عراق پیشتاز در تامین نفت جهان

گزارش اخیر آژانس بین المللی انرژی آمریکا تحت عنوان افق انرژی جهان حکایت از افزایش قیمت نفت طی 20 سال آینده دارد، به طوری که کارشناسان در این گزارش پیش بینی می کنند قیمت نفت تا سال 2035 به 128 دلار در هر بشکه خواهد رسید.
 

 این گزارش می افزاید افزایش قیمت نفت در این محدوده می تواند به افزایش تولید در کشورهای تولیدکننده نفت جهان منجر شود، در حالی که تا آن زمان تقاضا نیز در بازارهای جهانی افزایش یافته است. این گزارش می افزاید تولید نفت که در حال حاضر 89 میلیون بشکه در روز است تا سال 2035 به 101 میلیون بشکه خواهد رسید که رشد 5/13 درصدی را نشان می دهد. این گزارش معتقد است این افزایش تولید بیشتر (حدود نیمی از افزایش تولید) توسط دو کشور برزیل و عراق صورت خواهد گرفت.
 

بر این اساس عراق که در حال حاضر پنجمین کشور دارنده ذخایر نفت جهان با رقم 141 میلیارد بشکه ذخایر نفتی است امیدوار است بتواند میزان تولید خود را افزایش دهد. چندی پیش حسین شهرستانی، معاون نخست وزیر عراق از عقد قرارداد با 19 شرکت خارجی برای افزایش تولید نفت این کشور تا 9 میلیون بشکه خبر داد. این در حالی است که در حال حاضر میزان تولید عراق 3 میلیون و 250 هزار بشکه است و لااقل باید 5 میلیون و 750 هزار بشکه میزان تولید خود را افزایش دهد. بر این اساس عراق قراردادهایی را در زمینه های اکتشاف، استخراج، خطوط انتقال و... با شرکت های خارجی امضا کرده و این مساله به افزایش میزان تولید این کشور کمک شایانی خواهد کرد. این در شرایطی است که عراق رایزنی های گسترده ای را برای بازاریابی نفت آغاز کرده است. در حال حاضر بیشتر نفت عراق را کشورهای آسیایی می خرند (50 درصد) و کشورهای آمریکایی و اروپایی به ترتیب با 27 و 23 درصد خریداران نفت این کشور محسوب می شوند.
 

در این میان گزارش آژانس بین المللی انرژی اذعان می کند که بیش از نیمی از افزایش تولید جهان را این کشور تامین خواهد کرد. به نظر می رسد اگر عراق در دستیابی به اهداف تعریف شده این کشور موفق باشد قطعا تا سال 2035 قادر خواهد بود تولید خود را بیش از این افزایش دهد به این دلیل که طبق برنامه قرار است تولید نفت عراق تا سال 2020 در حدود 6 میلیون بشکه در روز افزایش یابد (در فاصله 7 سال) و اگر در فاصله 15 سال باقیمانده قادر به افزایش میزان تولید تا 50 درصد دیگر باشد می تواند تولید خود را به 9 میلیون بشکه در روز افزایش دهد و این به معنای آن است که عراق تا سال 2035 در حدود 75 درصد افزایش تولید جهانی را محقق خواهد کرد. البته در این بین مشکلات فراوانی در مسیر این برنامه وجود دارد. به هر حال باید پذیرفت عراق علاوه بر مشکلات اقتصادی که دارد هم در زمینه امنیت نفت و هم در زمینه موضوعات سیاسی مشکلات متعددی را تجربه می کند.
 

همچنان انفجارها در شهرهای این کشور و تهدید خطوط نفتی پابرجا است. اختلافات فرقه ای را نیز نباید از نظر دور داشت، به علاوه این که مناطق کردنشین عراق قوانین خاص خود را دارند و چندان به دولت مرکزی وقعی نمی گذارند و این مساله به خصوص در مورد نفت مشهود است. نفت عراق لااقل به 150 میلیارد دلار سرمایه نیازمند است، در حالی که این رقم برای ما 100 میلیارد دلار اعلام شده است. مقایسه اقتصاد دو کشور ایران و عراق نشان می دهد مشکلات عراق برای تامین این میزان سرمایه جدی است. این در حالی است که زیرساخت های نفتی در این کشور نیز با مشکلات جدی مواجه است، در حالی که هنوز پس از گذشت سال ها امنیت عراق نیز معضلی دیگر برای سرمایه گذاران است. با این حال البته این کشور به موفقیت های بالایی دست یافته و توانسته برنامه های مهمی را عملی سازد.
 

در حال حاضر کردستان عراق معاملات خود را به صورت خودمختار با کشورها و شرکت های دیگر منعقد می کند و امیدوار است بتواند خط لوله انتقال نفت به ترکیه را راه اندازی کند. این موضوع می تواند اختلافات دولت مرکزی را برانگیزد و به نظر می رسد این چالش به راحتی قابل حل و فصل نخواهد بود. موضوع دیگر آن است که پس از تحریم و جنگ و مشکلات مرتبط با خرابکاری های تروریستی در این کشور که هزینه های زیادی به آن وارد ساخته دولت باید تلاش کند منابع مرتبط با توسعه زیرساخت ها را تامین کند و این مساله ممکن است هزینه های دولت را در بخش نفت افزایش دهد. متاسفانه سال 2013 مرگبارترین سال از 2008 تاکنون لقب گرفته است و این موضوع نشان دهنده آن است که عراق نتوانسته امنیت را در این کشور با وجود گذشت این همه مدت تامین کند و این به زیان اقتصاد نفت در عراق است.
 

گزارش اخیر آژانس بین المللی انرژی به جایگاه برزیل در تامین نیاز نفت جهانی اشاره می کند. بر اساس این گزارش تولید نفت برزیل تا سال 2035 به 3 برابر میزان کنونی آن افزایش خواهد یافت که با این میزان قادر خواهد بود یک سوم افزایش تولید نفت جهان را تامین کند. کارشناسان معتقدند زمینه های کافی در این کشور برای تامین این میزان تولید وجود دارد. بر این اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی معتقد است اگر این دو کشور قادر نباشند برنامه های خود را برای افزایش تولید عملی سازند، در آن صورت انتظار می رود قیمت نفت بیش از برآوردهای گذشته این مرکز تا سال 2035 افزایش یابد. این در حالی است که پیش بینی می شود در آینده ترکیب بازیگران بازار جهانی نفت نیز تغییر کند، در این صورت احتمالا آمریکا بزرگترین تولیدکننده نفت جهان تا سال 2016 خواهد بود (گزارش آژانس بین المللی انرژی). همچنین گزارش اخیر می افزاید در سال ٢٠٢٠ با افت تولید شیل اویل (برداشت نفت از سنگ های رسی) در ایالت های تگزاس و داکوتای شمالی، خاورمیانه دوباره جایگاه خود را به عنوان عرضه کننده نفت عمده به ویژه به آسیا، باز خواهد یافت.
 

آژانس بین المللی انرژی که به کشورهای بزرگ صنعتی در زمینه سیاست انرژی مشورت می دهد در گزارش خود با عنوان «دورنمای انرژی جهانی» در سال ٢٠١٢ پیش بینی کرده بود که آمریکا در سال ٢٠١٧ با پیشی گرفتن از عربستان به بزرگ ترین تولید کننده نفت جهان تبدیل می شود. فاتح بیرول، اقتصاددان ارشد آژانس بین المللی انرژی در معرفی گزارش این سازمان در مورد دورنمای بازار جهانی نفت گفت که آژانس اکنون انتظار دارد این دگرگونی در دیرترین زمان در سال ٢٠١٦ رخ دهد. وی در گفت و گو با رویترز اعلام کرد که بازار نفت شاهد دو دوره متفاوت خواهد بود، در دوره نخست تا سال ٢٠٢٠ انتظار داریم تولید نفت سبک و شیل اویل افزایش یابد و با توجه به افزایش تولید برزیل نیاز به نفت خاورمیانه بی تردید کاهش خواهد یافت.

وی ادامه داد: اما از آنجا که منابع شیل اویل در آمریکا محدود است تولید نفت آمریکا به سطح ثابتی خواهد رسید و سپس کاهش خواهد یافت از این رو پس از سال ٢٠٢٠ نفت خاورمیانه جایگاه خود را به عنوان عمده ترین تامین کننده نفت بازخواهد یافت.
 

براساس گزارش آژانس بین المللی انرژی قیمت های نفت روند رو به افزایش خود را ادامه خواهد داد و از این رو انگیزه لازم را برای توسعه منابع نفت نامتعارف مانند نفت سبک و شیل اویل در آمریکا، افزایش تولید از ذخایر ماسه های نفتی در کانادا و تولید نفت از آب های عمیق در برزیل و نیز مایعات گاز طبیعی را فراهم خواهد آورد. این گزارش پیش بینی می کند که دیگر کشورها از نظر تولید شیل اویل قادر نخواهند بود موفقیت های آمریکا را تکرار کنند. آژانس معتقد است که در اواسط دهه ٢٠٢٠ تولید نفت غیر اوپک دوباره کاهش خواهد یافت و کشورهای خاورمیانه که هسته اصلی کشورهای عضو اوپک به شمار می آیند بخش عمده افزایش عرضه نفت را تامین خواهند کرد. به گفته فاتح بیرول خاورمیانه برای سالیان سال کانون صنعت نفت جهانی بوده و خواهد بود. همچنین آژانس اعلام می دارد که در حدود سال ٢٠٣٠ چین از آمریکا به عنوان بزرگ ترین مصرف کننده نفت پیشی خواهد گرفت و در همان حال انتظار می رود مصرف نفت خاورمیانه در این سال از اتحادیه اروپا پیشی گیرد.