چرا فرانسه در نقش اپوزیسیون توافق هسته ای ظاهر شد؟

دیپلماسی ایرانی: در دو روز نخست مذاکرات هسته ای ژنو، به نظر می رسید که دیپلمات های ایرانی و غربی آخرین اصلاحات را روی توافق هسته ای که تا چندی پیش دور از دسترس بود، انجام می دهند. اما در آخرین دقایق، لوران فابیوس، وزیر خارجه فرانسه به گفت و گو ها ملحق شد و دیری نپایید که مذاکرات بی نتیجه شد و فابیوس فرصت آن را پیدا کرد تا این خبر را اعلام کند.

این پاسخی نبود که تیم های آمریکایی و اروپایی در انتظار آن بودند. یک مقام غربی گفت: پاریس مشارکت فعالی را در مذاکرات اواخر هفته گذشته در ژنو نداشت و تا آخرین روزها در جریان جزئیات کامل قرار نداشت.

با این حال پاسخ فرانسه نباید یک غافلگیری تمام عیار قلمداد شود. فرانسوا اولان، رئیس دولت سوسیالیست فرانسه،الگوی خود را در سیاست خارجی دنبال می کند و در لیبی، مالی، سوریه و اکنون ایران با دولت اوباما هماهنگ نیست. همچنین پاریس، متحد نزدیک اسرائیل در اروپا به شمار می رود و پس از آمریکا، دومین متحد تل آویو در جهان است.

فابیوس که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل را بازتاب می دهد، دو نگرانی عمده در مورد توافق هسته ای با ایران دارد. نخست، این توافق احتمالی با ایران نمی تواند مانع آغاز به کار راکتور آب سنگین اراک شود و این در حالی است که به دنبال فعالیت این راکتور، بخش عمده و مهمی از فعالیت های هسته ای ایران از در برابر حمله هوایی ایمن می شود. چرا که با فعال شدن این راکتور، حمله به آن به منزله رقم زدن یک فاجعه انسانی خواهد بود. فابیوس همچنین از این موضوع نگران است که در طرح توافق پیشنهادی به ایران، به ذخایر اورانیوم غنی شده 20 درصدی توجهی نشده است. با توجه به این نگرانی ها، فابیوس به رادیو فرانسه گفت که نمی خواهد بخشی از بازی احمقانه باشد.

جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا تا کنون از به نقد کشیدن موضع فرانسه خودداری کرده است و به جای آن تاکید دارد که ایران و گروه 1+5، پیشفت خوبی در مذاکرات و دستیابی به توافق هسته ای داشته اند. کری در برنامه دیدار با رسانه ها گفت: شماری از کشورها – نه تنها فرانسوی ها، بلکه ما و دیگران – می خواهیم اطمینان یابیم که لحن قاطعی داشته باشیم. در رسانه های فرانسوی نیز گزارش هایی در مورد اتحاد قدرت های بزرگ مخابره می شود. این رسانه ها ادعا می کنند گروه 1+5، اتحاد داشته و این طرف ایرانی بود که در نهایت راه توافق در ژنو را سد کرد. اما در محافل خصوصی، برخی دیپلمات ها انگشت اتهام خود را به سوی فرانسه نشانه می روند.

با این حال فابیوس پیش از این نشست نیز در مورد توافق هسته ای با ایران هشدار داده بود. به گفته یک دیپلمات فرانسوی، وزیر امور خارجه فرانسه در یک محفل خصوصی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک که در ماه سپتامبر برگزار شد، گفت: در سال های اخیر، ما در مورد این موضع بسیار مراقب و گوش به زنگ بوده ایم و به سادگی از کنار آن نمی گذریم.

این درحالی است که موضع جدی فابیوس در مورد توافق هسته ای با ایران به یکباره تعداد دوستان فرانسه را در کپیتال هیل، افزایش داده است. جایی که قانونگذاران از هر دو حزب آمریکا از اوباما می خواهند تحریم های اقتصادی علیه ایران را حفظ کرده و حتی آنها را افزایش دهد.  لیندسی گراهام، سناتور جمهوریخواه از ایالت کارولینای جنوبی که یک تندروی تمام عیار آمریکایی به شمار می رود به سی ان ان گفت: به خاطر فرانسه از خدا متشکرم. فرانسوی ها به رهبران بسیار خوبی در خاورمیانه تبدیل شده اند. از سوی دیگر سناتور جان مک کین جمهوریخواه از آریزونا نیز که یک تندروی آمریکایی دیگر است،در تویتتراش نوشت: فرانسه برای جلوگیری از توافق بد با ایران انگیزه دارد. زنده باد فرانسه.

اما هزاران مایل آنسو تر، در تهران، مقامات ایران واکنش های متعددی دارند. در توییتر دفتر مقام معظم رهبری آمده است: مقامات فرانسوی در سال های اخیر آشکارا با ایران دشمنی می کنند. این در حالی است که یک سیاستمدار باهوش نباید موضع بی طرف خود را به یک دشمن تبدیل کند.

باید گفت موضع فرانسه علیه شکل گیری یک توافق با ریسک هایی نیز به همراه دارد. مذاکره کنندگان آمریکایی و همتایان ایرانی آنها می گویند، پنجره دیپلماسی برای همیشه باز نمی ماند. در صورتی که مذاکرات به شکست بیانجامد، فرانسه هر گزینه ای که غیر از اقدام نظامی پیش روست را از بین می برد. از سوی دیگر مواضع پاریس می تواند روابط آمریکا و انگلیس با فرانسه را تحت تاثیر قرار دهد.

کریم سجادپور، کارشناس امور ایران در موسسه صلح کارنگی، می گوید: اگر در هفته های پیش رو توافقی پیشنهاد شود که امتیازهای بیشتری از ایران دریافت کند، فرانسه یک قهرمان می شود. اما اگر در ماه ها آتی دیپلماسی به شکست برسد،یک رسوایی برای فرانسه رقم می خورد.

اما به نظر می رسد در این قمار روی اول سکه برای فابیوس مطرح باشد. پاریس اطلاعات وسیعی در مورد برنامه های هسته ای ایران دارد که سابقه آن به دهه ها قبل باز می گردد. در زمان محمد رضا پهلوی، فرانسوی ها خود به احداث تاسیسات هسته ای در نزدیکی اصفهان کمک کرده بودند.

اولی هاینونن، کارشناس امور ایران می گوید: اطلاعات جاسوسی فرانسه در مورد برنامه های هسته ای ایران نیز بسیار وسیع است. همچنین افرادی مانند اکبر اعتماد، بنیانگذار برنامه هسته ای نیز در فرانسه زندگی می کنند.

مارک دابویز، رئیس بنیاد دفاع از دمکرایسی ها، می گوید: فرانسه در موقعیت بسیار خوبی قرار دارد تا به توافق هسته ای خدشه وارد کند، چرا که شماری از مقامات این کشورها به طور انحصاری بیش از یک دهه است که به دقت برنامه های هسته ای ایران را زیر نظر دارند و جنبه های فنی این برنامه ها و تاثیر تحریم ها را درک می کنند. به گفته وی، در فرانسه بسیاری از نویسنده ها هستند که تنها امور ایران را مانیتور می کنند و حتی در این زمینه کتاب می نویسند و به آسانی تحت تاثیر فریبکاری های هسته ای قرار نمی گیرند. دابویز خاطرنشان می کند که فرانسوی ها تنها طرفی در گروه 1+5، هستند که بیشترین دانش و تخصص را در مورد برنامه های هسته ای ایران دارند. این در حالی است که کارشناسان فرانسوی هم در بحص تخریم و هم در بحث جنبه های فنی برنامه های هسته ای ایران وارد هستند. در حالی که در طرف آمریکایی سازمان ها و نهادهای مختلفی وجود دارند که هر یک نظر خود را در مورد موضوعی خاص ارایه می کنند.

برخی گزارش ها حاکی از آن است که ایران در مذاکرات ژنو پذیرفت تمامی تمامی برنامه های غنی سازی در راکتور اراک را برای شش ماه متوقف کند اما در مورد متوقف کردن ساخت این راکتور، چراغ سبزی نشان نداد. به این ترتیب ایران می تواند در این بازه زمانی پروژه راکتور آب سنگین اراک را برای فعالیت آماده تر کند. از سوی دیگر توافقی که در ژنو پیشنهاد شد، مانع تمامی فعالیت های غنی سازی ایران نمی شود و ذخایر اورانیوم غنی شده ایران همچنان می تواند افزایش پیدا کند.

البته موضع گیری فرانسه می تواند دلایل شخصی نیز داشته باشد. در ماه سپتامبر، زمانی که از تسلیحات شیمیایی در سوریه استفاده شد، دولت اولاند تنها کشوری بود که اعلام کرد از موضع آمریکا برای حمله به سوریه حمایت می کند. اما در نهایت واشینگتن از این اقدام نظامی پا پس کشید و فرانسه به واسطه موضع گیری که انجام داده بود. در انزوا قرار گرفت. اکنون نیز به نظر می رسد فرانسه تنها است اما این بار بنا بر انتخاب خود.

منبع: فارن پالیسی/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10