سارین به کار رفته در سوریه را چه کسی ساخت؟

آسمان نوشت:

 نشریه نیوساینتیست، درباره سلاح های شیمیایی به کار رفته در سوریه می نویسد:

شواهد مربوط به منشا عوامل شیمیایی را که به گفته مقامات آمریکایی در حمله 21 اوت بیش از 1400 نفر را کشت می توان نه از خود مواد شیمیایی که از محفظه جنگ افزار به کار رفته به دست آورد. در واقع منشا این جنگ افزار ها را می توان در پاسخ به این پرسش یافت که مواد به کار رفته - براساس گزارش بازرسان سازمان ملل این ماده عامل اعصاب سارین - را چه کسی ساخته است.

جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا به سناتور ها گفته یقین دارد هیچ یک از نیرو های اپوزیسیون توانایی ساخت و شلیک این جنگ افزار ها را در چنین مقیاسی ندارند. با این حال با بررسی شواهد به جا مانده در محل حمله نمی توان سارین با درجه خلوص نظامی را از سارینی که به صورت دستی تولید شده به سادگی تشخیص داد.
البته این دو نسخه از سارین تفاوت های با یکدیگر دارند. برای مثال سارین با درجه خلوص نظامی عاری از هرگونه محصولات شیمیایی فرعی است که ممکن است در سارین های ساخته شده با دستور العمل های خانگی یافت شود. نشانه هی مربوط به انواع ناخالصی های موجود در سارین های دست ساز را می توان در نمونه های خاک تشخیص داد. با این حال دستور العمل های گوناگون برای ساخت نسخه دست ساز سارین منجر به محصولات فرعی گوناگونی می شود و بازرسان جنگ افزار های شیمیایی هیچ راهی ندارند که بدانند باید دنبال چه موادی بگردند. حتی اگر این محصولات فرعی معلوم باشند برای آنکه بازرسان بتوانند افزایش مقدار آنها را در نمونه های خاک را تشخیص دهند باید از مقدار نرمال این ترکیبات در خاک محل مورد حمله اطلاع داشته باشند.
بررسی نمونه بافت قربانیان نیز کمک چندانی به روشن شدن این موضوع نمی کند. سارین با اختلال در عملکرد ترکیبات شیمیایی سیستم عصبی باعث تحریک بیش از حد ماهیچه ها و فلج کردن ماهیچه ها اطراف شش ها و در نهایت بند آمدن تنفس می شود. نشانه های سارین را می توان در نمونه بافت و ادرار تشخیص داد.

در واقع کری به کمیته روابط خارجی سنا گفت: « ما مطلع شده ایم که در آزمایش نمونه های خون و موی گرفته شده از نخستین امدارسانان در دمش شرقی نشانه های سارین دیده شده است.» اما بازرسان نتوانستند ردپای ناخالصی های مربوط به عوامل اعصاب دست ساز را پیدا کنند.

به گفته مایکل کوهلمن (M.kuhlman) دانشمند ارشد امنیت ملی در مؤسسه Battelle Memorial، «به خاطر چنین دلایلی است که برخی کارشناسان می گویند بررسی قطعات راکت های حاوی سارین احتمالاً می تواند حقایق بیشتری را روشن کند. تکه پاره های جنگ افزاری های به کار رفته دقیقاً در همان مکانی قرار دارند که بازرسان به دنبال نشانه های سارین مشغول نمونه برداری از خاک آن هستند.» در واقع مواد تشکیل دهنده راکت ها بسته به سازمان آن متفاوت است، بنابراین شاید بتواند از این طریق پی برد که چه کسی آنها را ساخته و در نتیجه آنها را با جنگ افزار های شیمیایی بارگذاری و شلیک کرده است.
محاسبه مقدار کل سارین به کار رفته در حمله 21 اوت که منجر به تلفات فراوانی شد نیز یکی دیگر از چاش های پیش روی بازرسان است. معمولاً حملات شیمیایی از این دست با استفاده از راکت های چند متری انجام می شود که کلاهک شان از سارین مایع پر شده است. پس از اصابت راکت به زمین یک چاشنی داخلی راکت منفجر می کند و براثر این افنجار سارین مایع داخل کلاهک به شکل غبار بسیار ریزی در می آید. میزان تلفات در چنین حملاتی تابع جغرافیای محل اصابت، سریع و جهت باد، دمای محیط و البته تراکم جمعیت است. برای مثال هوای نسبتاً سرد در خلال ساعات اولیه صبح روز حمله 21 اوت باعث شد بخار سارین مدت بیشتری در محیط باقی بماند. در واقع اگر حمله در ساعات میانی روز و در هوای گرم تری رخ می داد احتمالاً تعداد تلفات کمتر از مقدار فعلی بود.

در تصاویر منتشر شده پس از حمله 21 اوت می توان نخستین امدادرسانان را در حالی در محل حمله و ظاهراً مشغول مراقبت از قربانیان دید که فاقد دستکش های محافظ یا ماسک های تنفسی هستند، بنابراین شمار تلفات این حادثه می تواند بیش از شمار عامل اعصاب سایرین به پوست بدن و لباس می چسبد و می تواند موجب بروز عوارض در افرادی شود که از این طریق در معرض آن قرار می گیرند. این موضوع در گزارشی که فرانسوی ها از حمله شیمیایی 21 اوت منتشر کردند؛ ذکر شده است.

البته به گفته دیوید مور (D.moore)، سم شناس ارشد در مؤسسه تحقیقات Battelle، «بیمار شدن امدادرسانان یک امر قطعی نیست و به بیان دیگر این امکان وجود دارد که بدون آسیب دیدن بتوان به قربانیان کمک کرد. در واقع کاملاً محتمل است که تمام آسیب دیدگان حادثه در معرض بخار و ذرات بسیار ریز گاز قرار گرفته باشند و احتمالاً وقتی قربانیان را از محل حمله خارج می کردند آلودگی های وسیعی به شکل مایع روی پوست و لباس آنها وجود نداشت و گاز های سمی هم پراکنده شده بودند.» با این حال ممکن است نخستین امدادرسانانی که در محل حادثه حاضر شدند اثرات بسیار خفیف تری مانند آبریزش بینی و سوزش چشم را تجربه کنند که تنها چند ساعت طول می کشد.

اثرات بلند مدت قرار گرفتن در معرض مقادیر زیاد سارین هنوز نامعلوم است. با این حال تحقیقات ناظر بر آلودگی های خفیف ناشی از کار در کارخانه های تولید سارین حکایت از آن دارد که آلودگی سارین می تواند به عوارضی مانند مشکلات حافظه و بی خوابی منجر شود.