راه دشوار نوذری برای دبیرکلی اوپک

یک سال پیش، قبل از برگزاری نشستی که قرار بود در آن دبیرکل جدید اوپک معرفی شود، خیلی ها گمان می کردند که داستان دبیرکلی اوپک بالاخره به سرانجامی می رسد و باید «البدری» صندلی دبیرکلی سازمان کشورهای صادرکننده نفت را ترک کند. اما فریدون برکشلی رییس اسبق و 13ساله امور اوپک ایران و رییس گروه مطالعات انرژی وین نظری دیگر داشت. وی معتقد بود البدری بار دیگر ابقا خواهد شد و این صندلی به هیچ کدام از کاندیداهای این پست نخواهد رسید.

امروز نیز او در گفت وگو با «شرق» شانس دبیرکلی نامزدهای کشورهای عضو را کمرنگ دید. البته وی به ابهاماتی اشاره کرد که کارشناسان اوپک به نامزد ایرانی داشتند که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

به نظر شما با توجه به موفقیت ایران در GECF امکان تکرار این وضعیت در وین خواهد بود؟
آنچه در اجلاس سازمان کشورهای صادرکننده گاز (GECF) اتفاق افتاد محصول رایزنی های سخت و پشت پرده و دیپلماسی رسانه ای فعال بود. البته باید بدانیم که ایران زودتر از این باید سمت دبیرکلیGECF را به دست می آورد چراکه این اجلاس به نوعی فرزند تهران محسوب می شود. ضمن آنکه نباید فراموش کرد که ما قدرت دوم گازی جهان محسوب می شویم، اما نباید از خاطر ببریم که اوپک با GECF تفاوت های اساسی دارد، چراکه پیچیدگی های دیپلماتیک در این سازمان بسیار زیاد است؛ بنابراین باید تلاش کنیم با به کارگیری یک دیپلماسی فعال، نقش خود را تقویت کنیم. باید به این واقعیت بپردازم که تکرار موفقیت تهران در وین نیاز به وقت و تمرکز زیادی خواهد داشت. در اجلاس آتی، احتمال اینکه نماینده ایران، دبیرکل سازمان کشورهای صادرکننده نفت شود، کم است اما باید در اجلاس پیش رو برای دوره های بعدی برنامه ریزی، لابی و توافق کرد.
فکر می کنید اولین قدمی که ایران برای دبیرکلی اوپک در شرایط فعلی بردارد چیست؟
یکی از موضوعات مهم در مساله دبیرکلی اوپک، معرفی کاندیدای واجد صلاحیت است. یکی از عوامل اصلی موفقیت ما در اجلاسGECF، واجد صلاحیت بودن کاندیدای ما بود. پس باید نخبه شناسی کنیم و برای حضور در سازمان های بین المللی افرادی را معرفی کنیم که به لحاظ توانایی فردی، ابهامی در وضعیت آنها نباشد. ابهام در صلاحیت کاندیدا، نقطه منفی در دیپلماسی انرژی ما محسوب می شود.
منظور شما این است که ما کاندیدای مناسبی برای این سمت معرفی نکرده ایم؟
کشورهای عضو، برخی ابهام ها را در خصوص کاندیدای ایران مطرح کرده اند. این ابهام ها در جلسات ارزیابی ما مطرح شده، البته این موارد در مورد کاندیدای عربستان هم وجود داشته است. حرف من این است که باید با برنامه ریزی بلندمدت، کاندیدای کشور را به سطحی از توانایی و شناخت در عرصه بین المللی برسانیم که جایی برای ابهام و بهانه جویی رقبا باقی نماند.
مطلع هستید که چه ابهاماتی در مورد کاندیدای ما وجود دارد؟
اگر خاطرتان باشد پیش از این، دو جلسه بررسی کاندیداها در اوپک برگزار شد و کاندیداها به دبیرخانه رفتند تا در حضور کارشناسان ارشد دیدگاه خود را ارایه دهند. در همان جا بود که کارشناسان برخی ابهامات را در خصوص کاندیدای ایران مطرح کردند.
خب چه ابهاماتی؟
کاندیدای ایران واجد شرایط احراز دبیرکلی اوپک است. آقای نوذری وزیر نفت بوده و سال ها سابقه حضور در نفت را دارد و همچنین چند دوره نماینده مجلس و عضو کمیسیون نفت بوده است. اما سابقه حضور در مجامع بین المللی ایشان کم است و این نقطه ابهامی برای کارشناسان بوده است.
 به نظر شما شانس چه کشوری در اجلاس فردا برای دبیرکلی زیاد است؟
پیش بینی اینکه چه کشوری دبیرکل اوپک خواهد بود قدری سخت است. باید توجه داشت که وزرا چه توافقاتی روی موضوعات دیگر خواهند داشت که این توافقات مساله دبیرکلی را متاثر از خود خواهد کرد. ممکن است موضوع دیگری جز دبیرکلی مورد توافق یک کشور قرار گیرد و آن کشور در ازای رسیدن با آن توافق از پیگیری کاندیدای دبیرکلی صرف نظر کند. کاندیدای کشور عربستان از ایران ضعیف تر است اما این کشور به عنوان یکی از پنج کشور عضو موسس، چون نامزد معرفی کرده است، می تواند نامزدی فرد دیگر را وتو کند. البته عربستان و ایران هر دو کاندیدا معرفی کرده اند و هر دو با کاندیدای عراق مخالف هستند.
منظور شما این است که مسایل سیاسی تعیین کننده دبیرکلی خواهد بود؟
روابط درونی اوپک با روابط دیپلماتیک کشورها تفاوت هایی دارد. ممکن است دو کشور در روابط بین المللی و سیاسی رابطه بدی با هم داشته باشند اما درون اوپک دوستان خوبی باشند، عکس این وضعیت هم صادق است. شاید همین پیچیدگی هاست که موجب شده دبیرکل فعلی برای سه دوره ابقا شود. در حال حاضر سه تولید کننده بزرگ اوپک یعنی ایران، عراق و عربستان مدعی دبیرکلی اوپک هستند. این در حالی است که در دوره های قبلی معمولا ایران و عربستان به عنوان دو عضو قدرتمند اوپک، بیشتر دبیرکل ساز بوده اند و تمایلی برای کسب این پست نداشته اند. ایران و عربستان علاقه مند بوده اند که دبیرکل مورد نظر خود را از کشور ثالث و بر اساس لابی های درون اوپک تعیین کنند اما در دو سال گذشته، هم ایران و هم عربستان علاقه مند به کسب پست های ریاست اجلاس و دبیرکلی اوپک شده اند.
فکر می کنید عدم مدیریت لازم ما در نشست های گذشته اوپک می تواند مانعی باشد برای رسیدن ایران به دبیرکلی؟
دقیقا؛ این نکته را باید در نظر داشت که نوع عملکرد ما در سال 2010 و هنگامی که ریاست اجلاس اوپک را برعهده داشتیم، نادرست بوده است. ایران در طول یک سال، سه وزیر نفت داشت و هیچ کدام از این سه وزیر، نفتی نبودند. این مساله نقطه ضعفی است که تا مدت ها ایران را در اوپک رنج خواهد داد.
پیشنهاد شما برای بهبود دیپلماسی انرژی ایران چیست؟
 در واقع واژه دیپلماسی انرژی و ورود آن به حوزه دیپلماسی عمومی کشور، محصول دوران هشت ساله حضور آقای زنگنه در وزارت نفت است. ایران در دوران آقای زنگنه رییس کمیته وزارتی نظارت بر بازار در اوپک بود. این کمیته چهارنفره همیشه پیش از اجلاس اوپک گزارشی از بازار به اجلاس ارایه می کرد تا قبل از آغاز اجلاس، وزرای شرکت کننده یک گزارش کارشناسی در اختیار داشته باشند. این کمیته، بازار را ارزیابی و جمع بندی را در اختیار اوپک می گذاشت. کمیته وزارتی نظارت بر بازار به صورت سنتی در اختیار ایران بود و نقش مهمی در سمت دهی به افکار اجلاس داشت. متاسفانه دو سال قبل، ما این موقعیت را که ابزار مهمی در دست وزیر بود، از دست دادیم؛ بنابراین آقای زنگنه باید یک دوره بازسازی در بخش دیپلماسی اوپک داشته باشد تا به وضعیت قبلی بازگردیم.