که میان نخست وزیر ترکیه و فتح الله گولن، رهبر مذهبی و رئیس جنبش گولن رخ داده و روز به روز تشدید شده است. به عبارت دیگر، مرشد (گولن) اکنون در مقابل مریدان سابق خود (اعضای حزب عدالت و توسعه) قرار گرفته است.

سایت شبکه خبری «دویچه وله» در تحلیل جامعی به بررسی این موضوع پرداخته و اشاره می کند که در دستگیری های نزدیکان اردوغان، حامیان پرنفوذ فتح الله گولن در ساختار پلیس و قوه قضائیه نقش داشته اند و این مسئله با انتخابات آتی ترکیه ارتباط دارد.

به نوشته این سایت، هر چند دعوای رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه و گولن با سرکوب های "پارک قزی" استانبول و آغاز بحث بستن مدارس وابسته به فتح الله گولن و همچنین تفکیک جنسیتی در خوابگاه های ترکیه آغاز شد، اما رسانه های ترکیه خصومت بین اردوغان و گولن را با انتشار سندی در روزنامه لیبرال «طرف» نیز در ارتباط می دانند. طرف با انشار سندی مدعی شد که طیب اردوغان قصد از میان بردن جنبش مذهبی فتح الله گولن را دارد.

محمد بارانسو، نویسنده سرشناس روزنامه طرف اواخر ماه نوامبر امسال سند محرمانه ای مربوط به سال ۲۰۰۴ میلادی منتشر کرد. در این نامه که به امضای اردوغان و عبدالله گل وزیر امور خارجه وقت رسیده بود، شورای امنیت ملی ترکیه آشکارا از دولت خواسته بود تدابیری را برای پایان دادن به فعالیت های جنبش فتح الله گولن به اجرا در آورد.

اردوغان خبرنگار روزنامه طرف را به "افشای اسناد دولتی و خیانت" متهم کرد. وی از دستگاه قضایی خواست تا وظیفه خود را در قبال روزنامه "طرف" انجام دهد. اما ویصل آک وکیل روزنامه طرف نیز اعلام کرد این روزنامه قصد دارد از اردوغان به خاطر"سخنان افتراآمیز و اراده اش برای نفوذ در دستگاه قضایی" شکایت کند.

جنگ لفظی اردوغان و گولن به رسانه های نزدیگ به دولت و حامیان گولن نیز کشیده شد. روزنامه های نزدیک به دولت از جمله "ینی شفق" در روزهای اخیر حملات خود به جماعت گولن را تشدید کردند. این روزنامه از وجود یک گروه وابسته به جماعت گولن در پلیس و قوه قضاییه که قصد سرنگونی اردوغان را دارند سخن به میان آورد.

در مقابل رسانه های وابسته به جماعت گولن از جمله "زمان" نیز به انتقادهای شدیدی از دولت اردوغان دست زدند. زمان نوشت: «حزب حاکم عدالت و توسعه همانند خودرویی است که در مسیر عکس یک جاده حرکت می کند. این حزب در مسیر اشتباه حرکت می کند ولی فکر می کند که خودروهایی که از مقابل می آیند همگی در مسیر اشتباه هستند».

به هر حال، به نظر می رسد اردوغان پس از مواجهه با دو چالش مهم طی حدود یک سال اخیر (یکی به واسطه ناکامی هایش در عرصه بین المللی و به ویژه وضوع سوریه و دیگری در اثر شورش های برآمده از ماجرای پارک قزی)، اینک با سومین بحران خود – که شاید تأثیرات منفی بسیار بیشتری را نیز برایش به همراه داشته باشد – روبرو شده است.

پتانسیل تأثیرگذاری این بحران به ویژه از آنجا افزایش می یابد که هنوز عناصری از دولت ترکیه و حزب عدالت و توسعه، به گولن وفادار هستند و همین موضوع می تواند در صورت تشدید بیشتر اختلافات میان گولن و اردوغان، آن ها را به جدایی از حزب سوق دهد و به این ترتیب، شکافی جدی در بدنه دولت ترکیه ایجاد شود.

گفتنی است مدارس جماعت گولن در ترکیه از نزدیک به ۴۰ سال پیش به طور محدود و پس از از کودتای سال ۱۹۸۱ میلادی بطور گسترده فعالیت خود را آغاز کردند و در حال حاضر در مناطق مختلف ترکیه به ویژه در کلان شهرهایی چون استانبول، آنکارا و ازمیر فعالیت می کنند. طبق ارقام رسمی این جماعت در داخل ترکیه دارای ۳ هزار و ۸۶۴ آموزشکده است. گفته می شود نزدیک به ۶۵ هزار معلم و استاد در این مراکز اشتغال دارند و شهریه والدین دانش آموزان به آموزشکده ها نیز تا ۵ میلیارد دلار در سال برآورد می شود.

تحلیلگران اشاره می کنند که هزاران تن از مریدان این شیخ در اداره پلیس و قوه قضائیه شغل های کلیدی دارند؛ دستگیری های نظامیان ترکیه از جمله کارهای این جماعت به شمار می آید و دستگیری های فرزندان وزیران کابینه هم از سوی حامیان پرنفوذ گولن صورت گرفته است.