تسهیل صدور ویزای آمریکا برای ایرانیان

مدت ها انتظار برای ورود به سفارتخانه ها، ارائه مدارک گوناگون، تحمل سوالات پی در پی؛ اما معمولا سهم ایرانیان متقاضی سفر به کشور های دیگر دنیا «مهری قرمز» در پاسپورت است. سال هاست که ایرانیان برای سفر، به خصوص سفر به کشورهای اروپایی، آمریکا، کانادا و استرالیا با مشکل مواجهند.

کنسولگری کشورهای غربی، از صدور ویزا برای ایرانیان به بهانه تمایل احتمالی آن ها به اقامت غیرقانونی در کشورهای غربی خودداری می کنند. با دلایلی از این دست، پاسپورت جمهوری اسلامی را در ردیف بی اعتبار ترین پاسپورت های دنیا به شمار می آورند. اما همین پاسپورتی که بی اعتبار می خوانندش این روزها قدر و منزلتی تازه پیدا کرده است. پس از تغییر گفتمان تیم دیپلماسی دولت، کشورهایی که تا پیش از این به سختی به ایرانیان ویزا می دادند درهای سفارتخانه های خود را اندکی به روی ایرانیان گشوده اند.

آمریکا از جمله این کشورهاست. تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری یازدهم، ایرانیانی که می خواستند برای سفر به آمریکا بروند حق داشتند تنها به کنسولگری های این کشور در امارات متحده عربی، ترکیه، جمهوری آذربایجان یا ارمنستان مراجعه کنند. البته از سال 91 به بعد کنسولگری آمریکا در افغانستان نیز حاضر به پذیرش ایرانیان بود. اما از بین هر چند نفر متقاضی ویزای ایرانی تنها یک یا دو نفر موفق به اخذ ویزا می شدند. هرچند صدور ویزا خود قصه ای دراز داشت اما سفارت آمریکا مدت زمانی بین یک تا شش ماه را صرف بررسی سوابق متقاضی ایرانی می کرد تا مطمئن شود مسافر ایرانی در خاک این کشور مرتکب جرمی نخواهد شد و پس از آن ویزای سفر به آمریکا صادر می شد.

وضع ایرانیان متقاضی برای سفر به کشورهای عضو اتحادیه اروپا، استرالیا و کانادا هم، با تفاوت هایی اندک به همین منوال بود. اما پس از سفر هیات ایرانی به مجمع عمومی سازمان ملل و ارائه تصویری آرام و صلح جو از ایرانیان، بعضی از کشورها به صورت غیررسمی سیاست های کنسولی خود را تغییر داده اند. چند هفته ای است که سفارتخانه های آمریکا در تمام دنیا پذیرای ایرانیان هستند و برخی از سفارتخانه های این کشور، تشریفات اضافی مانند بررسی سوابق از فرآیند صدور ویزا برای ایرانیان را حذف کرده اند.

تغییر سیاست های کنسولی آمریکا در قبال ایرانیان به همین جا ختم نمی شود. متقاضیان ایرانی ویزای آمریکا، کسانی که تا پیش از این بارها و بارها از سفارتخانه های مختلف این کشور با دست خالی خارج شده بودند، خبر می دهند که خیلی ساده تر از گذشته توانسته اند ویزای ورود به آمریکا را دریافت کنند. صدور ویزای کشورهای اروپایی نیز برای ایرانیان، سهل تر از گذشته شده است؛ هرچند که مدت ویزای ورود به این کشور ها برای ایرانیان از یک ماه به دوهفته کاهش پیدا کرده.

این تغییر سیاست های کنسولی کشورهای اروپایی و آمریکا را می توان به حساب تلاش های دیپلماتیک حسن روحانی، رییس جمهوری، برای محقق ساختن یکی از وعده های انتخاباتی اش گذاشت؛ «احترام را به پاسپورت ایرانی بازمی گردانم.» اما پاسپورت ایرانی برای «محترم» دانسته شدن در دنیا باید راه درازی را طی کند. پدر و مادرهای ایرانی که طی سی و چند سال گذشته دربه در گرفتن ویزای کشورهای غربی بودند تا بتوانند با فرزندان یا اقوام خود دیدار کنند، از روزهای گذشته قصه ها دارند؛ از روزهایی که شهروندان ایرانی می توانستند بدون ویزا به بسیاری از کشورها مانند فرانسه، آلمان، بریتانیا، ایتالیا، سوئد، ژاپن، کره جنوبی و... سفر کنند.

مراحل صدور ویزا برای دیگر کشورها نیز بسیار سهل بود. اما یکی از هزینه هایی که ایرانیان مدت هاست می پردازند، تعطیلی تعدادی از سفارتخانه های غربی در تهران و سخت تر شدن شرایط صدور ویزا بود. تسخیر سفارت آمریکا روابط کنسولی تهران با بیشتر کشورهای غربی را پیچیده تر کرد تا کار «پاسپورت» جمهوری اسلامی به جایی برسد که اکبر هاشمی رفسنجانی درباره آن بگوید: «ایران کشوری عزیز بود. من خودم با ماشین همه کشورهای اروپایی را گشتم و در آن ها رانندگی کردم. از این کشور به آن کشور می خواستم بروم، فقط پاسپورت را نشان می دادم. حالا به جایی رسیده ایم که مردم امروز می ترسند زن شان را با خود به سفر خارجی ببرند چون بی اهانتی [بی احترامی] می شود.»

اوضاع «پاسپورت» جمهوری اسلامی تا سال 76 خوب نبود. سیدمحمد خاتمی که به ریاست جمهوری ایران رسید، سفارتخانه بسیاری از کشورهای اروپایی در ایران خالی از سفیر و روابط کنسولی ایران به این کشورها قطع بود. البته تلاش دولت اصلاحات برای تنش زدایی از سیاست خارجی نه تنها به دوباره باز شدن سفارتخانه های اروپایی در ایران انجامید بلکه بین ایران و بسیاری از کشورها تفاهم نامه های کنسولی برای صدور ساده تر ویزا یا لغو نیاز اتباع دو کشور به ویزا امضا شد.

اما با وجود تمام تلاش های دولت اصلاحات «مردم» فراموش کرده بودند که خودشان هم باید برای پاسپورت شان اعتبار قائل باشند. به همین دلیل در سفر به کشورهایی مانند ژاپن، که تفاهم نامه لغو نیاز به ویزا را با ایران امضا کرده بود، آن چنان تصویری از ایران و ایرانی را به نمایش گذاشتند که وزارت امور خارجه ژاپن، یک سویه این تفاهم نامه را لغو کرد.

پس از آن به مرور زمان در کشورهای دیگر نیز روی ایرانیان بسته شد؛ کشورهای آسیایی. اگرچه تغییر سیاست های کنسولی کشورهای آسیایی نه به دلیل مسائل سیاسی که به دلیل رفتار شهروندان ایرانی در این کشورها بود. برای ایرانیانی که این روزها در حسرت اعتبار گذشته پاسپورت ایرانی به سر می برند، سخت است باور کنند که کشورهایی مانند مالزی، عمان و اندونزی هم به سختی به ایرانیان ویزا می دهند.

تا 10روز پیش کشور مالزی به ایرانیان در فرودگاه ویزای توریستی سه ماهه می داد. اما پس از آن که بیش از چهارصد ایرانی به جرم قاچاق موادمخدر در زندان های این کشور در انتظار اجرای حکم اعدام به سر می برند، کنسولگری این کشور مدت ویزای ایرانیان را به دو هفته تقلیل داد. کشور اندونزی هم صدور ویزا برای اتباع ایرانی در فرودگاه هایش را متوقف کرده است. به گفته وزارت خارجه اندونزی دلیل تغییر رویکرد این کشور در قبال ایرانیان، استفاده بعضی شهروندان ایرانی از اندونزی به عنوان پلی برای مهاجرت غیرقانونی به استرالیا بوده است. سالانه ده ها نفر از شهروندان ایرانی با استفاده از ویزای رایگان و سهل اندونزی به این کشور سفر می کنند و از طریق مرزهای آبی این کشور با قایق های غیرامن به سمت استرالیا رهسپار می شوند. هرچند بسیاری از این مهاجران در آب های اقیانوس غرق می شوند، اما همان تعداد کمی هم که به مقصد می رسند برای دولت استرالیا مشکلات گوناگون درست می کنند. دولت استرالیا هم برای پیشگیری از ورود مهاجران غیرقانونی از اندونزی خواسته است تا صدور ویزا برای ایرانیان را محدود کند.

همچنین کشور عمان با وجود رابطه خوبی که با ایران دارد، از حدود یک ماه پیش تصمیم گرفت از صدور ویزا برای ایرانیان خودداری کند. علت این تصمیم گیری «گدایی» ایران در عمان ذکر شده است. ارزش پول عمان در قیاس با دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس بسیار بالاست. به همین دلیل تعدادی از شهروندان ایرانی برای گدایی به این کشور سفر می کردند تا طی مدتی کوتاه، با ثروتی سرشار به ایران بازگردند. کشور عمان تحت عنوان مبارزه با گدایی تصمیم گرفته است که از این پس جلوی ورود ایرانیان به خاک کشورش را بگیرد.

دولت گرجستان نیز اعلام کرد به صورت یکجانبه، اقدام به لغو قراردادی کرده که سه سال پیش برای سفر اتباع دو کشور بدون نیاز به ویزا، میان تهران و تفلیس به امضا رسیده بود. گرجستان اعلام کرد به واسطه نگرانی از این که ممکن است تهران از روابط تجاری با این کشور جهت دور زدن تحریم های غرب علیه خود استفاده کند، اقدام به بازنگری در قرارداد سفر بدون نیاز به ویزا میان دو کشور کرده است. دولت مصر نیز چندی پیش رسما اعلام کرد که تمامی روابط گردشگری خود را با ایران به حال تعلیق در می آورد. البته شهروندان ایرانی تنها در سفرهای توریستی خود رفتارهای خارج از چارچوب نشان نمی دهند. اخیرا دولت عربستان سعودی 60 زائر ایرانی را به دلیل جعلی بودن ویزای آن ها، به ایران برگردانده است. وزارت امور خارجه برای جلوگیری از تیره شدن روابط کنسولی ایران و عربستان طی بیانیه ای از حجاج ایرانی خواسته است تا بدون اخذ ویزای معتبر به این کشور سفر نکنند.

گذشته از تغییر غیررسمی سیاست های کنسولی بعضی کشورها درباره شهروندان ایرانی محمدعلی نجفی نیز چند روز قبل خبر داده بود لغو ویزا با 60 کشور جهان در دستور کار وزارت خارجه و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است. اما اگر ایرانیان خود برای پاسپورت شان «اعتبار» قائل نباشند، تمام تلاش های دولت یازدهم بی نتیجه خواهد ماند.

منبع: روزنامه بهار