ژست‌های ظریف مهم‌تر است یا اتحاد با ریاض؟

دیپلماسی ایرانی: عربستان سعودی روز جمعه کرسی عضویت غیر دائم در شورای امنیت را به دلیل مسائل سیاسی واگذار کرد. این در حالی است که ریاض از 15 سال پیش تلاش مضاعفی را برای دستیابی به این کرسی آغاز کرده بود و حتی گفته می شد که چهار سال پیش اقدام به خرید کرسی لبنان کرده بود.

دلایل اعلام شده رسمی از سوی دولت عربستان نشان می دهد که عربستان برای رد کرسی عضویت در شورای امنیت سازمان ملل بهانه آورده است که: «عدم اصلاح شورای امنیت سازمان ملل که حاضر نیست هیچ مسئولیتی را بپذیرد. و همچنین تداوم سیاستی که 65 سال است نتوانسته قضیه فلسطینی را حل کند، و خاورمیانه را به منطقه ای عاری از سلاح هسته ای تبدیل کند، همچنین هیچ تحرکی برای نجات ملت سوریه از قتل عام و استفاده از سلاح شیمیایی علیه آن انجام نداده است» عامل اصلی عدم پذیرش این کرسی است. این دقیقا چیزی است که در بیانیه وزارت امور خارجه عربستان به نقل از خبرگزاری رسمی دولت عربستان و با استناد به اظهارات مراجع دولتی این کشور آمده است.

اما آن چه در خفا وجود داشت بزرگ تر از این بهانه بود. آن چه در مواضع مضطربانه عربستان دیدیم نشان از مواضع دو گانه ریاض در اتخاذ تصمیم های جدی و حیاتی بود که حتی غربی ها را نیز متحیر کرده است. به گونه ای که در راس همه آنها جفری فلتمن، حملات تند و تیزی را متوجه آل سعود کرد و این کشور را متهم کرد که با پرونده های بین المللی با ذهنیت بدوی برخورد می کند.

به نظر می رسد اشخاص عربستانی به تنهایی در پرونده های منطقه ای دخالت می کنند و حتی رویکرد افراط را پیش می گیرند به گونه ای که در بسیاری موارد عملکرد مقام های ذی ربط عربستانی انفعالی بوده است و این گونه بر می آید که با یکدیگر هماهنگ نیستند. بارزترین آن را در عملکرد سعود الفیصل، وزیر امور خارجه عربستان در نشست های اخیر سازمان ملل مشاهده کردیم.

با این حال دلایل ریاض برای رد کسب این کرسی به مذاق غربی ها خوش نیامد. جیرار آرو، نماینده فرانسه در سازمان ملل قبل از ورود به سالن شورای امنیت می گوید: «ما می دانیم که رویگردانی عربستان از واقعیت های حاکم بر شورای امنیت است که اجازه کار بیش از دو سال را به کشورهای غیر عضو نمی دهد. به ویژه که این اعضا از حق وتو نیز برخوردار نیستند و ریاض می داند که نباید در جامعه بین المللی کاری غیر از این انجام دهد.»

واقعیت امر این است که عربستان از شورای امنیت و تصمیم 2118 سازمان ملل برای خلع سلاح شیمیایی سوریه ناخرسند است. در آن قطعنامه از کشتار جاری در سوریه و استیصال در کمک به شهروندان سوری که قصد عبور از مرزها را دارند، ابراز انزجار شده بود. آرو در واکنش به مواضع عربستان می گوید: «آن چه مطلوب عربستان است کنار رفتن بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه است، در حالی که جوهره اصلی بحران سوریه در حال حاضر جنگ داخلی ای است که میان اسد با ملت سوریه به وجود آمده است.»

البته این همه ماجرا نیست. تحولات جاری در مجمع عمومی سازمان ملل متحد امسال بیش از هر زمانی خشم عربستان را موجب شد. در حاشیه این نشست برای نخستین بار بعد از انقلاب اسلامی ایران باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا با حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران تماس تلفنی برقرار کرد که این مساله قبل از همه باعث خشم عربستانی ها شد. کارشناسان بر این اعتقادند که این تماس تلفنی بیش از هر چیز به عربستانی ها ثابت کرد که معادلات امریکا در منطقه تغییر کرده است. به اعتقاد آنها امریکا به این باور رسیده است که کشورهایی که در منطقه به دورش می چرخند، نمی توانند به نفع مصالح آن از پس بحران های منطقه ای بر آیند. امریکایی ها دیگر به صراحت می گویند که ثابت شده است عربستانی ها می توانند ماشین های بمب گذاری شده ترتیب دهند و جریان های تروریستی را به حرکت وا دارند اما قادر نیستند که برتری میدانی در جنگ ها به دست آورند. در حالی که مخالفان امریکا در منطقه قدرت بازدارندگی بالایی دارند و می توانند به خوبی منافع خود را دنبال کنند و زیر سایه فشارهای شدید اقتصادی دستورالعمل خاص خود را پیش ببرند. امریکا در حال حاضر قصد عقب نشینی از افغانستان را دارد و بدون همکاری ایران و روسیه نمی تواند تجهیزات نظامی و سربازان خود را از خاک این کشور خارج کند، به ویژه که دیگر پاکستان نیز برای امریکا محیط امنی محسوب نمی شود. در عین حال بر خلاف عربستان از شکل گیری فضایی توام با درگیری و تروریسم در اردن، ترکیه، لبنان و کردستان همانند سوریه و لبنان هراسان است و به همین دلیل گمان می کند که عربستان دیگر نمی تواند در این پرونده ها مصالح آن را تامین کند.

یک دیپلمات امریکایی که نخواست نامش فاش شود در این باره می گوید: «عربستانی ها نقشه جدید را به خوبی خوانده اند و خوب می دانند که چه چیزی در آینده در انتظار آنها است. با این حال به نظر می رسد که هنوز نمی توانند همه تحولات جاری در منطقه را هضم و به خوبی تحلیل کنند این مساله باعث شده تا نتوانند درک صحیحی از تحولات جاری در خاورمیانه و جهان داشته باشند.»

وی تاکید می کند که عربستانی ها اشتباه کردند که عضویت در شورای امنیت را رد کردند. آنها با این کار خودشان را خارج از بازی نگه داشتند و خود را از قلب بازی به حاشیه راندند. در پشت حوادث باقی ماندند و منتظر فرا رسیدن آینده شدند. به این امید که شاید حرکت تاریخ چیز دیگری را رقم بزند.

در سال 2002 امیر نایف بن احمد آل سعود، فرمانده نیروی هوایی عربستان گزارشی را به مقام های ارشد عربستانی داد که در آن تاکید می کرد، «با توجه به وضعیت خلیج فارس طی یک دهه گذشته منبع خطر برای ریاض همواره دو کشور ایران و عراق بوده است.»

در این گزارش که چند ماه پس از حوادث 11 سپتامبر تهیه شده، همچنین آمده است که خطر اصلی برای عربستان این است که این دو کشور بخواهند متحد هم در منطقه شوند و محوری استراتژیک را متشکل از خود با سوریه و حزب الله لبنان به وجود آورند و رقیبی سرسخت برای عربستان در منطقه شوند.

عربستانی ها در حالی این گزارش را جدی گرفتند که هیچ توجهی به حقوق فلسطینیان و تحرکات خصومت آمیز اسرائیل در منطقه نکردند و به هیچ وجه به این نکته اشاره نکردند که اسرائیل می تواند همچنان منبع تهدیدی برای عربستان باشد.

ماه گذشته میلادی سعود الفصیل، وزیر امور خارجه عربستان از امریکایی ها گلایه کرد که آن چنان مشغول محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران شدند که فراموش کردند ما برای نخستین بار در تاریخ سخنرانی خود را در مجمع عمومی سازمان ملل لغو کردیم.

سفر امسال سعود الفیصل به سازمان ملل بسیار کم در رسانه ها بازتاب داشت. به گونه ای که دیدارهایش با مقام های غربی بسیار کم بود و هیچ اظهار نظری از جانب او در رسانه ها منتشر نشد. حتی ورودش به سازمان ملل که حال چندان مساعدی نداشت و همراهانش سعی می کردند که زیر بغل او را بگیرند تا مبادا زمین بخورد نیز مورد توجه رسانه ها قرار نگرفت. وی در حالی نیویورک را ترک کرد که هیچ گونه سخنرانی ای در سازمان ملل و دیگر نشست های حاشیه ای انجام نداد و حتی از نماینده عربستان در سازمان ملل نیز نخواست که به جای او سخنرانی کند. به گفته افراد نزدیک به هیئت دیپلماتیک عربستان سعود الفیصل در طول سفر به شدت رعشه داشت و از توازن لازم به هنگام راه رفتن برخوردار نبود که بیش از هر چیز نشان از کهولت سن وی داشت.

کارشناسان بر این اعتقادند که عربستان به عنوان کشوری که روزگاری از سلاح نفت برای امتیاز گرفتن از غرب استفاده می کرد، جایگاه خود را نزد واشنگتن از دست داده است به گونه ای که امریکا اکنون کمتر از هر زمانی احساس نیاز به نفت عربستان می کند، به ویژه که با استفاده از تکنولوژی جدید استخراج نفت خود به صادرکننده این منبع انرژی به جای وارد کننده تبدیل شده است.

منبع: الاخبار