چگونه «ژنو 3» ایران بر «ژنو 2» سوریه تأثیر می‌گذارد؟

شهر ژنو این روزها به کانون مذاکرات بین المللی تبدیل شده که قرار نتیجه آن ها، قرار است تأثیری بسیار تعیین کننده بر آینده منطقه خاورمیانه بر جای بگذارد: از مذاکرات هسته ای ایران گرفته، تا مذاکرات صلح سوریه. در این میان، برخی از تحلیلگران به ارتباط این دو مذاکرات با هم و تأثیراتی که توافق هسته ای ایران بر صلح در سوریه بر جای خواهد گذاشت سخن می گویند.

به گزارش «تابناک»، نشریه آمریکایی «هفته» (The Week) در مطلبی با اشاره به تعیین تاریخی جدید از سوی سازمان ملل برای برگزاری کنفرانس صلح سوریه، موسوم به «ژنو 2»، استدلال می کند که سرنوشت این مذاکرات تا حد زیادی به توافق هسته ای ایران وابسته است و ایران، بازیگری موثر در این مذاکرات خواهد بود.

در این مطلب اشاره شده که روز دوشنبه هفته گذشته، سازمان ملل اعلام کرد که قرار است طرف های درگیر در سوریه برای نخستین بار در تاریخ 22 ژانویه 2014 دور یک میز گرد آمده و به مذاکره بپردازند. آمدن گروه های شورشی پای میز مذاکره می تواند تحولی بسیار مهم به شمار آید و به همین سبب، تحلیلگران به شکل محتاطانه ای نسبت به این موضوع خوشبین هستند.

بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل و جان کری، وزیر خارجه آمریکا از جمله افرادی بودند که با بیان مواضعی مثبت، از تعیین تاریخ مذاکرات صلح سوریه استقبال کردند. مارتین نسیرکی، سخنگوی بان کی مون نیز با اشاره به توافق هسته ای ایران که روز قبل از آن حاصل شده بود، هفته گذشته را هفته ای خوب برای دیپلماسی توصیف کرد.

با این حال، هنوز دشواری های زیادی بر جای مانده است. دولت اسد با حضور در مذاکرات موافقت کرده؛ اما از راه حل بدون اسد حمایت نمی کند. گروه موسوم به ائتلاف ملی سوریه هم از حضور در مذاکرات استقبال کرده، اما خروج اسد از قدرت را پیش شرط خود اعلام کرده است. از سوی دیگر، ائتلاف ملی مورد پذیرش بسیاری از گروه های شورشی نیست و ژنرال سلیم ادریس، فرمانده ارتش آزاد سوریه اعلام کرده در مذاکرات شرکت نمی کند. گروه های افراطی وابسته به القاعده نیز در مذاکرات حاضر نخواهند شد.

اما با وجود اختلاف نظرهای بنیادین بر سر نتیجه گفت و گوها و فقدان یک اپوزیسیون واحد، برخی تحلیلگران و دیپلمات ها اظهار می دارند که اگر ایران و آمریکا بتوانند به توافقی دست یابند، هر چیزی ممکن خواهد بود. به عنوان مثال، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه می گوید: «افزون بر جنبه های مثبت چندگانه توافق هسته ای ایران، من امیدوارم که این توافق تأثیری مثبت بر تلاش های موجود برای حل و فصل مسئله سوریه داشته باشد».

در حقیقت، منازعه سوریه به یک جنگ نیابتی، نه تنها میان روسیه و آمریکا، بلکه همچنین میان ایران و عربستان سعودی تبدیل شده است. ایران در نبرد دولت سوریه با شورشیان، از دولت اسد حمایت می کند و عربستان نیز برای شورشیان کمک های تسلیحاتی فراهم می کند. دشوار است که تصور کنیم بدون ایران و عربستان، توافقی بر سر سوریه قابل حصول است. اینجاست که توافق هسته ای ایران اهمیت می یابد.

پیش از این، آمریکا و متحدان غربی اش با حضور ایران در کنفرانس صلح سوریه مخالف بودند و دلیل آن را عدم حمایت ایران از بیانیه کنفرانس قبلی ژنو برای تشکیل دولت انتقالی در سوریه عنوان می کردند. اما درست پس از توافق هسته ای اخیر، یک مقام ارشد اتحادیه اروپا گفت احتمال اینکه آمریکا باز هم با حضور ایران مخالفت کند، بسیار اندک است.

«تونی بدرن»، پژوهشگر بنیاد دفاع از دموکراسی ها نیز با این امر موافق است. وی می گوید: «همه چیز اکنون به سمت این حقیقت جریان دارد که ایران می تواند نقشی جدید ایفا کند». افزون بر این، وی با اشاره به شایعات موجود درباره گفت و گوهای محرمانه ایران و آمریکا، این امر را نشانه تلاش اوباما برای درگیر کردن بیشتر ایران در دیپلماسی منطقه ای می داند. بدرن اشاره می کند که در سوریه، ایران یکی از «سهام داران» است.

به هر حال، ایران اعلام کرده حاضر است بدون هیچ گونه پیش شرطی در مذاکرات ژنو 2 شرکت کند. در صورتی که این اتفاق رخ دهد، مشارکت ایران در مذاکرات صلح احتمالاً سبب تقویت هرگونه توافقی خواهد شد که در این مذاکرات حاصل شود.

البته برخی تحلیلگران اشاره می کنند که بدون شک، حضور ایران در کنفرانس ژنو خبر خوبی برای شورشیان سوری نیست. برخی نیز این گمانه را مطرح می کنند که خودداری اوباما از حمله به سوریه در ماه های اوت و سپتامبر، به سبب در جریان بودن مذاکرات محرمانه در این زمینه میان تهران و واشنگتن بوده است. بر این اساس، دولت سوریه نیز اطمینان خواهد یافت که در صورت مشارکت ایران، دستکم در کوتاه مدت تهدیدی از سوی غرب را علیه خود احساس نخواهد کرد.