ایالات متحده در منطقه خاورمیانه تعادل رفتاری ندارد
دیدبان آمریکا: دکتر سید محمد کاظم سجادپور، استاد دانشگاه در میزگرد تشکیل شده در مرکز مطالعات راهبردی ایالات متحده تحت عنوان نگاهی متفاوت به حادثه 11 سپتامبر به تشریح چرایی بروز این حوادث و تاثیرات آن در عرصه سیاست داخلی و خارجی ایالات متحده پرداخت. متن سخنان ایشان در زیر به طور مشروح آورده شدهاست. در مورد حوادث 11 سپتامبر بحث و گفتگو بسیار است. دنیای امروز دنیای کشمکش بر سر خوانشها و روایات گوناگون میباشد. در روایت هر حادثه مجموعه آنچه که نظام شناختی فرد خوانده میشود، در تعریف وی از موقعیت مطروحه بسیار اهمیت دارد. اما در ورای روایات گوناگون از یک حادثه، واقعیاتی وجود دارد که تحلیلگر سیاسی باید بدنبال کشف آن واقعیتها به عنوان مبنای تفسیر باشد. بر این اساس این سوال مطرح میگردد که واقعیت های مربوط به واقعه 11 سپتامبر چه مواردی را شامل میشود؟ این سوال را میتوان در سه سوال فرعی زیر مطرح ساخت که در مجال حاضر تلاش میگردد به هریک از آنها به طور مجزا پاسخ داده شود.
1- در روز 11 سپتامبر 2001 چه حادثهای روی داد؟
2- چرا وقایع 11 سپتامبر به وقوع پیوست؟
3- این حوادث چه تاثیراتی را به همراه داشت؟
تحولات 11 سپتامبر و تحولات بعدی آن بشدت کیفی است. از اثرات کیفی آن میتوان به بروز عدم تعادل در رفتارهای گوناگون ایالات متحده اشاره نمود. این حادثه منجر به نظامی شدن خاورمیانه و سیاست خارجی آمریکا در حدی غیر قابل تصور شده است. این نظامی شدن پیامدهای خاص و گسترده خود را در برداشته است.
1- در روز 11 سپتامبر 2001 چه حادثهای روی داد؟
11 سپتامبر با انفجاری گسترده که معادل با انفجار یک بمب اتمی تاکتیکی تخمین زده شده است، صورت گرفت. در این حادثه 3000نفر (شامل 5 ایرانی) کشته شدند. کشته شدن تعداد زیادی از مردم بیگناه در این فاجعه از بعد اخلاقی و انسانی قابل اغماض نیست. طراحی و اجرای این پروژه بسیار دقیق صورت گرفته بود ( این افراد اتباع سعودی، مصر و امارات بودند). مکان انتخاب شده نیز از نظر سمبلیک بسیار دقیق بود. در این حملات سمبل اقتصاد، سرمایه داری و لیبرالیسم در آمریکا، یعنی نیویورک هدف قرار گرفت و پنتاگون نیز به عنوان مظهر قدرت نظامی آمریکا زده شد. هواپیمای سوم بنا داشت کاخ سفید را بعناون سمبل سیاسی لیبرالیسم مورد حمله قرار دهد، اما به علت اختلاف در میان کادر پرواز نتوانست ماموریت خود را به انجام رساند. گفته میشود طراحی این پروژه در بحثهای مدیریتی به عنوان نمونهای موفق مورد بررسی واقع میشود. این اتفاق در کشوری امن و با آرامش سرزمینی گسترده همچون آمریکا به وقوع پیوست و همین مسئله اهمیت این موضوع را گسترده میکند.
2- چرا وقایع 11 سپتامبر به وقوع پیوست؟
این سوال هنوز پابرجاست. اگر چه بلافاصله مباحث مختلفی برای کشف علل بروز این حوادث در آمریکا درگرفت. دو گفتمان در آن زمان مطرح شد که بسیار عمیق و قابل توجه است. یگ گفتمان، سیاستهای آمریکا و ایجاد خشم جهانی علیه آن را دلیل وقوع این حوادث میداند و این اقدام را تنبیه سیاستهای آمریکا در جهان و بویژه مسئله فلسطین میبیند . جدی شدن این بحث باعث واکنش اسرائیل شد. بگونه ای که شارون در سخنان خود ضمن انتقاد از این گفتمان سعی کرد با مطرح نمودن بحثهای جدید به شکلگیری گفتمان دیگری جهت دهد. ذکر این نکته مهم است که علی رغم برجستگی نظامیگری در سیاست خارجی اسرائیل و با وجود آن که این کشور، کشوری پادگانی نامیده میشود، اسرائیل سعی میکند به گفتمان سازی هم بپردازد و این امر را با استفاده از انواع موسسات تحقیقاتی و رسانه ای صورت میدهد.گفتمان دوم بدین صورت شکل گرفته است که مخالفت با ارزشهای غربی نظیر تولید ثروت، دموکراسی و غیره منجر به بروز این انزجار در قالب حوادث تروریستی 11 سپتامبر شده است. مطرح نمودن این گفتمان توانسته است جو حاکم را تغییر دهد. در برهه پس از وقوع این حوادث، جو ایالات متحده بشدت علیه عربستان شده بود و این سوال مطرح گشت که چگونه در کشور عربستان، بعنوان متحد دیرین ایالات متحده چنین افرادی پرورش مییابند؟ با این حال عربستان سعودی به عنوان کشوری که میتواند در عرصه داخلی ایالات متحده بازیگری کند، سعی در تعدیل فضای ایجاد شده نمود. نهایتا گفتمانی که حملات 11 سپتامبر را به مثابه حمله به ارزشهای غربی میدید توانست به توفیق نسبی دست یابد.
3- این حوادث چه تاثیراتی را به همراه داشت؟
11 سپتامبر تاثیرات عمیقی را از خود بر جای گذاشت. اگر چه این واقعه به معنای یک تحول استراتژیک و جابه جایی در قدرتها مانند جنگ جهانی اول و دوم نبود، اما تغییرات کیفی زیادی را با خود به همراه آورد. یکی از مهم ترین آنها امنیتی کردن سیاست در حورزه داخلی ایالات متحده میباشد تا حدی که در کنگره آمریکا لایحهای تحت عنوان لایحه وطن پرستی به تصویب رسید. به موجب این لایحه با گسترش و تکثیر سازمانهای اطلاعاتی گوناگون در آمریکا، بسیاری از آزادیهای فردی شهروندان محدود شد. پس از 11 سپتامبر در آمریکا وزارتخانهای تحت عنوان وزارت امنیت داخلی تاسیس گردید که وظایفی از جمله صدور ویزای خروج از کشور به این وزارتخانه تازه تاسیس محول گردید. این امنیتی شدن به بحثهای حقوقی و اجتماعی دامن زده و بخش عظیمی از منابع مالی حاصل از مالیاتهای مردمی را به خود اختصاص داده است. گسترش اسلام هراسی و خاورمیانه هراسی نیز از دیگر تاثیرات مهم این واقعه بوده است. بنابراین مشاهده می کنیم که 11 سپتامبر بر تمامی شئون زندگی مردم تاثیر گذار بوده است.
در عرصه خارجی و بین المللی نیز شاهد نظامیتر شدن رفتار این کشور شده ایم. توان نظامی همواره یکی از مهمترین مولفهها در عرصه حیات و صعود قدرتها قلمداد میشود. بدون درک اهمیت نظامیگری، فهم سیاست خارجی ممکن به نظر نمیرسد. اما 11 سپتامبر نظامیگری را به طوری بیسابقه رواج داد . بعبارتی دیگر 11 سپتامبر بستر لازم برای نظامیگری را تولید کرد و نتیجه آن را نیز در جنگ عراق و افغانستان شاهد هستیم.
اما در انتها این سوال را باید پرسید که ایالات متحده چه بهرهای از قائله افغانستان و عراق داشته است؟ کارزار مبارزه با تروریسم، ایالات متحده را در دو کشور عراق و افغانستان با مشکلات عدیده ای گرفتار ساخته است. این درگیری ناشی از انواع عدم تعادلهای ایجاد شده است، حال آن که برکناری صدام در عراق و جنگ با طالبان در افغانستان توانسته فضای استراتژیک ایران را گسترش دهد.
نظر شما :