امتناع احتمالی روسیه از دخالت نظامی در سوریه

دیپلماسی ایرانی: قرائن وشواهد نشان می دهد که آمریکا و متحدانش در راستای حمله به سوریه گام بر می دارند. شب گذشته پنج عضو دائم شورای امنیت برای دومین بار در چهل و هشت ساعت گذشته، جلسه ای غیرعلنی درباره سوریه، برگزار کردند جلسه ای که  نمایندگان روسیه وچین آن را ترک کردند. روسیه مسئله استفاده دولت سوریه از سلاح های شیمایی را یک سناریو سازی می داند و مخالف حمله به این کشور است. در پاسخ به این رویکرد روسیه آمریکایی ها نشست مشترک خود با طرف روسی را که قرار بود چهارشنبه در لاهه برگزار شود، لغو کردند. این اقدام یک جانبه آمریکایی ها چند روز پیش هم صورت گرفت و نشست مشترک پوتین با اوباما در اوایل ماه سپتامبر را لغو کردند و از قضا لغو هر دو جلسه فقط به دلیل مسائل سوریه بود اما روسیه چه موضعی در قبال حمله آمریکا به سوریه اتخاذ خواهد کرد؟ این سوالی است که با دکتر محمود شوری، کارشناس مسائل روسیه جویا درمیان گذاشته ایم که حاصل آن را در زیر می خوانید:

به نظر می رسد که جهان و منطقه خود را برای حمله به سوریه آماده می کند. پیش از این روسیه در قبال حمله آمریکا به عراق و لیبی دو نوع رویکرد مخالفت و همراهی را در پیش گرفته بود. اینک موضع روسیه چگونه خواهد بود؟

نوع واکنش روسیه به حمله آمریکا و متحدانش به سوریه به نوع حمله بستگی دارد. اگر حمله و درگیری که غرب آغاز می کند به حملات موشکی به برخی مراکز در سوریه محدود شود واکنش روسیه هم محدود خواهد بود و بیشتر این واکنش را به شکل محکوم کردن کلامی و تا حدودی اقدامات دیپلماتیک خواهیم دید. یعنی روسیه تلاش می کند در عرصه بین المللی با متحد کردن کشورهایی که با او در مسئله سوریه همسو هستند به مخالفت با این اقدام غرب بپردازد. اما اگر اقدام نظامی غرب در سوریه جدی تر باشد و به ورود نیروهای نظامی غربی به سوریه منجر شود به نظر می رسد که این مسئله برای روسیه شرایط را سنگین می کند و این کشور را در وضعیتی قرار می دهد که مجبور می شود دست به اقداماتی بزند که بعد از جنگ سرد شاهد آن نبوده ایم.

یعنی احتمال دارد که روسیه وارد جنگ شود؟ چیزی که برخی معتقدند که حمله به سوریه می تواند منجر به راه افتادن جنگ جهانی شود؟

خیر. منظور من مداخله نظامی روسیه در جنگ نیست. حتما روسیه در واکنش به اقدام غرب به سمت این خواهد رفت که کمک های نظامی خود را به بشار اسد و حامیانش را جدی تر کند و یا روسیه به سمت این می رود که در جای دیگر به نوعی موازنه ای را که با حمله به سوریه به ضررش تغییر کرده ه را به نفع خود تغییر دهد. این می تواند در رابطه روسیه با ایران یا کشورهای دیگر باشد. آنچه مسلم است این است که کشورهای غربی می خواهند از فرصت پیش آمده استفاده کنند تا ساختار و زیرساخت های ارتش سوریه را نابود کنند که روسیه نمی خواهد این اتفاق رخ دهد.

دلیل مخالفت روسیه چیست؟

ببینید ارتش روسیه جزو معدود ارتش های به جای مانده بود که دارای ساختار روسی بود. ارتش سوریه با این ساختار وابستگی فکری و نظامی به روسیه داشت. غرب به دنبال این است که این وابستگی را  با انهدام زیر ساخت های نظامی در سوریه از بین ببرند.  در لیبی و عراق هم همین اتفاق افتاد. در لیبی و عراق شاهد بودیم گاه بدون دلیل نیروهای غربی با حملات خود به زیرساخت های ارتش این دو کشور تلاش در انهدام توانایی های نظامی آنها به نحوی بودند که ساختار آنها تغییر کند و به روسیه وابستگی نداشته باشند.

این مسئله چه تاثیری بر روابط آمریکا و روسیه خواهد گذاشت؟

آنچه شاهد آن هستیم این است که در این سالهای اخیر به خصوص دوران پس از به قدرت رسیدن مجدد پوتین روابط روسیه و آمریکا در یک وضعیت نیمه تنش آلودی قرار گرفته بود. از ابتدای ریاست جمهوری مجدد پوتین، آمریکا و عده زیادی از جریانات تندروی این کشور به انتقاد از روسیه پرداختند و از سرکوب مخالفین پوتین انتقاد  کردند. این رفتارها تعامل روسیه نسبت به آمریکا را تحت تاثیر قرار داد و سوء ظن در نگاه روسها نسبت به آمریکا را تشدید کرد. بنابراین عملا از زمانی که پوتین به قدرت رسیده است دائما از گرمی روابط روسیه و آمریکا کاسته شده است و روابط سردتری را دنبال می کنند. البته موضوعاتی هم به این مسئله کمک کرده است آخرین مسئله اختلاف زای میان دو کشور اعطای پناهندگی از سوی روسیه به ادوارد اسنودن، کارمند سابق سازمان سیا بود که پس از افشای یک برنامه سری تجسس و نظارت الکترونیکی از آمریکا گریخته بود. از جمله دیگر این مسائل بحران سوریه بوده است که در طی دو سال اخیر بر روابط آمریکا و روسیه سایه افکنده است و روز به روز بر تنش مربوط به آن افزوده می شود. قطعا حمله آمریکا و متحدانش به سوریه می تواند برگی دیگر باشد در پرونده تنش ها و بحران های میان دو کشور.

به نظر می رسد که غرب هم چندان به مخالفت های روسیه توجهی نمی کند. دلیل آن چیست؟

شاید بتوان این مسئله را به حل بحران اقتصادی غرب به خصوص اروپا مربوط د انست. در زمان بحران اقتصادی غرب رابطه بهتری را با روسیه زمان مدودوف تنظیم کرد ولی با برطرف شدن این بحران عملا موضوعاتی که آمریکا و روسیه را به گسترش همکاری های دوجانبه ترغیب می کرد کمرنگ شد. آنچه که ما امروز در این روابط شاهد هستیم صرفا روابط ضروری است که در جهت حفظ امنیت جهانی احساس می کنند که باید این همکاری ها را داشته باشند. هرچند در چارچوب همکاری های اقتصادی میان دو طرف نیز این روابط تداوم دارد ولی به نظر می رسد این همکاری ها نتوانسته است موجب گرمی روابط شود. آنچه واضح است این است که فضای روانی حاکم بر روابط آمریکا و روسیه در دو سه سال اخیر به نحوی سنگین شده است که اجازه نمی دهد که آن گرایش هایی که تمایل به همکاری دارند برجسته شوند و مجال بروز یابند. در مسئله سوریه نیز این تاثیر به وضوح قابل مشاهده است و می بینیم که دو طرف نمی توانند بر سر مسائل کلی توافق کنند. لذا باید انتظار تشدید تنش های دو کشور در صورت حمله آمریکا به سوریه باشیم.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: جمعه 8 شهریور 1392/ باز انتشار: سه شنبه 12 شهریور 1392