هدایای رییس‌جمهور کجا رفت؟

یک روز پیش از تنفیذ حکم ریاست جمهوری به رییس دولت یازدهم از مجموعه سعدآباد خبری شنیده شد مبنی بر اینکه  بر اساس دستور مستقیم احمدی نژاد، هدایای دوران ریاست جمهوری وی از کاخ خارج می شود؛ خبری که اساسش با عرف و رویه های پیشین منافات داشت و همین منافات، خبرهای بعدی و پرس و جوهای خبرنگاران را از مسوولان و مطلعان مربوط، سبب ساز شد.
آن طور که تا امروز مرسوم و معمول بوده است، روسای جمهور، هدایایشان را به عنوان بخشی از تاریخ یک سرزمین در معرض دید عموم می گذاشتند. در ساختار دولتی ، وظیفه تشکیل یادمان های روسای جمهوری برعهده سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران است که با همکاری دفتر رییس جمهور وقت این مهم انجام می شود . همچنانکه در ساختار مصوب سازمان اسناد و کتابخانه ملی هماهنگی امور یادمان های ریاست جمهوری نیز پیش بینی شده است. هر رییس جمهور درباره اینکه در چه محلی یادمان هایش را در معرض دید عموم قرار دهد، مختار است اما سازمان اسناد و کتابخانه ملی موظف است برای این یادمان ها موزه ای راه اندازی کند، کاری که در دولت اکبر هاشمی رفسنجانی انجام شد و موزه ای از هدایا و یادمان های دو دوره ریاست جمهوری در رفسنجان احداث گردید و در دولت سید محمد خاتمی و با حضور او رسما افتتاح شد و از آن زمان تاکنون این یادمان به عنوان مجموعه ای زیبا و ارزنده در شهر رفسنجان مورد توجه مردم و بازدیدکنندگان قرار گرفته است! در ماه های پایایی ریاست جمهوری سید محمد خاتمی نیز فکر ایجاد یادمان ریاست جمهوری وی به کمال انجام شده بود و موزه ای از هدایای روسای کشورها و مردم به محمد خاتمی در دل مجموعه سعدآباد راه افتاد که بازدید از آن برای عموم آزاد بود. اگرچه عمر این موزه چندان نپایید و با روی کار آمدن دولت نهم، موزه عملا تعطیل شد و بیشتر کاربرد انبار هدایای رییس دولت های هفتم ، هشتم و نهم و دهم را پیدا کرد.
از کاخ ملکه تا موزه جمهوری
سید احمد محیط طباطبایی که در آن زمان از سوی نهاد ریاست جمهوری، مشاور در امر راه اندازی این موزه می شود در این باره می گوید: در سال 83 آقای علیرضا تابش طی حکمی از سوی رییس دفتر رییس جمهور به عنوان نماینده تام الاختیار دفتر رییس جمهور در امر تشکیل و راه اندازی موزه و یادمان ریاست جمهوری آقای سید محمد خاتمی منصوب شد. پس از جلساتی که مسوولان دفتر رییس جمهور و آقای تابش با سازمان اسناد و کتابخانه ملی و سایر دستگاه ها داشتند مقرر شد موزه در محل سعدآباد دایر شود. مشاوره راه اندازی موزه به عهده من گذاشته شد تا موزه هدایای ریاست جمهوری- جناب آقای خاتمی- را راه اندازی کنیم به طوری که در خرداد سال 84 همزمان با روز جهانی موزه ها گشوده شود. وی ادامه داد: مقرر شد که این موزه در یکی از بناهای مجموعه سعدآباد به نام کاخ فوزیه که بعدها به نام دخترش، کاخ شهناز نامیده می شد، شکل بگیرد البته این کاخ قبل از این هم به عنوان موزه آثار تاریخ طبیعی استفاده می شد. بنا به مصوبه هیات وزیران کاربری این موزه از سازمان میراث فرهنگی به سازمان اسناد و کتابخانه ملی واگذار شد. کارهای سخت افزاری آن پیشتر انجام شده بود و در چیدمان موزه، طراحی معماری داخلی و سناریوی آن از ما کمک خواستند.
محیط طباطبایی در ادامه گفت: باید بگویم یکی از حرفه ای ترین گروه های ممکن برای انجام این کار تشکیل شد و از پر سابقه ترین طراحان صحنه و نورپردازان که سابقه بیش از سه دهه کار در این حوزه داشتند و همین طور از متخصصان اسناد ملی و میراث فرهنگی بهره بردیم.
معاون اسبق سازمان میراث فرهنگی ادامه داد: سناریوی این موزه به این شکل بود که تنها به نمایش هدایا نپردازد بلکه بر اساس اشیا و هدایا، روند تعاملات و ارتباطات را بین جمهوری اسلامی و سایر کشورها در این دوران معرفی کند. مثلا نشان خاصی که پادشاه عربستان سعودی به آقای خاتمی اهدا کرده بود که بر اساس آن شخص ایشان هر وقت که بخواهد می تواند وارد خاک عربستان شود و همچنین هدایایی که سران کشورها، سازمان ملل یا یونسکو به دلایل و مناسبت های مختلف به ایشان داده بودند و حتی هدایای مختلفی که از مردم داخل کشور از قبایل و طوایف و گروه های مختلف به ایشان داده شده بود- و همه معانی و پیام های خاص و ویژه ای داشت و فراتر از معانی هنری و ارزش های مادی بود- به شکلی به نمایش دربیایند که بیانگر ارزش های معنوی آنها باشد و نقش و حضور یک ریاست جمهوری در بدنه اجتماع و مجامع بین المللی را تعریف کند.
محیط طباطبایی ادامه داد: از سوی دیگر چون بنا بود در این موزه یک نگاه ملی برقرار باشد و صرفا به دوره آقای خاتمی محدود نشود، سرسرای اول این موزه، بر اساس پانل بندی که انجام شده بود، یادمان های همه روسای دولت را از مرحوم مهندس بازرگان تا آخرین رییس وقت جمهوری اسلامی ایران که آقای خاتمی بود، در برمی گرفت و مجموعه هدایای آقای خاتمی در طبقات بالای موزه به نمایش درآمده بود. همچنین بخشی از هدایای مقام معظم رهبری آیت الله خامنه ای در زمان ریاست جمهوری شان به این موزه داده شد و ما توانستیم با ارتباط با موزه شهید رجایی و همیاری خانواده ایشان، بخشی از آثار، مثل کیف دستی و برخی وسایل را که در زمان وقوع حادثه ترور همراه ایشان بود به طور امانی در این موزه قرار دهیم.
به گفته وی، به این ترتیب، طبقه همکف موزه به نام تالار جمهوری نام گذاری و به یادمان روسای جمهوری ایران تبدیل شد که در عین حال این اطلاع رسانی نیز در آن انجام می شد که به عنوان مثال مجموعه هدایای دوران ریاست جمهوری مقام معظم رهبری، در آستان قدس رضوی است یا موزه اصلی آیت الله هاشمی رفسنجانی در رفسنجان است یا موزه اختصاصی شهید رجایی در منزل قدیمی ایشان برقرار است.
محیط طباطبایی درباره افتتاح آن نیز گفت: این موزه در خرداد 84، همزمان با هفته موزه ها، با حضور رییس دفتر و نماینده مقام معظم رهبری با کاشتن یک درخت سرو توسط آقای خاتمی در سعدآباد افتتاح شد که بنا بود بعد از این نیز تمام روسای جمهوری اسلامی ایران و تمام شخصیت های بین المللی که از این موزه بازدید می کنند در آن مکان یک درخت سرو بکارند تا باغستانی از درخت سرو به نماد گفت وگو و صلح در سعدآباد برپا شود.
جانشین کمیته ملی موزه های ایران با تاکید بر اینکه بر اساس قانون، مجموعه موزه های یادمان ریاست جمهوری زیر مجموعه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران است، گفت: به رغم مصوبه دولت مبنی بر واگذاری کاربری این بنا به سازمان اسناد و کتابخانه ملی و انتصاب آقای سید علی خاتمی از سوی رییس کتابخانه ملی به سمت رییس یادمان آقای خاتمی ، متاسفانه این موزه جامع در سال های بعدی استمرار حیات پیدا نکرد و با وجود اینکه در دوران کوتاهی، فاصله بین افتتاح این موزه و تغییر دولت، بازدید از آن برای عموم آزاد بود اما با تغییر دولت عملا تعطیل شد و من هم سال هاست که این موزه را ندیده ام.
خروج هدایای آخرین رییس دولت
ولی الله مبینی، سرپرست معاونت مراسم و تشریفات ریاست جمهوری که با روی کار آمدن دولت یازدهم در تاریخ 2/6/92 به این مسوولیت گمارده شده، می گوید: موضوع موزه یادمان های روسای جمهور از طریق سازمان های مربوطه در حال پیگیری است.
وی همچنین به اخباری که تا کنون حول این خبر در رسانه ها منتشر شده، اصلاحاتی را وارد می داند که در اختیار ما قرار می دهد. به گفته وی، موزه افتتاح شده توسط جناب آقای خاتمی و رییس دفتر مقام معظم رهبری در سال 84 موزه یادمان های روسای جمهوری است و هیچ گاه نیز برای بازدید عموم گشایش نیافته است.
مبینی با تاکید بر اینکه روسای جمهور درباره هدایای شان اختیار دارند، به مصوبه هایی از دولت های نهم و دهم اشاره می کند که طی آن مقام عالی(رییس جمهور) خودش تشخیص می دهد که هدایایش در موزه قرار بگیرند یا خیر و بنابراین رییس جمهور در نگهداری، عرضه، واگذاری، فروش یا نمایش هدایایش در موزه اختیار دارد. بر همین اساس است که سرپرست معاونت مراسم و تشریفات ریاست جمهوری معتقد است تعدادی از هدایای آقای احمدی نژاد به امور خیریه اختصاص داده شد و ضمنا موضوع خروج هدایا و نمایش در موزه اختصاصی در پایان دو دوره ریاست جمهوری جناب آقای هاشمی نیز اتفاق افتاده و این موزه در شهر رفسنجان دایر است.
اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی درباره خروج هدایا نظری متفاوت دارند که خبرگزاری ها در روزهای گذشته در جریان پیگیری این خبر آنها را انعکاس داده اند. از این جمله اظهارات سیدمرتضی حسینی است که گفته است اگر هدایای خارج شده به نام رییس جمهور کشور ایران داده و از موزه خارج شده این خلاف قانون است چرا که هدایا شخصی نبوده که از موزه خارج شوند ولی اگر به نام آقای احمدی نژاد داده شده شخصی محسوب می شوند ایرادی ندارد.
کمال الدین پیرموذن، نماینده مردم اردبیل در مجلس نیز درباره خارج کردن هدایا ی ریاست جمهوری از کاخ سعدآباد گفته است: احمدی نژاد و نزدیکانش اجازه چنین کاری را ندارند.
به گفته وی، مسوولان دولت دهم اجازه خروج این هدایا را نداشته اند و این کار به مثابه زدن چوب حراج به ثروت ملی است چرا که هدایایی که به رییس جمهور اهدا می شود در مقابل هدایایی است که رییس جمهور ما به مسوولان کشورهای دیگر می دهد که منابع مالی هدایای اهدایی از کیسه مردم برداشته می شود.
وی همچنین به مصوبه ای اشاره می کند که در دوران ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی تصویب شده است که بر اساس این مصوبه «هدایایی که از سوی مقامات کشورهای دیگر به ریاست جمهوری داده می شود به این دلیل که به جایگاه حقوقی رییس جمهور داده می شود نه به شخص رییس جمهور باید به عنوان بیت المال نگهداری شوند».
مکاتبات بی نتیجه بود، پیگیری می کنیم
اسحاق صلاحی، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز در گفت وگو با «جهان صنعت» درباره روال راه اندازی یادمان های روسای جمهور می گوید: بر اساس مصوبه هیات امنا درباره ساختار سازمان اسناد، مدیریت یادمان ریاست جمهوری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی دیده شده است. روسای جمهور طبق روال در پایان دوره فردی را برای اداره مجموعه یادمان هایشان به سازمان اسناد و کتابخانه ملی معرفی می کنند، همچنان که آقای خاتمی و آقای هاشمی نیز هرکدام در پایان دوره فردی را به این سازمان معرفی کردند. او درباره چگونگی برهم خوردن این روال در دوره اخیر می گوید: در دوره آقای احمدی نژاد هم مسوول قبل از من جناب آقای اشعری و هم من، مکاتباتی را با نهاد ریاست جمهوری انجام دادیم و خواستیم که نماینده شان را برای راه اندازی و مدیریت موزه یادمان ها به ما معرفی کنند اما مکاتبات ما بی پاسخ ماند و در روزهای پایانی نامه ای از سوی نهاد به ما دادند که اعلام کرده بود نظر بر این است که یادمان ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد در فلان شهر بر پا شود که این اتفاق نیز به انجام نرسید و ما مطلع شدیم که جابه جایی هدایا و یادمان ها صورت گرفته است.
صلاحی درباره اقدام سازمان اسناد و کتابخانه ملی، در پیگیری این امر گفت: با نهاد ریاست جمهوری و جناب آقای نهاوندیان مکاتبه کردیم و خواسته ایم که مدیریت یادمان به کتابخانه ملی بازگردد چرا که در دولت قبلی این مسوولیت از سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران سلب و بر عهده نهاد ریاست جمهوری گذاشته شده بود.
به اعتقاد صلاحی، این مسوولیت حتما باید به سازمان مطبوع وی بازگردد چرا که این اموال حافظه ملی و هویت تاریخی ملت ایران است و مطالعات تاریخی و دیپلماتیک باید بر اساس آن انجام شود.
وی درباره بازگشایی موزه یادمان آقای خاتمی نیز گفت: مدیریت یادمان جناب آقای خاتمی را سازمان ما تعیین کرد و بعدا در دوره پیشین، نهاد ریاست جمهوری اختیار آن را در دست گرفت.
به نظر می رسد با به انجام رسیدن پیگیری ها و بازگشت اختیار یادمان های ریاست جمهوری به سازمان اسناد و کتابخانه ملی، دست کم موزه آقای خاتمی بازگشایی خواهد شد.

روزنامه جهان صنعت یکشنبه دهم شهریور