نه، ایران به سوریه نیاز ندارد

دیپلماسی ایرانی: در حالی که مخالفان حمله به سوریه به دنبال راهی صلح آمیز برای حل پایان دادن به بحران این کشور هستند، یک راه حل دیپلماتیک وجود دارد که کمتر به آن توجه شده و آن گفت و گو با ایران است.

برخلاف تفکر رایج، حمایت ایران از بشار اسد نه بی قید و شرط است و نه دائمی. باوجود اینکه ایران از آغاز درگیری ها در سوریه از همه نظر حمایت خود را شامل حال بشار اسد کرده، اما جنگ در سوریه به هیچ وجه به تقویت موضع تهران کمک نکرده و شاید جمهوری اسلامی بیش از هر چیز خواستار رهایی یافتن از مهلکه سوریه باشد.

نخست، جنگ در سوریه یک  مشکل منطقه ای برای مقامات تهران ایجاد کرده است. از زمان انقلاب اسلامی، ایران مدافع مسلمانان جهان بوده که تحت ظلم ایالات متحده واقع شده اند. اما برخوردی که در دولت بشار اسد با مسلمانان سوری انجام شده، چهره ایران را در افکار عمومی اعراب تخرب کرده است. آن هم در شرایطی که ایران می کوشید از بهار عربی به نفع خود و ترویج ایده های انقلاب اسلامی استفاده کند.

از سوی دیگر حمایت ایران از اسد به لحاظ مالی نیز بسیار پرهزینه است و این در شرایطی است که اقتصاد ایران تحت تاثیر تحریم ها، تورم و سوء مدیریت در شرایط وخیمی به سر می برد. شاید این یکی از دلایلی باشد که ایران احتمالا به طور مستقیم به حمله آمریکا به سوریه واکنش نشان نمی دهد. برخی تحلیلگران نیز بر این باورند که ایران نمی خواهد ریسک انهدام سیستم ضد هوایی و هواپیماهای جنگی یا تخریب تاسیسات هسته ای از سوی اسرائیل را بپذیرد.

همچنین، پس از اتهاماتی که در زمینه استفاده از تسلیحات شیمیایی متوجه اسد است، برخی اختلاف نظرها در مورد چگونگی ادامه حمایت ها از وی در تهران پدید آمده است. روز یکشنبه، هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور اسبق ایران به کاربرد تسلیحات شیمیایی از سوی دولت دمشق اشاره کرد. البته این خبر چندی بعد از سوی برخی رسانه ها تکذیب شد.

باید گفت که استفاده صدام حسین از گاز اعصاب در جریان جنگ ایران و عراق یک زخم تاریخی برای ایرانیان به شمار می رود و مقامات تهران تحت هیچ شرایطی نمی توانند از کابرد تسلیحات شیمیایی دفاع کنند.

در واقع، دلایل زیادی وجود دارد که شاید هم اکنون نیز ایران حمایت همه جانبه از اسد را محدود کرده باشد و به این ترتیب می توان گفت که سوریه دیگر مهمترین متحد منطقه ای جمهوری اسلامی به شمار نمی رود. از سوی دیگر روابط دو کشور نیز در سال های اخیر دستخوش تحولاتی شد. سقوط رژیم صدام حسین در عراق، راه را برای روابط دوستانه تر تهران – بغداد همواره کرد و به این ترتیب سوریه نقش محوری خود را برای ایران، رفته رفته از دست داد.

بنابراین این احتمال وجود دارد که مقامات تهران به دیدگاه تعدیل شده ای در مورد بشار اسد در سوریه ، رضایت دهند. به بیان دیگر اسد در سوریه به اندازه حفظ یک ساختار قدرت دوست ایران، برای تهران اهمیت ندارد. از آنجایی که جمهوری اسلامی می داند تنها راهکار مذاکره ای می تواند به تحقق این هدف کمک کند، تهران هم اکنون اعلام کرده که از اصلاحات سیاسی در سوریه حمایت می کند.

از اظهارات چند هفته اخیر اینچنین بر می آید که واشینگتن و تهران بیش از هر زمانی دیگری به یکدیگر نزدیک هستند. ایران به نوبه خود به طور کامل از حضور بازرسان سازمان ملل در سوریه حمایت کرد. حسن روحانی، رئیس جمهور جدید ایران نیز در توییتر خود نوشت: ما به طور جدی و کامل استفاده از تسلیحات شیمیایی در سوریه را محکوم می کنیم.

از سوی دیگر مقام معظم رهبری نیز حمله به آمریکا را یک فاجعه برای منطقه توصیف کردند که می تواند به ضرر آمریکا و متحدان اش باشد. از بطن اظهارات ایشان اینگونه استنباط می شود که رهبری نیز خواستار تشدید تنش ها نیستند.

در مقابل دولت آمریکا نیز می کوشد تا به رهبران جهان اطمینان دهد هنوز راه برای تلاش های دیپلماتیک باز است و هر گونه حمله نظامی احتمالی به معنی تغییر رژیم در سورهی نیست. باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا نیز تاکید کرده که آماده همکاری با تمامی طرف ها شامل روسیه و دیگران است تا راهی برای پایان دادن به بحران سوریه، پیدا شود. واضح است که استفاده از واژه دیگران در این اظهارات اوباما اهمیت ویژه ای دارد.

در همین حال جفری فلتمن، دستیار آمریکایی سازمان ملل در امور سیاسی به تهران سفر کرد و با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در زمینه سوریه مذاکره کرد. باتوجه به پیش رو بودن مجمع عمومی سازمان ملل، دعوت از ایران برای حضور در کنفرانس ژنو 2، می تواند یک گام مثبت باشد.

با به بازی دعوت کردن ایران، غرب یک پیروزی زودهنگام را از آن روحانی می کند تا بتواند رویکرد میانه رو خود را تقویت کند. این در حالی است که تشدید بحران در منطقه می تواند به تقویت موضع تندروها در تهران بیانجامد و فضای مانور دیپلماتیک را برای رئیس جمهور جدید ایران محدود کند.

شاید دولت اوباما ناگزیر باشد، برای پایان دادن به بحران، دشمن قدیمی خود را به عنوان یک شریک در روند مذاکرات به رسمیت بشناسد. باتوجه به پیامدهای ادامه جنگ در سوریه، این اقدامی است که ارزش دارد آمریکا آن را انجام دهد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: پنجشنبه 14 شهریور 1392/ باز انتشار: دوشنبه 18 شهریور 1392